AHLÂK-I ADUDİYYE 5
Bibliyografya 5
AHLÂK-I ALÂÎ 6
Bibliyografya 7
AHLÂK-I CELÂLİ 7
Bibliyografya 8
AHLAK-I CEMÂLİ 8
AHLAK-I MANSÛRÎ 8
Bibliyografya 8
AHLAK-I MUHSİNİ 8
Bibliyografya 9
AHLAK-I NASIRI 9
Bibliyografya 10
el-AHLAK ve's-SİYER 10
AHLAKU’L-EŞRAF 10
Bibliyografya 11
AHLÂKU'N-NEBÎ 11
Bibliyografya 11
AHLAT 11
Mezar Âbideleri 14
Kümbetler 14
Akıtlar 15
Mezar Taşları 15
Bibliyografya 15
AHLAT-1 ERBAA 16
Bibliyografya 17
AHLATŞAHLAR 17
Bibliyografya 21
AHLWARDT, WİLHELM 22
Bibliyografya 23
AHMED 24
Bibliyografya 24
AHMED’I 25
Bibliyografya 27
AHMED II 28
Bibliyografya 29
AHMED III 29
Bibliyografya 32
AHMED III ÇEŞMESİ 33
Bibliyografya 33
AHMED III ÇEŞMESİ 34
Bibliyografya 34
AHMED III KÜTÜPHANESİ 34
Bibliyografya 35
AHMED b. ABDULLAH b. ASLİ 35
Bibliyografya 35
AHMED b. ABDULLAH el-MERVEZÎ 36
AHMED AĞA, Dalgıç 36
AHMED AĞA, Vardakosta 36
Bibliyografya 36
AHMED el-ALEVİ 37
Bazı Eserleri 38
Bibliyografya 38
AHMED b. ALİ en-NECAŞÎ 38
AHMED b. ALİ er-RAMMAL 38
AHMED AMİŞ EFENDİ 38
Bibliyografya 39
AHMED ARİF EFENDİ 39
AHMED ARİF PAŞA 39
AHMED ASIM, Mütercim 39
AHMED b. ASIM el-ANTAKİ 39
Bibliyografya 40
AHMED ASIM EFENDİ, Gümülcineli 40
Bibliyografya 41
AHMED BABA et-TİNBÜKTÎ 41
Bibliyografya 42
AHMED BÂDİ EFENDİ 43
Bibliyografya 43
AHMED el-BÂTIRKÂNİ 43
AHMED el-BEDEVİ 43
Bibliyografya 44
AHMED BEDEVÎ KÜLLİYESİ 45
AHMED BEY 45
Bibliyografya 46
AHMED BEY, Dukakinzâde 46
AHMED BEY CAMİİ 46
Bibliyografya 46
AHMED BİCAN 46
Bibliyografya 49
AHMED BİCAN TÜRBESl 49
Bibliyografya 50
AHMED-İ BİRİLVİ 50
AHMED b. BİZL el-MERENDİ 50
Bibliyografya 50
AHMED-İ BUHARİ 50
AHMED b. CAFER 50
AHMED-İ CAMİ 50
AHMED CAVİD 51
Bibliyografya 51
AHMED CELÂLEDDİN DEDE 51
Bibliyografya 52
AHMED CELÂYİR 52
Bibliyografya 53
AHMED b. CEMİL el-ÂMİDİ 53
Bibliyografya 53
AHMED CEVAD PAŞA 54
AHMED CEVDET, Bergamalı 54
AHMED CEVDET, İkdamcı 54
Bibliyografya 54
AHMED CEVDET PAŞA 55
AHMED CEZZAR PAŞA 55
AHMED ÇELEBİ, Na'ne 55
Bibliyografya 55
AHMED ÇELEBİ, Şîve 55
Bibliyografya 55
AHMED-İ DAİ 55
Bibliyografya 58
AHMED ed-DERDİR 58
