Ahmet Akgündüz Bilinmeyen Osmanlı

6) Feodalite sisteminde ahali, asiller, hürler ve yarı köleler olmak üzere çeşitli sınıflara ayrılmıştır. Özellikle çoğunluğu teşkil eden serfler, mutlu azınlığın kölesi durumundadırlar. Halbuki Osmanlı toplumunda bu manada bir sınıflaşma mevzubahistir. Askerî olan ve olmayan şeklindeki ayırım ise, devlet memuru olan olmayan tarzındaki ayırıma benzemektedir. Zira bu tabakalaşma, malî sebeplerden kaynaklanmaktadır. Özellikle re'âyâ denilen halk kesiminin askerî kesim tabir edilen mülkî, askeri ve ilmiye tabakalarının kölesi olması ise, asla söz konusu değildir.

7) Feodalite nizâmında serfler, istedikleriyle evlenemezler. Başka senyörlerin serfleri veya hür kadınlar ile evlenmeleri yasaktır.

Serflerin mirası mirasçılarına hür insanların mirası gibi intikal etmez. Serflerin istedikleri mesleği seçmekte ve yerlerini değiştirmekte, çalışıp çalışmamakta serbest oldukları söylenemez.

Serfler senyörlerine karşı angarya çalışmaya, hediyeler takdim etmeye ve belli

504

BİLİNMEYEN OSMANLI

hizmetleri yapmaya mecburdurlar.

Serfler hakkında kovuşturma açmak, yargılama yapmak ve hatta cezalandırmak, senyörlerinin yetkisindedir.

Serfler ruhban sınıfına ve manastırlara giremezler, mahkemelerde şahitlikleri hür adamlara karşı kabul edilmez.

Kısaca serfler hukukî statü açısından eski köleleri andırmaktadırlar. Halbuki hiç bir zaman tımar sisteminde yer alan sipahiler, ahali üzerinde bu tarz bir yetkiye sahip değildirler.

Avrupa feodalitesinde görülen serfleri, Osmanlı devleti timar sisteminde görülen re'ayâ ile değil, belki havâss-ı hümâyûn adı verilen Padişah hâslarında çalışan ortakçı kullar ile kısmen kıyaslamak mümkündür. Zaten ortakçı kullar da köle veya cariyelerden ibarettir297.

297 Tabakoğlu, Ahmed, Türk İktisat Tarihi, sh. 138; Özçellk, A. Selçuk, "Avrupa Feodalitesi İle Türklerin Timar Teşkilatının Mukayesesi", İÜHFM, c. 17, sayı 3-4, sh. 847-857; Hammer, L'histoire de l'empire Ottoman, Tere. JJ Hellert. Tom. 6 Livre XXXIV, Paris 1836; Barkan, Ömer Lütfü, "Türkiye'de Servaj Var mıydı?", Türkiye'de Toprak Meselesi, sh. 717-724; "Osmanlı İmparatorluğunda Çiftçi Sınıfların Hukukî Statüsü", Türkiye'de Toprak Meselesi, sh. 725 vd.

BİBLİYOGRAFYA

I- ARŞİV KAYNAKLARI

1. TOPKAPI SARAYI MÜZESİ ARŞİVİ

D. 10, D. 20, D. 23, D. 34, D. 691, D. 1830, D. 2497, D. 3831, D. 5290, D. 7859, D. 8075, D. 8199, D. 8218, D. 8251, D. 8254, D. 9916, D. 9988, D. 10749.

E. 145, E. 1019, E. 1188, E. 1993, E. 2457, E. 2457, E. 2477, E. 2629, E. 2768, E. 3079, E. 3362, E. 3362, E. 4002, E. 5038, E. 5948, E. 6345, E. 6877, E. 7001, E. 7002, E. 7004, E. 7005, E. 7351, E. 8101, E. 8365, E. 8661, E. 9297/13, E. 10160/80, E. 10193, E. 11634, E. 11842.

2. BAŞBAKANLIK OSMANLI ARŞİVİ

A. DEFTERLER

A.DVN, nr. 2/27.

A.MKT.UM, nr. 164/78. .... .,,.....¦.. ,

Ayniyat Defteri, nr. 964/55.

D.BŞM, nr. 36806.

İstanbul Ahkâm Defterleri, nr. 8.

Kepeci, nr. 70, 262.

Maliye Nezareti Cizye Muhasebesi, nr. 1533.

