Ağ Analizi ve Haritalama Yönteminin

Tablo 6: Ağ haritalamasında karşılaşılan sorunlar ve riskler.

Ağ haritalaması ve analizinin insan hakları alanında kullanımında rastlanan sorunlar.

Etkili bir ağ analizi yapabilmek için gereken enformasyon, kişisel detayları açıklayacak birilerini gerektiren hassas enformasyondur. Çalışmaya dahil olan herkesin eldeki bilgiyi paylaşmaya istekli olduğu durumlarda bile böylesi bir enformasyonu toplamak meşakkatli bir iştir. İnsan hakları alanında herhangi bir muhayyel senaryoda, senaryoya dahil edilecek kişilerin ve örgütlerin birbirileriyle çatışma halinde olması son derece muhtemeldir. Kendi amaçlarına ya da güvenliklerine zarar vereceklerini düşündükleri bilgileri paylaşmak istemeyecekler, katılımda bulunmayacak, yanlış bilgi verecek ya da belgeleri imha edeceklerdir.
Etik sorunlar.

İlişkisel verinin toplanması sırasında pek çok etik sorunla karşılaşılabilir. Analize dahil edilen pozisyonel bilgi stratejik bir öneme sahip olabilir, kimi durumlarda da bireylerin ya da örgütlerin adları hassas bir bilgidir. Kadushin, Vietnam savaşına karşı çıktıkları gerekçesiyle hedef olabilecekleri düşünüldüğü için ABD’deki entelektüellerle ilgili bir çalışmanın nasıl bekletildiğine dair bir örnek sunar⁶⁸.

Bu türden kaygıların bazıları başka türden araştırmalarca kullanılan rızaya dayalı veri toplama teknikleri sayesinde giderilebilse de, ağ verilerinde başka türlü sorunlar da mevcuttur. Örneğin, isimler ve kimlik bilgileri sonuçlar kamuya duyurulmadan önce kaldırılabilse de, gene de veriler arasında bir bağlantı kurabilmek için bir ölçüde saklanmaları gerekir. İsimler anonimleştirildiğinde bile, dışarıdan edinilen bilgiden faydalanıp bu isimleri açığa çıkarmak mümkündür. Ankete katılanlara çoğu durumda bağlantıda oldukları bireylerle ilgili sorular sorulur ve bu isimler kendilerinden rıza alınmadan çalışmanın katılımcısı haline gelirler.

Olumlu niyetlerle toplanan veri bile daha sonraları kötü niyetle kullanılabilir. Ağ teknikleri insan hakları alanında mücadele veren kişilerin de zararına sonuçlar doğurabilir. Bu türden hassas verilerin arşivlenmesi sonucu doğacak sorunları ortadan kaldırmak için denenebilecek kimi yollar vardır, ama esas mesele sorunu teknik olduğu kadar politik olarak da çözebilmektir.

Kimi vakalarda veriler kamuya açık kaynaklardan toplanır. Böylesi bir prosedürü yasal zeminde savunmak çok daha kolay olsa da adı geçen birey ve örgütler adlarının bu minvalde anılmasından hoşnut olmayabilirler. Çoklu kaynaklardan toplanan veriler de kişiler için riskli durumlara sebebiyet verebilir. Pek çok durumda bu risk çok büyük olmayabilir, ama oluşturulan haritalar bireyleri ve örgütleri değerlendirmek için kullanılacaksa potansiyel sonuçlar çalışmadan önce katılımcılarla paylaşılmalıdır. Ağ tekniklerinin bir cezai soruşturmanın başlaması için kullanılacağı durumlarda araştırmacı çok daha zor bir konumda bulur kendini. Örneğin, ABD silahlı kuvvetlerinin Afganistan’da antropologlara haritalar hazırlattığı rapor edilmiştir. Amerikan Antropoloji Birliği bu konuda pek çok etik çekinceyi kamuoyuna açıkladı⁶⁹. Hayli pragmatik bir başka kaygı da ağ haritalarının ve analizinin sağladığı fayda genişledikçe araştırmaya cevaplarıyla katkıda bulunanların sahip oldukları ilişkileri yanlış yansıtmak için daha çok nedene sahip olacağıdır. Örneğin, katılımcılar aslen kimlerle iletişim halinde olduklarını ifade etmektense kimlerle konuşmaları “gerektiğini” söyleyebilirler.
Veri hassasiyeti.

Ağ haritalarında hatırlanması gereken bir başka önemli unsur veri kaybının çok daha ihtimal dahilinde olduğudur. Düğümler arasında kurulan bağlarda yapılan tek bir değişiklik bile tüm ağı yeniden biçimlendirebilir. Örneklem stratejisini ve ağı inşa etmede kullanılan verinin kalitesini dikkatle gözden geçirmek son derece önemlidir. Eğer eldeki ilişkilerin çoğu tek bir kişiden elde edildiyse, bu kişinin haritada merkezi bir öğe olarak görüneceği sürpriz değildir.

Araştırılan ağın sınırlarını belirlemek de hayli güç bir iştir. Coğrafi sınırlar ağ haritaları için pek uygun değildir, sosyal grupların da sınırlarını belirlemek güçtür. Unutmamak gerek ki çalışılan ağ çoğu durumda başka bir ağın fragmanıdır. Olası tüm ilişkileri izleyecek yeterli kaynak çoğu durumda mevcut değildir, o yüzden ağın dışında kalacak düğüm ve bağlar her zaman olacaktır.

Kimlerden oluştuğu bilinmeyen bir topluluktan rasgele seçilen bir örneklemde herkesin belirlenen kriterlere uyup uymadığını bilmek çok zordur. Ağa kimlerin dahil edileceğini önceden bildiğinizde bile herkesten cevap olmak mümkün olmaz. %80’lik geri dönüş hayli iyi bir orandır, ama böylesi bir veri kaybı bile geçerlilik bahsinde sorunlara neden olabilir. Ağların sorunlarında biri de kayıp verinin veri setinin tümünde çarpıklıklar yaratmasıdır⁷⁰.