AHMED b. EBÛ DUÂD 58
AHMED b. EBÛ TAHİR 58
AHMED b. EBÜ1-HAVÂRÎ 58
Bibliyografya 59
AHMED EFENDİ, Beyâzizâde 59
AHMED EFENDİ, Çâlâk 59
Bibliyografya 59
AHMED EFENDİ, Damadzâde 59
AHMED EFENDİ, Durmuşzâde 59
Bibliyografya 60
AHMED EFENDİ, Ebûbekirefendizâde 60
Bibliyografya 60
AHMED EFENDİ, İshak Hocası 61
AHMED EFENDİ, Kurşuncuzâde 61
Bibliyografya 61
AHMED EFENDİ, Mestçizâde 61
Bibliyografya 61
AHMED EFENDİ, Muîd 61
AHMED EFENDİ, Mutafzade 61
Bibliyografya 62
AHMED EFENDİ, Müftîzâde 62
Bibliyografya 62
AHMED EFENDİ, Müneccimbaşı 63
AHMED EFENDİ, Siyahî 63
Bibliyografya 63
AHMED EFENDİ, Şikarizade 63
Bibliyografya 63
AHMED EFLAKİ 64
Bibliyografya 64
AHMED EMİN 64
Bibliyografya 66
AHMED ESAD EFENDİ 67
AHMED ESAD PAŞA 67
Bibliyografya 67
AHMED b. FADLAN 67
AHMED FAİZ EFENDİ 67
Bibliyografya 69
AHMED FAKİH 69
Ahmed Fakih Adı Etrafında Toplanan Eserler: 71
Bibliyografya 72
AHMED b. FÂRİS 72
AHMED FARİS eş-ŞİDYAK 72
AHMED FERİDUN 72
AHMED FEVZİ es-SAATİ 72
AHMED FEYZİ 73
Bibliyografya 73
AHMED b. FURÂT 73
AHMED GAZİ CAMİİ 73
Bibliyografya 74
AHMED GAZİ MEDRESESİ ve TÜRBESİ 74
Bibliyografya 75
AHMED el-GAZZALÎ 75
Bibliyografya 76
AHMED GRAN 76
AHMED b. HABIT 76
Bibliyografya 77
AHMED b. HADRAVEYH 77
Bibliyografya 78
AHMED HALİD EFENDİ 78
Bibliyografya 78
AHMED b. HALİD en-NASIRİ 78
AHMED HAMDİ, Serbestzâde 78
Bibliyografya 79
AHMED HAN, Seyyid 79
Bibliyografya 82
AHMED b. HANBEL 83
Hayatı 83
Şahsiyeti. 84
Eserleri. 85
Hadis İlmindeki Yeri. 88
Fıkıh İlmindeki Yeri. 89
Akaid Konularına Dair Görüşleri. 91
1) İlahiyat Konuları. 92
2) Nübüvvet ve Ahiret. 95
3) İmamet ve Tafdîl. 97
Bibliyografya 97
AHMED HASÎB EFENDİ 99
Bibliyografya 100
AHLÂK-I ADUDİYYE
Adudüddin el-İcî'nin (ö. 756/1355) ahlâkla ilgili Arapça risalesi.
Asıl adı Risaletü'l-ahlâk olan eser, müellifi Abdurrahman b. Ahmed b. Abdülgaffar el-İcî'nin Adudüddin şeklindeki unvanından dolayı Ahlâk-ı ‘Adudiyye ve el-Ahlâku ‘Adudiyye olarak şöhret bulmuştur. Bazı müellifler. 1, eseri er-Risâletü'ş-şâhiyye fî 'ilmi'l-ahlâk ve Risâletü'l-ahlâk adıyla da zikretmektedir.