Maliyeden Müdevver Defterleri, nr. 563, 9511, 9674, 9975, 12370.

Mühlmme Defterleri, nr. 5, 6, 7, 12, 15, 23, 24, 26, 27, 31, 33, 70, 71, 72, 78, 79, 85, 126, 129, 132, 133, 134, 135, 136, 178, 227.

Tapu Tahrir Defterleri, nr. 23, 33, 63, 449, 585, 735, 998, 1007.

Tevziat Defteri, nr. 30, 32.

B. BELGELER

Ali Emiri Tasnifi, I. Abdülhamid, nr. 810, 842, 997, 1264.

Cevdet-Belediye, nr. 23, 64, 422, 471, 531, 952, 1592, 1936, 2783, 5147, 6366, 6828, 7131, 7399, 7533, 7598/19.

Cevdet-Dahiliye, nr. 8722.

Cevdet-İktisat, nr. 138, 934, 1144, 1233, 1295, 1909, 2036, 2164, 4195, 11573.

Cevdet-Maliye, nr. 6115, 8511, 11940, 12556, 20841, 22828, 25156, 28240.

Cevdet-Saray, nr. 681, 2838, 2529, 3858, 4405, 4791, 7139.

Dahiliye Nezâreti Umûr-ı Mahalliye ve Vilâyât Müdiriyeti Kalemi Analitik Envanteri (DH-UMVM), Dosya: 6/2, Belge: 40, 42.

DH-İ.UM, nr. 89-7/1-14, E/43-55 (Lef 2), 20-9/2-82, E/25-69, E/43-55 (Lef 2).

DH-KMS, Dosya: 62, Belge: 8.

DH-ŞFR, Dosya: 98, Belge: 98; Dosya: 99, Belge: 137, 231, 308, 328, 375, 387; Dosya: 101, Belge: 6.

DUİT, 76/3-65, 37-2/13-2, 65/7.

Hatt-ı Hümayun, nr. 126, 9342, 11267, 13306, 17541, 22679, 23581, 24003, 24003-D, 24003-D, 24003-E, 26220, 26239, 26239-A, 26728, 27844, 33724-B, 36515-A.

İbnül-Emin, Saray, nr. 710, 711, 883, 877, 914, 939, 946, 1254, 1272, 1317.

İrâde-Dâhiliye, nr. 33173.

İrade-Hususi, nr. 6 Ra 1332-13.

İrade-Meclls-İ Vâlâ, nr. 5276, 20714/1-4, 33356.

İrade-Rüsumat, 6 Şevval 1317.

Meclis-i Vükelâ Mazbatası, nr. 75, 78, 94.

Nâfia Nezâreti D.I.T.IV/480.

YEE, nr. 14-1540, 14-1610, 23-1421-11-71, 23-1515, 23-1516, 38-93-553/510.

II- ŞER'İYE SİCİLLERİ

Beşiktaş Mahkemesi, nr. 23.

İstanbul Kadılığı, nr. 24, 94, 135, 201.

Kısmet-i Askeriye Mahkemesi, nr. 1, 2, 3, 4, 5, 6.

Üsküdar Mahkemesi, nr. 136.

Bursa Şer'iyye Sicilleri, nr. A 33/21, 155, 201, 427.

Gaziantep Şer'iye Sicilleri, nr. 2.

Konya Şer'iye Sicilleri, nr. B-17/60.

III- DÜSTUR, TAKVİM-İ VAKÂYİ, RESMİ CERİDE

I. Tertip: 8 cilt, 1289-1320/24.

II. Tertip: 12 cilt, 1324/25- 1336/38. Resmî Ceride, nr. 69, Kanun nr. 469.

Takvim-i Vakâyi, 1247 H.-?, sayı 1-4608, 1324-1338.

IV-SALNAMELER

1310 Tarihli Hüdavendigar Salnamesi.

İlmiye Salnamesi, İstanbul 1334. ! »

Sâlnâme-i Devlet-1 Aliyye, Dersaâdet 1280.

1302 Tarihli Salnâme-l Nezâret-I Hâriciye, İstanbul.

V-İSLAM HUKUKU KAYNAKLARI

1. FIKIH, TEFSİR VE HADİS KİTAPLARI

Ahmed bin Hanbel, Müsned, Mısır 1313. Ali Haydar, Düreru'l Hukkâm Şerhu Mecelleti'l-Ahkâm, I-IV, İstanbul 1330.

