Ağ Analizi ve Haritalama Yönteminin

9) Projeler için değerlendirme kriterleri

Bu raporun esas amacı, ağ haritalarının ve analizinin insan hakları alanında kullanımı için potansiyel araştırma yönelimlerini sıralamaktır. Aşağıdaki bölüm, olası projelerin hedef ve avantajlarını değerlendirmede kullanılabilecek yollar hakkında tavsiyeler sunar.

Araştırma ve geliştirme gerekli: .

Kimi çalışmalar mevcut teknoloji ve araçlar üzerinden uygulamaya konur, bu da kullanıcının bu çalışmalardan faydalanabilmesi için bir eğitimden geçirilmesini gerektirir. Bu yelpazenin diğer ucunduysa önemli temel araştırmaları gerektiren yönelimler vardır. Genel olarak gelişim bir risk öğesini çalışmaya dahil etmek demektir, çözüme çok daha zor bir yolla ulaşılması riski her zaman mevcuttur. Haritacılık gibi daha gelişkin alanlarla mukayese edildiğinde ağ analizi alanında henüz çözüme kavuşturulmamış pek çok sorun olduğu görülecektir. Coğrafi haritalar bilgisayar ortamına aktarıldığında ortaya çıkan sorunlar daha çok mühendislik sorunları olmuştu. Ağlar içinse teknik ve teknoloji aynı anda kullanılıyor, bu da alanı sürprizlerle dolu hale getiriyor.

Projeyi doğrudan kim kullanabilecek.

İnsan hakları sorunlarına bir çözüm getirmek için tasarlanan projeler gerçek sorunların etki alanından uzak farklı soyutlama düzeylerinde hayata geçirilebilir. En somut ve sonuç getirici projeler, bu sorunlarla doğrudan boğuşan kişilerce kullanılabilecek araçlar üretir. Bir sonraki düzey söz konusu kişilerin bir araya gelerek oluşturdukları taban örgütlerine yardımcı olacak projelerdir. Biraz daha soyut projelerse yardım ve destek veren grupları ilgilendirir. Daha ileri soyutlama düzeyindeki projelerse insan hakları örgütlerinin ve hükümetlerin “büyük resmi” görmesini sağlayacak türden projelerdir. Bu sıralamanın en üstünde ise uzmanlık gerektiren analiz ve araştırmalarla uğraşan akademikler ve danışmanlar için üretilmiş araçlar vardır.

Büyük kalabalıklara doğrudan yardımcı olacak araçların kolay anlaşılabilir olması gerekirken, uzmanların kullanımına sunulanlar daha üst düzey eğitim ve yorumlama becerisi gerektirirler. Burada bir ikilem söz konusudur: Kullanıcıları eğitmek pahalıdır, ancak karmaşık olmayan, stabil araçların yaratılması da uzun zaman alır.
Kullanım tipleri: Eylem-analiz-iletişim.

Bir aracı kimin kullanacağı sorusunun yanında bu aracın nasıl uygun bir şekilde kullanılacağı da dikkate alınması gereken bir konudur. Bir yanda insanların eyleme geçmesini sağlayan araçlar vardır. Bunlar örgütlenme işine destek verecek, sahadaki eylemciler ve örgütler arasındaki iletişimi kolaylaştıracak araçlardır. Yelpazenin ortasında enformasyonun toplanmasını ve belgelenmesini kolaylaştıracak araçlar bulunur. Diğer uçta ise senaryo geliştirmeye imkân veren, uzun dönemli stratejileri ve planlamayı mümkün kılan projeler, analitik araçlar bulunur. Bu analizlerin sonucunda elde edilen bulguları kamuyla paylaşmaya yardımcı olacak araçlara da gereksinim duyulur. İyi araçlara her düzeyde ihtiyaç vardır, ama bunların her durumda aynı araçlar olması gerekmez.

Gerekli kaynaklar.

Kaynak sorununun birden fazla veçhesi vardır. Önerilen projelerden herhangi birini 1) tasarlamak ve geliştirmek, 2) dağıtmak ve kullanmak, 3) yenilemek için para ve insan kaynağına ihtiyaç olduğunu akılda tutmak gerekir. Veri içeren çalışmalarda kullanılan verinin eskiyebileceği akıldan çıkarılmamalıdır. Bu projeler bu türden sınırlamalar akılda tutularak tasarlanmalı ya da ileri zamanlarda bir yenilemeyi göz önüne alarak bütçelendirilmelidir. Yazılım araçlarını geliştirmek ve kişiselleştirmek pahalı, yaygınlaştırmak ise ucuzdur. Daha karmaşık projeler söz konusu olduğunda dokümantasyonun kendisi kullanılan yazılım araçları kadar önemlidir. Veri-temelli projelerde verinin kalitesi ve noksansızlığı projenin diğer aşamalarının ne kadar zaman alacağını etkileyecektir. Proje başlamadan verinin kalitesini düzgün bir şekilde değerlendirmek mümkün olmayacağından, problemlerle karşılaşıldığında yeniden değerlendirmeler yapılabileceğini önceden öngörmek önemlidir.

Uygulanabilirlik.

Kimi projelerde teknik eller yoktur ama politik olarak hassas konuların varlığı ya da gerçek dışı beklentilerle başlanıp da maddi kaynaktan yoksun kalınması gibi nedenlerle projeyi bitirmek hiçbir zaman mümkün olmayabilir.

Ölçeklendirilebilirlik.

Veri-temelli projeler söz konusu olduğunda küçük ölçekli bir projede işleyen bir yaklaşımın ölçek büyüdüğünde iş görmemesi sık rastlanan bir durumdur. Kullanıcı sayısı arttığında projenin ne hale geleceğini göz önünde tutmak gerekir. Ağın boyutu büyüdükçe, görselleştirme ve analiz tekniklerinin çoğu kullanması daha güç hale gelir. Yüzlerce düğümden oluşan bir ağla on binlerce düğümden oluşan bir ağın gerektirdiği işlem ve hesap süresi bir hayli farklıdır. Büyük ağlarla çalışıldığı durumlarda seçim ölçütlerini uygulanabilir düzeyde kalarak seçmek çok önemlidir.

Bunun tersi ucunda ise yalnızca çok sayıda insanın aktif katılımıyla çalışabilecek insan-temelli projeler vardır. Projenin daha uygulamaya konmadığı dönemde faydalı kılınabilmesi için ekstra planlamaya gerek vardır.
Katılımcıların karşılaşabileceği riskler.

Projeye gönüllü ya da gönülsüz dahil olan katılımcıların ne türden risklerle karşı karşıya gelebileceğini nazara almak gerekir. Yukarıdaki “Kimi sorunlar ve riskler” bölümü bu sorunları daha detaylı tartışmakta.