Dört bölümden meydana gelen eserin birinci bölümünde nazarî ahlâk konuları yer alır. Nutk (düşünme), gazap ve şehvet gibi nefsin temel fonksiyonlarıyla bunların ifrat ve tefrit şeklindeki aşırılıklarından doğan reziletler ve itidal noktasında tutulmalarıyla kazanılan faziletler üzerinde durulur; ahlâkın insan karakteriyle olan münasebeti ve değişip değişmeyeceği meselesine de kısaca temas edilir. Eflatun ile Aristo arasındaki görüş ayrılıklarından birini teşkil eden ve birçok İslâm ahlâkçısı tarafından da sık sık gündeme getirilen ahlâkın değişip değişemeyeceği meselesinde Îcî de Fârâbî ve daha birçokları gibi, ahlâkın değişebileceği yönündeki görüşü tercih eder. Ahlâkî faziletlerin kazanılması ve korunmasına ayrılan ikinci bölümde pratik ahlâk konuları işlenmektedir. Daha çok faziletleri elde etmenin ve reziletlerden korunmanın yolları üzerinde duran müellif, her reziletin, mukabili olan bir faziletle giderilebileceğini belirtir. Bilgisizliğin bütün ahlâkî hastalıkların kaynağı olduğunu söyleyen İcî, büyük bir eksiklik olarak nitelendirdiği kara cahilliğin (cehl-i mürekkeb) tedavisi için, insan zihninin müşahhastan mücerret düşünceye yükselmesinde önemli bir yeri olan ve kesin sonuçlar veren matematik disiplininin öğretilmesini teklif eder. Aile ahlâkının, ev yönetiminin konu edildiği “Siyâsetü'l-menzil” başlıklı üçüncü bölümde ise ana baba, çocuklar, hizmetçiler gibi aile fertlerinin maddî ve manevî hayatlarının düzenlenmesi, aralarında uyum sağlanması, birbirlerine karşı olan hak ve sorumlulukları incelenir. Eserin “Tedbîrü'l-müdün” başlıklı dördüncü bölümünde müellif devlet yönetimi konusunu işlemekte ve insanın yaratılıştan içtimaî bir varlık olduğu şeklindeki klasik görüşü tekrar etmektedir. Bu bölümde, Fârâbi’den beri devam eden “Fâzıl” ve “Câhil devlet” tarzındaki klasik medîne (ülke) taksimini Îcî’nin de tekrar ettiği görülür. Ona göre, faziletli ülkenin en bariz vasfı, ahalisi arasında sevgi ve dostluğun hâkim olmasıdır. Sosyal hayatın düzenlenmesi ve ülkenin fazilete ulaşmasında Fârâbî gibi o da yöneticilere çok önemli görevler düştüğü görüşünü benimser; eserini de toplumu yönetenlere düşen vazife ve sorumlulukları sayarak bitirir.
Ahlâk-ı Adudiyye, genel olarak Fârâbî ve İbn Miskeveyh gibi İslâm Meşşâî filozoflarının ahlâk ve siyaset alanındaki görüşlerinin tekrarı mahiyetinde olup önemli bir orijinallik taşımamakla birlikte, bilhassa Osmanlı ve İran ilim ve medrese çevrelerinde hayli ilgi görmüştür. Nitekim çeşitli kütüphanelerde birçok yazma nüshası bulunan risale, müellifinin diğer eserleri gibi pek çok kişi tarafından şerhedilmiştir. Bu şerhler arasında, müellifin talebesi ve Buhârî şarihi Muhammed b. Yûsuf el-Kirmânî’nin şerhi birinci sırayı alır. Taşköprizâde'nin 1540'ta tamamladığı bilinen şerhi ile Müneccimbaşı Ahmed Dede'ye (ö. 1701) ait şerh de değerlidir. Ahlâk-ı 'Adudiyye, Sultan Abdülaziz dönemi Meclis-i Maârif âzasından Mehmed Emin İstanbulî tarafından Melzemetü'l-ahlâk adıyla Türkçe'ye çevrilmiştir. Ayrıca risalenin birinci bölümünü, eski Kayseri müftülerinden Ahmed Remzi Efendi 100 beyit halinde ve Arapça olarak nazmetmiştir. Şeyhülislâm Mûsâ Kazım Efendi'ye ithaf edilen bu manzume, el-Cevheretü'r-Remziyyetü'l-ferdiyye adıyla basılmıştır. 2
1- Taşköprizâde, Miftâhu's-sa'âde.
2- Keşfü'z-zunûn.
3- Hediyyetü’l-arifin.
4- Sicill-i Osmanî.
5- Osmanlı Müellifleri.
6- Bursalı Mehmed Tâhir. Ahlâk Kitaplarımız, İstanbul 1325.
7- Brockelmann. GAL, II, 270.
8- Suppl.
9- G. Sarton. Introduction, New York 1975.
10- Agâh Sırrı Levend. “Ümmet Çağında Ahlâk Kitaplarımız”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı, Belleten 1963, Ankara 1964.
11- Fârâbî, “Eflatun ile Aristoteles'in Görüşlerinin Uzlaştırılması” (trc. Mahmut Kaya) Felsefe Arkivi, sy. 24, İstanbul 1984.
12- Ahmed Ateş. “İcî”, IA.
13- M. Münir Aktepe. “Taşköprizâde”, İA.
14- F. Rahman. “Ahlâk”, Encyclopaedia İranica, London 1985.
Dostları ilə paylaş: |