506

BİLİNMEYEN OSMANLI

Alim bin Alâ, Fetâvây-ı Tatarhaniye, İstanbul Müftülüğü kütp.

Alûsî, Mahmud, Ruh'ul-Maanî I-XXX, Beyrut.

Bilmen, Ömer Nasuhi, Hukuk-ı İslâmiyye ve Istılahatı Fıkhiyye Kamusu I-VIII, İstanbul 1985.

Canan, İbrahim, Hadis Ansiklopedisi, Kütüb-ü Sitte I-XVIII, İstanbul 1995.

Damad, Şeyh-zâde, Mecma ül-Enhür Şerhu Mültek'al-Ebhur, I-II, İstanbul 1331.

Debbâğzâde, Nu'man Efendi, Câm'iüs-Sak, Dersaadet 1214.

Dürrî-zâde Es-Seyyid Mehmed Arif Efendi, Netîcet'ül-Fetâvâ, Dersa'âdet 1226.

Ebu Ya'lâ, Muhammed el-Ferrâ, El-Ahkâm'üs Sultâniyye, Mısır 1357.

EI-Mâverdî, Abu'l-Hasan Ali b. Muhammed, El-Ahkâmu's-Sultâniyye ve'l-Velâyâtu'd-Diniyye, Kahire, 1298.

El-Fetâva'l-Hindiyye I- VI, Beyrut 1400/1980.

El-İbâdi, Abdüsselam Davud, El-Mülkiyye Fiş-Şerîatil- İslamiye I-II, Amman 1974.

El-Kettâni, Et Terâtib'ül-İdâriyye Nizam-u Hükûmeti'n-Nebeviyye, I-II, Rabat 1346.

Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır, Alfabetik İslâm Hukuku ve Fıkıh Istılahları Kâmûsu I-V, neşr. Sıtkı Gülle, İstanbul 1997.

Gönenç, Halil, Günümüz Meselelerine Fetvalar I-II, İstanbul 1983.

H. Cemâleddin, Telhis-i Ahkâm'il-Arazi, İstanbul 1329.

Haskefî, Dürr'ül-Müntekâ Şerh'ül-Mültekâ (Damad Şerhi kenarında) I-II, İstanbul 1331.

İbn-i Âbidin, Muhammed, Reddu'l-Muhtâr Ale'd Dürri'l Muhtar I-VI, Mısır 1967.

İbn-i Hazm, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed el-Endülisî, el- İhkâm Fî Usûlil-Ahkâm I-IV, Kahire ts.

— Ebû Muhammed Al! B. Ahmed el-Endülisî, el-Muhallâ I-XII, Mısır 1389/1969.

İbn-i Kudame, el-Makdisî, Ebu Muhammed Abdullah, el-Kâfi Fî Fıkhil-İmam-ı Mübeccel Ahmed b. Hanbel, 1. Baskı, Dimaşk ts.

— Ebu Muhammed Abdullah, El-Muğnî Alâ Muhtasaril-Hirakî, c. I-XII, Mısır, 1348 H. (Eş-Şerhul-Kebir'le birlikte).

İbn-i Nüceym, Zeynûddin Ahmed b. Nüceym el-Mısrî, El-Bahrur-Râik Şerhu Kenzid-Dekâik I-VII, Mısır 1311.

İbn-i Receb, Abdül-Ferec Abdurrahman, El Kavâîd Fil-Fıkhi'-İslâmî, Mısır 1397.

İbnü'l-Hümâm, Kemalûddîn Muhammed b. Abdulvâhid es-Sivâsî, Fethu'l-Kadir I-VI, Mısır 1319.

— et-Tahrir Fî Usûlil-Fıkıh, Mısır 1313. İbnü'l-Kayyım, İ'lâm'ül Muvakkıîn an Rabbi'l-Âlemîn

I-IV, Beyrut 1973.

— et-Turuku'l-Hükmiyye Fi's-Siyaseti'ş-Şer'iyye, Beyrut 1953.

Kâsânî, Alaüddin Ebûbekr b. Mesûd, Bedâyi'us-Sanâyi' I-VII, 2. Baskı, Beyrut, 1394/ 1974.

Kurtubî, Muhammed bin Ahmed, El-Câmi' Li Ah-kâm'il-Kur'an, Beyrut 1965.

Mecelle, Dersaadet 1314.

Mevkufatî, Muhammed, Mültekâ Tercümesi, İstanbul 1302.

