Abdullah b. Ebû talha 9 Bibliyografya 10

ABDURRAHMAN b. UDEYS

Abdurrahman b, Udeys b. Amr el-Belevî (0.36/656-57) Bey'atümdvân'a iştirak eden ve Hz. Osman'ın şehid edilmesi olayına karışan sahâbî.

Mısır fethine katıldı ve oraya yerleş­ti. Hz. Osman'ı azletmek için Mısır'dan Medine'ye doğru yola çıkan dört aske­rî birlikten birinin kumandanı idi. Bu ayaklanmayı haber alan Osman, arala­rında Hz. Ali ve Muhammed b. Mesleme'nin de bulunduğu otuz (veya elli) ki­şilik bir heyeti, âsileri yatıştırmak üzere Mısır'a gönderdi. Heyet, beğenilmeyen bazı uygulamaların düzeltileceğine dair halife adına söz vererek orduyu geri dönmeye razı etti. Ancak, Büveyb mev­kiine geldikleri zaman halifenin kölesi­ni. Mısır valisine hitaben yazılmış bir mektupla yakaladılar. Mektupta Abdur­rahman b. Udeys ve arkadaşlarına. Mı­sır'a döndüklerinde yüzer değnek vu­rulması, saç ve sakallarının kesilmesi ve yeni bir emre kadar uzun süre hapsedilmeleri emrediliyordu. Bunun üzerine ordu geri döndü ve Medine'ye vardı. Orada bizzat Hz. Osman'la durumu müzakere ettiler. Halife her ne kadar mektuptan haberdar olmadığını söyle­diyse de Abdurrahman ve arkadaşları inanmadılar; diğer yerlerden gelen âsi­lerle birlikte halifeyi kırk dokuz gün muhasara altında tuttular, sonunda da şehid ettiler.

Abdurrahman b. Udeys. Hz. Osman'ın şehid edilmesinden sonra Mısır'a dö­nerken diğer isyancı arkadaşlarıyla bir­likte Muâviye'nin adamları tarafından yakalanıp Filistin'de hapsedildi. İsyan­cılar bir ara hapishaneden kaçmayı başardılarsa da Filistin valisinin elinden kurtulamadılar. Abdurrahman kendisini yakalayan kişiye, “Yazıklar olsun sana! Allah'tan kork ve kanıma girme; ben ağaç altında Hz. Peygamber'e biat et­miş bir sahâbîyim!” dediyse de bu söz­leri adama tesir etmedi ve “Halil da­ğında çok ağaç var” diyerek Abdurrah-man'ı öldürdü.

Mısır'da bulunan tabiilerden Ebü'l-Husayn el-Hacrî. Abdurrahman b. Şimâse ve Ebû Sevr el-Fehmî gibi muhaddisler kendisinden rivayette bulun­muşlardır. ⁵⁰¹

Bibliyografya

1- İbn Sa'd. et-Tabakatü'l-kübrâ (nşr İhsan Abbas), Beyrut 1388/1968.

2- Taberî, Târih (nşr. Muhammed Ebu'l-Fazl), Kahire 1960-70-Beyrut, ts. (Daru Süveydân), IV, 348, 357, 368, 378, 381, ayrıca bk. İndeks.

3- İbn Ebû Hatim, el-Cerh ve't-ta'dîi, Haydarâbâd 1371-73/1952-53.

4- İbn Abdülber, el-İstî'âb (el-İşâbe içinde), Kahire 1328.

5- İbnü'l-Esîr, Üsdü'l-ğâbe (nşr Muhammed ibrahim el-Bennâ v.dğr), Kahire 1390-93/1970-73.

6- İbnü'l-Esîr, el-Kâmil (nşr. C. I. Tornberg), Leiden 1851-76-Beyrut 1399/1979.

7- İbn Hacer. el-İşâbe, Kahire 1328. ⁵⁰²

ABDURRAHMAN b. ÜMMÜL-HAKEM

Ebû Mutarrif Abdurrahman b. Abdillâh b. Osman es-Sekafî (ö. 66/685-86) Emevî valilerinden, tabiî.

Ebû Sütyân'ın kızı olan annesi Üm-mü'l-Hakem'e nisbetle İbn Ümmü'1-Hakem diye de anılır. Hicretin 53. yılında Bizans'a karşı açılan sefere katıldı. Da­yısı Muâviye b. Ebû Süfyân tarafından Küfe valiliğine getirildi (58/677-78). Bu­rada vali iken cuma hutbesini oturarak okuduğu için sahâbî Kâ'b b. Ucre tara­fından şiddetle tenkit edildi. Daha son­ra kötü idaresi yüzünden Kûfeliler tara­fından kovulunca bu defa Mısır'a vali olarak gönderildi. Yolda kendisini karşı­layan sahâbî Muâviye b. Hudeyc. Kûfe'de olduğu gibi Mısır'da da başarılı olamayacağını söyleyerek onu Şam'a dönmeye razı etti. Ardından yine Muâ­viye tarafından el-Cezîre'ye vali tayin edilen Abdurrahman, dayısının vefatına kadar bu görevde kaldı. Abdullah b. Zübeyr'in Şam valisi Dahhâk b. Kays, Mer-vân'la savaşmak üzere şehirden çıkınca Abdurrahman derhal buraya hâkim ol­du ve halkı Mervân b. Hakem'e biat et­meye çağırdı.

