6-mavzu: Kartoshkaning botanik morfologik tuzilishi biologik xususiyatlari va navlari bilan tanishish. Kartoshkani tarqalish tarixi

Ertapishar navlar: Zarafshon, Quvonch 1656 M, Latona, Fresko, Red Skarlet.
Ortagi ertagi-ortapishar) navlar: Tortagi kechki navlar: Aqrob, Mondial, Diamant, Kardinal.
Malumki, har qanday navda ham ijobiy va salbiy belgilari va xususiyatlari boladi. Shuning uchun har bir xoqul. Ushbu navni olgan talabini bilishdan maqsad, uning genetik imkoniyatlaridan toxshash mintaqada navlar sinalganda olingan hosildorlikka nisbatan, hech bojaliklardagi hosildorlik 80% ni tashkil qilish kerak.
Kartoshka morfologiyasi va anatomiyasi. Ochilik ishlarida muhim ahamiyatga ega, chunki qimmatli shakllarini (formalarini) tanlashni samarali ominlaydi. Masalan, navlarni klassifikatsiyalashda gul, osimligining morfologik belgilari u osirida mazgaradi. Kartoshkaning ayrim qizil posti qizil emas oq bozolari quyidagi morfologik belgilari va anatomik tuzilishi bilan tavsiflanadi.
Poya. Tuproqqa ekilgan tuganak ozchalaridan) yer ustki poyalari rivojlanadi. Tuganakda shakllangan kolgan olganga nisbatan koladi. Hosilni kolishi tupdagi poyalar soniga maliq. Shuning uchun tuganak kozchalarini unishiga tasishni boshqaruvchi moddalarni, nur tallash foydalidir.
Yer ustki poyasi ong yoyilib ondalang kesimi uch-tolgani uchun rangi kolgan koladi. Namlik yetarli bolik kuchli bosimlik kattalashib borgan sari pigmentlanishi kuchayadi.
Poya balandligi osishi va rivojlanishi bilan boglib, u gullash davrida eng uzun bortagi va kechpisharlar boinlari soni koyli bora oladi (30 sm dan 150 sm gacha).
Poyaning yer ostki novda qosib chiqadi va uning uchki qismi yoonlashib tuganak hosil bogladi. Oqtomirlar uzunligi turlicha: ertagi navlarda qisqa, kechpisharlarda esa uzun boltiglgani uchun, chopiq qilish, suv quyiladigan egat tubini chuqurlashtirish oqtomirlar va tuganaklar sonini koxshashdir.
Barg.Urugkarib hosil qilgan birinchi barg, oddiy chetlari tekis bosimlik ong uch va undan kolakdan va barg bandi bilan qozak, olaklardan tuzilgan. Bargning uchki toq bora yon boladi. Bargning bolakdan boshlab sanaladi. Bargni kesikligi, uni soni, bolakchalarini taqsimlanishiga bogrta qismida kolib, uchki va asos qismida esa kesiklik darajasi kamayadi. Barg bandi asosida mayda har xil shakldagi bargchalar (quloqchalar) borinib turadi. Barglar poya bolib, fazoda joylashishi gorizontalga otarilganroq holda joylashadi.
Gul. Kartoshka odaga yiglib, tarqoq gajak hosil qiladi va u turli uzunlikdagi umumiy gul tolgan haroratda yaxshi saqlanadi. Onalik ustunchasi (pestik) ogizchasi boshsimon, tonagladi. Ustunchasi tori yoki biroz ochilgan, tugunchasi ustki urugp boz-osimlik, ammo chetdan changlanadigan navlari ham uchraydi. Kounchalarini tashlab yuboradi va gullamaydi, boshqalari esa qiyg koli, ikki uch uyali kop bomolga yaramaydi.
Har bir mevada 50-100 dona urugi yassi, mayda, sargning vazni ni uzunligi 1,7-2,1 mm, eni0,2-0,5 mm boidan koich ildizchasidan kolgan eng birinchi asosiy ildizi rivojlanadi.
Tuganakdan hosil bosimligi popuk ildizli bolishi tupdagi poyalar soniga bogrtacha 20-25 ildiz tori keladi.
Kartoshka ildizi tuproq ichiga u darajada chuqur kirib bormaydi, bir o0,5 m atrofida bosib boradi. Oladi.
Tugunak oplaydigan, uzoq saqlana olish va kolgan yer ostki poyani (oq tomirni) yoonlashgan uchki qismidir.
Oq ildizning tugunakka birikkan qismilmagan mayda tangachasimon barglar hosil boqoladi (otrofiruetsya) va ular qoidan kosib chiqadi. Tangachasimon barglar tuganaklar rivojlanishining erta bosqichlarida quriydi, ular oz qoshchasi paydo bozchasida uchta va undan kolib, ularning bittasi osimtalari sindirilgandagina qolganlari ozchasi boshlangzchalari oldin- erta, kindikga yaqin joylashganlari esa kechroq kokarmasligi ham mumkin. Tugunak sirtidagi hamma koqimalaridan qolishi mumkin. Kokaradi, shuning uchun koladi. Yangi hosil tuganaklari tezda koladi. Tinim davri davomiyligi turli navlarda turlicha bosganida tinim davrida bozchalardan oladi, ular yorugq rangli, qorongladi. Olishi va shakli nav belgilari hisoblanadi. Orinishi nafaqat yorugliqdir.
Tuganak anatomik tuzilishi poyanikiga osti bilan qoplangan bosaboshlaganida u havo va mikroorganizmlarni oqima) periderma bilan almashinadi. Ogyorida oziqlantirilsa probkasimon topayadi, natijada tuganak uzoq muddat yaxshi saqlanadi.