Miras, Kâmil, Sahîh-i Buhâri Muhtasar-ı Tecrid-i Sarih Tercemesi Ve Şerhi I-XIII, 3. Baskı, Ankara 1973-1975.

Molla Hüsrev, Muhammed bin Feramuz, Dürer'ül-Hükkâm Fî Şerhi Gurer'il-Ahkâm, İstanbul 1317.

Münâvî, Muhammed Abdürraûf, Feyz'ül-Kadîr Şarh'ul-Câmi'-is-Sağîr, Mısır 1938.

Nebhan, M. Faruk, İslâm Anayasa ve İdare Hukukunun Genel Esasları, çev. Servet Armağan, İstanbul 1980.

Şevkâni, Muhammed, Neyl-ül-Evtâr I-VII, Mısır ts.

Teftezânî, Sa'düddin Mesut b. Ömer, Şerhüt-Telvih al'et-Tevdîh li Metni't-Tenkih fi Usûl il Fıkh I-II, Beyrut 1377.

Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi, Hak Dini Kur'an Dili I-VIII, Ankara 1935.

Zerka, Mustafa Ahmed, El-Fıkh'ul-İslâmî Fî Sevbih'il-Cedîd, Dimaşk 1967-1968.

Zeydan, Abdulkerim, Ahkâmü'z- Zimmiyyîn Ve'l-Müste'menin, Bağdad 1963.

— el Vecîz Fî Usûlil-Fıkh, Bağdad 1380.

— el-Medhal Li Dirâsetiş-Şeriati'l-İslâmiyye, Bağdad 1977.

— Nizam'ül Kaza, Bağdad, 1984.

2. FETVA MECMUALARI

Çivizâde, Ebüssuud'a Reddiye, Süleymaniye kütp. Reşid Efendi, nr. 1177.

Ebüssuud Efendi, Fetâvâ, Süleymaniye kütp. İsmihan Sultân, nr. 223.

— Fetâvâ, Süleymaniye kütp. Şehid Ali Paşa, nr. 1028.

— Risale Fi'l-Öşür, Süleymaniye kütp. Reşid Efendi, nr. 1036.

— Risale-i Arazi, Süleymaniye kütp. Reşid Efendi, nr. 1036.

— Vakfül- Menkul Ven-Nükûd, Süleymaniye kütp. Bağdatlı Vehbi, nr. 477.

İbn-i Kemal, Fetva Mecmuası, Millet kütp. nr. 80. Yahya Efendi, Fetâvây-ı Yahya Efendi, İÜHF kütp. Yenişehirli Abullah Efendi, Behcet'ül-Fetâvâ, İstanbul 1266.

VI- OSMANLI TARİH KAYNAKLARI

ABDULLAH BİN RIDVAN, Tarih-i Mısır, Bâyezld kütp. Yazma nr. 4971.

ABDURRAHMAN ABDİ PAŞA, Târih-i Sultân Mehmed Hân-ı Râbi', Bâyezid kütp. Umumi Kısım, nr. 5154, neşr. Faik Reşit Unat, TTK, Ankara 1943.

ABDURRAHMAN VEFİK, Tekâlif Kavâidi I-II, Dersaadet, 1328-1330.

ABDÜLAZİZ BEY, Osmanlı Âdet, Merasim Ve Tabirleri (Âdât Ve Merâsim-i Kadîme, Tabirât Ve Muâmelât-ı Kavmiyye-i Osmâniyye), İstanbul 1995.

AHMED CEVÂD, Tarih-i Askerî-i Osmanî, c. I, İstanbul 1297.

AHMED CEVDET PAŞA, Târih-i Ahmed Cevdet (Vekâyl'-i Devlet-i Aliyye) I-XII, İstanbul 1271-1301.

— Tezâkir I-IV, neşr. Cavid Baysun, Ankara 1986.

— Ma'rûzat, neşr. Yusuf Halaçoğlu, İstanbul 1980. AHMED EFLAKİ, Menâkibü'l- Arifin I-II, tere. Tahsin

Yazıcı, İstanbul 1986.

AHMED LÜTFİ, Tarih-i Lütfi I-VIII, İstanbul 1290-1328; M. Aktepe neşri, IX, İstanbul 1984, X-XIV, Ankara 1998-1991.

t

BİLİNMEYEN OSMANLI

507

AHMED RÂSİM, Resimli ve Haritalı Osmanlı Tarihi I-IV, İstanbul 1328-30.