Bazı kaynaklarda sahâbî olduğu riva­yet edilen Abdurrahman. Hz. Osman'ın katillerinden Amr b. Hâmık'ı öldürmek­le de şöhret kazanmıştır. ⁵⁰³

Bibliyografya

1- İbn Sa'd, et-Tabakâtü'l-kübrâ (nşr. İhsan Abbas), Beyrut 1388/1968.

2- Taberî, Târîh (nşr. Muhammed Ebü'l-Fazl), Ka­hire 1960-70-Beyrut, ts. (Dârıı Süveydân), V, 273, 288, 310-312; VI, 140.

3- İbnü'l-Esîr, üsdul-ğabe (nşr.Muhammed İbrahim el-Bennâ v.dğr). Kahire 1390-93/1970-73.

4- İbn Ha­cer. el-İşâbe, Kahire 1328. ⁵⁰⁴

ABDURRAHMAN b. YEZİD

Ebû Muhammed Abdurrahmân b. Yezîd b. Câriye el-Ensârî (ö. 98/716-17) Medineli tabiî.

Annesi, Hz. Ömer'le evli iken daha sonra ondan boşanan kadın şarabîler­den Cemîie bint Sabit, babası ise Veda haccının bir bölümünü rivayet etmesiy­le tanınan Yezîd b. Câriye'dir. Güvenilir bir râvi olan Abdurrahman b. Yezîd, daha çok Hz. Ömer, Ebû Eyyûb el-Ensârî, Ebû Lübâbe b. Abdülmünzir ve amcası Mücemmi' b. Câriye'den hadis rivayet etmiş, kendisinden de Kasım b. Muhammed b. Ebû Bekir ve İbn Şihâb ez-Zührî gibi tabiîler riva­yette bulunmuşlardır. Ömer b. Abdülazîz'in Hicaz valiliği sırasında Medine'de bir süre kaza işlerini yürütmüştür. ⁵⁰⁵

Bibliyografya

1- İbn Sa'd, et-Tabakâtü'l-kübrâ (nşr İhsan Abbas), Beyrut 1388/1968.

2- Halîfe b. Hayyât. et-Tabakât (nşr. Ekrem Ziya el-Ömeril, Riyad 1402/1982.

3- Buhârî, et-Târîhu't-kebîr Inşr Abdurrahman b. Yahya cl-Yemânl v.dğr.). Haydarâbâd 1360-80/1941-60.

4- İbn Ebû Hatim, el-Cerh ve't-tadît, Hayda­râbâd 1371-73/1952-53.

5- İbnö'l-Esîr. Üsdü'l-ğâbe (nşr. Muhammed İbrahim el-Bennâ vdğr). Kahire 1390-93/1970-73.

6- İbn Hacer, Tehzîbut-Tetzib, VI, 298-299. ⁵⁰⁶

ABDURRAHMAN b. ZEYD

Abdurrahmân b. Zeyd b. el-Hattâb el-Kureşî (ö. 71/690) Emevîler devrinde Mekke valiliği yapan sahâbî.

Hz. Ömer'in kardeşi Zeyd'in oğludur. 5 (626) yılında Medine'de doğdu. Anne tarafından dedesi Ebû Lübâbe, onu hurma liflerine sararak Hz. Peygam-ber'in huzuruna götürmüş, o da yediği hurmadan Abdurrahman'a tattırmış ve başını okşayarak dua etmiştir. Uzun boylu ve yakışıklı bir genç olan Abdurrahman'ı Hz. Ömer. kardeşi Zeyd'e çok benzediği için pek severdi. Bu sebeple onu kızı Fâtıma ile evlendirmiştir. Ab­durrahman, Yezîd b. Muâviye tarafın­dan Mekke valiliğine tayin edildi ve uzun süre bu görevde kaldı; ancak Ab­dullah b. Zübeyr taraftarı olduğu anla­şılınca valilikten azledildi.

Hz. Peygamber'in vefatı sırasında he­nüz altı yaşında olan Abdurrahman'ın doğrudan hadis rivayeti yoktur. Rivayet ettiği hadisleri daha çok babasından, amcası Ömer'den, İbn Mes'ûd ve diğer sahâbîlerden nakletmiştir. Kendisinden de oğlu Abdülhamîd. ayrıca Hüseyin b. Haris el-Cedelîve Salim b. Abdullah gibi kişiler rivayette bulunmuşlardır. Abdul­lah b. Zübeyr zamanında Mekke'de ve­fat etti. ⁵⁰⁷

Bibliyografya

1- İbn Sa'd. et-Tabakâtü'l-kübrâ (nşr. İhsan Abbas), Beyrut 1388/1968.

2- Nesâî, “Şıyâm” 8;

3- ibn Abrjülber. et-İstî'âb (el-Işâbe içinde), Kahire 1328.

4- İbnü'1-Esîr. Üs­dü'l-ğâbe, Kahire 1285-87.

5- İbn Hacer, et-İsâbe, Kahire 1328.

6- İbn Hacer, Tehzîbut-Tehzîb,y, 179-180. ⁵⁰⁸