AHMED REFİK, Onikinci Asr-ı Hicrî'de İstanbul Hayatı, İstanbul 1988.

AHMEDÎ, İskender-nâme, neşr. İsmail Ünver, Ankara 1983.

AHVÂL-İ CELÂLİYÂN, Süleymaniye kütp. Esad Efendi, nr. 2236.

AKGÜNDÜZ, Ahmed, Osmanlı Kanunnâmeleri ve Hukuki Tahlilleri I-IX, İstanbul 1990-1996.

— AKGÜNDÜZ, Ahmed-Türk Dünyası Araştırma Heyeti, Şer'iye Sicilleri MI, İstanbul 1989.

ANHEGGER, Robert-İnalcık, Halil, Kanunnâme-i Sultanî Ber Mûceb-i Örf-i Osmanî, Ankara 1956.

ANONİM TARİH, Süleymaniye kütp. Esad Efendi, nr. 2362.

ANONİM, Tevârih-i Âl-i Osman, F. Giese neşrinden Nihad Azamat, İstanbul 1992.

ASIM TARİHİ I-II, İstanbul ts.

ÂŞIK PAŞAZADE, Tevârîh-i Âl-i Osman, İstanbul 1932.

AYASOFYA EVKAFI, Süleymaniye kütp. Reşid Efendi, nr. 1036.

AYNTÂBÎ MÜNÎB EFENDİ, Siyer-i Kebir Tercümesi, İstanbul 1241.

BARKAN, Ömer Lütfi-Ayverdi, Ekrem Hakkı, İstanbul Vakıfları Tahrîr Defteri, 953(1546) Tarihli, İstanbul 1970.

— XV. Ve XVI. Asırlarda Osmanlı İmparatorluğunda Ziraî Ekonominin Hukukî Ve Malî Esasları, İstanbul, 1943.

CELÂL-ZÂDE, Koca Nişancı Mustafa Çelebi, Tabakâtü'l-Memâlik ve Derecâtü'l-Mesâlik, İÜ, Ty. nr. 1584.

CENÂBİ, Mustafa, el-Aylemü'z-Zâir, Süleymaniye kütp. Hamidiye, nr. 869.

ÇEŞMİZÂDE, Tarih, neşr. Bekir Kütükoğlu, İstanbul 1959.

DANİŞMEND, İsmail Hami, İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi I-V, İstanbul 1971-1972.

DEDE EFENDİ, "Siyâsetnâme". neşr. Akgündüz, Ahmed, Osmanlı Kanunnameleri, 4. Cilt, İstanbul 1990.

DEDE HALİFE, İbrahim bin Bahsi, Risale Fî Emvâl-i Beytilmal ve Aksâmihâ ve Ahkâmihâ, Süleymaniye kütp. Esad Efendi, nr. 3560.

DEFTERDAR SARI MEHMED PAŞA, Nesâylhü'l-Vüzerâ ve'l-Ümerâ, neşr. Hüseyin R. Uğural, Ankara 1969.

DELİ BİRADER (PİYÂLE BEY), Dâfi'ul-Gumûm vel-Hümûm, İÜ, Ty. nr. 1400, 9659.

DERVİŞ ABDULLAH, Risâle-i Teberdâriyye Fî Ahvâl-i Ağay-ı Dârüs-Sa'âde, Köprülü kütp. Kısım II, nr. 233.

EBÜSSUUD EFENDİ, Ma'rûzat, Süleymaniye kütp. Mihrişah Sultan, nr. 440; İÜ, kütp. Ty. nr. 1798.

— Ma'rûzat, MTM, II.

EMİR KEYKAVUS, Kâbûs-nâme, tere. Mercimek Ahmed, neşr. Orhan Saik Gökyay, Ankara 1974; neşr. Atilla Özkırımlı, İstanbul, 1001 Temel Eser.

EMİR MEHMED BİN EMİR HASAN EL-SUUDÎ, HadiS-i Nev / Tarlh-i Hind-i Garbî, Bayezit Devlet kütp. nr. 4969.

ENDERÛNLU FÂZIL, Çengi-nâme, İstanbul 1286.

— Defter-i Aşk, İstanbul 1286.

— Hûbân-nâme, İÜ, Ty. nr. 5502: İstanbul 1286.

— Zenân-nâme, İstanbul 1286.

ERGİN, Osman Nuri, Mecelle-i Umûr-i Belediye I-V, İstanbul, 1338.

ES'AD EFENDİ, Teşrifat-ı Kadime, İstanbul 1287.

— Üss-i Zafer, İstanbul 1293.

EŞREF BİN MEHMED, Hazâin'üs-Sa'âdât, Topkapı Sarayı kütp., III. Ahmed, nr. 557.

EVLİYA ÇELEBİ, Seyahatname I-X, İstanbul 1314-1938.

EYÜP SABRİ PAŞA, Mir'âfül-Haremeyn I-V, İstanbul 1301-1306.

FERİDUN BEY, Ahmed, Münşeâtü's- Selâtin, Dersaadet 1265.

GAZAVÂT-I SULTÂN MURÂD HAN b. Mehemmed Hân, Haz. Halil İnalcık- Mevlûd Oğuz, Ankara 1978.

GELİBOLULU MUSTAFA ÂLÎ EFENDİ, Künh'ül-Ahbâr, Süleymaniye kütp. Es'ad Efendi, nr. 2162; Matbu nüsha I-V, İstanbul 1277-1285; Ahmet Uğur neşri, Kayseri 1997.

— Mevâld'ün-Nefâis Fî Kavâ'id'il-Mecâlis, neşr. Mehmet Şeker, Ankara 1997.

— Nasihat'üs-Selâtîn, Hüsrev Paşa kütp. nr. 311.

— Füsul'ul-Hal ve'l-Akd ve Usûlû'l-Harc ve'n-Nakd, Süleymaniye ktb, Hamidiye, nr. 974.

HAC RİSALESİ, Süleymaniye kütp. Hacı Mahmud, nr. 1093.

HACI BEKTAŞ-I VELİ, Makâlât, neşr. Esad Coşan, İstanbul 1986.

HADİDÎ, Tevârih-i Âl-i Osman, neşr. Necdet Öztürk, İstanbul 1991.

HALİL B. İSMAİL, Menâkib-i Şeyh Bedreddin, neşr. A. Gölpınarlı-İsmet Sungurbey, İstanbul 1967.

HALİS EŞREF, Külllyât-ı Şerh-i Kanun-ı Arazi, İstanbul 1316.

HAMMER, L'histoire de l'emplre Ottoman, Tere. 2.2 Hellert. Tom. 6 Livre XXXIV, Paris 1836; Ata Bey tere. (Devlet-i Aliyye-i Osmaniye Tarihi I-X), İstanbul 1329-1337; Mümin Çevik neşri (Büyük Osmanlı Tarihi I-X), İstanbul 1998.

HASAN BEĞ-ZÂDE, Tarih, İÜ, Ty. nr. 6028.

HAYRULLAH EFENDİ, Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, İstanbul 1864.

HEZARFEN HÜSEYİN EFENDİ, Tenkîhu Tevârîh-i Mülûk, Süleymaniye kütp. H. Ali Paşa, nr. 732; Fatih, nr. 4301.

HIZIR BİN İLYAS, Letâif-i Enderun, İstanbul 1276.

HOCA SA'DEDDİN EFENDİ, Tâc'üt-Tevârih I-II, İstanbul 1279-80.

HÜSEYİN ENÎSÎ, Menâkıb-ı Akşemseddin, Süleymaniye kütp. Hacı Mahmud, nr. 4666.

HÜSEYİN HÜSÂMEDDİN, Amasya Tarihi I-IV, (aslı 8 cilt), İstanbul 1328-1935.

İBN-İ ECE, Muhammed bin Mahmud, El-Irâk Beyn'el-Memâlîki ve'l-Osmâniyyîn'il-Etrâk, Şam 1986.

İBN-İ HİŞAM, Es-Siret'ün Nebeviyye I-IV, Mısır 1355.

İBN-İ KEMAL, Tevârîh-i Âl-i Osman, Süleymaniye kütp. Ayasofya, nr. 3318; VII. Defter, Süleymaniye kütp. Fatih, nr. 4205. Neşirler: I. Defter, II. Defter, VII. Defter, neşr. Şerâfettin Turan, Ankara 1991; VIII. Defter, neşr. Ahmet Uğur, Ankara 1997; X. Defter, neşr. Şefaettin Severcan, Ankara 1996.

— Tarlh-i Feth-i Kostantınıyye, Süleymaniye kütp. Şehit Ali Paşa, nr. 2720/14.

İDRİS-İ BİTLİSİ, Heşt Bihişt, Süleymaniye kütp. Esad Efendi, nr. 2197.

İSMAİL BELÎĞ-İ BURSEVÎ, Tarih-i Bursa (Güldeste-i Belîğ), İstanbul 1286.

İZZÎ, Süleyman, Tarih, İstanbul 1199.

508

BİLİNMEYEN OSMANLI

KALKAŞANDÎ, AHMED, Subh'ül-Aşâ I-XVI, Mısır 1913.

KÂMİL PAŞA, Tarih-i Siyasî-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye I-III, İstanbul 1327.

KANTEMİR, Dimitri, Osmanlı İmparatorluğunun Yükseliş ve Çöküş Tarihi MI, İstanbul 1998.

KARAÇELEBİZÂDE ABDÜLAZİZ EFENDİ, Ravzat'ül-Ebrâr, Mısır 1248.

KÂTİP ÇELEBİ, Keşf'üz-Zunûn an-Esâmi'l-Kütüb ve'l-Fünun MI, neşr. Yaltkaya, Şerafettin- Bilge, Kilisli Rıfat, İstanbul 1971.

— Kitab-ı Cihannumâ, Müteferrika tab'ı, İstanbul 1145.

— Mizân'-ül-Hak fi İhtiyâri'l- Ahak, İstanbul 1286.

— Tuhfetü'l- Kibar fi Esfâri'l-Bihâr, İst 1329. Kltab-ı Müstetab-Kitabu Mesâlihi'l-Müslimin ve Me-

nafiTI-Mü'münin- Hırzü'l-Müluk, neşr. Yaşar Yücel, Ankara 1988.

KOCA MÜVERRİH HÜSEYİN, Bedâyi'ul-Vakayi', Moskova 1961.

KOÇİ BEY RİSALESİ, neşr. Ali Kemal Aksüt, İstanbul 1939.

KRİTOVULOS, Tarih-i Sultân Mehmed Hân-ı Sânî, İstanbul 1328.

KÜÇÜK ÇELEBİZÂDE İSMAİL ÂSİM EFENDİ, Tarih, (Zeyl-i Tarih-i Râşid), İstanbul 1287.

KÜTÜKOĞLU, Mübahat S., Osmanlılarda Narh Müessesesi ve 1640 Tarihli Narh Defteri, İstanbul 1983.

LÜTFİ PAŞA, Asafnâme, Ankara 1935; Akgündüz neşri, Osmanlı Kanunnameleri, c. 4; Kütükoğlu neşri, Bekir Kütükoğlu'na Armağan, İstanbul 1991.

— Halâsü'l-Ümme fi Ma'rifeti'l-Eimme, Süleymaniye kütp. Ayasofya, nr. 2877.

— Tevârîh-i Âl-i Osman, İstanbul 1341. MAHMUD CELÂLEDDİN PAŞA, Mir'ât-ı Hakikat, İstanbul 1326; İsmet Miroğlu neşri, İstanbul 1983.

MALİYE NEZARETİ İhsaiyat-ı Maliye 1325, İstanbul 1327.

MARSİGLİ, Graf, Osmanlı İmparatorluğunun Zuhur ve Terakkisinden İnhitatı Zamanına Kadar Askeri Vaziyeti, çev. M. Nazmi, Ankara 1934.

MECDÎ MEHMED EFENDİ, Hadâik'uş-Şakâık, İstanbul 1989.

MEHMED RÂŞİD, Tarih-i Raşid I-VI, İstanbul 1282.

MEHMED SÜREYYA, Sicill-i Osmanî I-IV, İstanbul 1308-1315.

MENAKIB-I HACI BEKTAŞ-I VELİ, Vllâyet-nâme, neşr. Abdülbaki Gölpınarlı, İstanbul 1958.

MOLLA AHAVEYN, Risâletün Mübareketün li Mevlâna Ahaveyn Rahmetullahi Aleyh- Risale fi Ahkâmi'z-Zındık, Süleymaniye kütp, İbrahim Efendi, nr. 859.

MUHAMMED B. AHMED B. İYAS EL-HANEFİ, Bedayi'üz-Zühur Fi Vakâyi'ed-Duhur I-III, Bulak 1312.

MUHAMMED HAMİDULLAH, İslâm Peygamberi MI, trc. Salih Tuğ, İstanbul 1980.

MUHYİDDİN-İ ARABÎ, Eş-Şeceret'ün-Nu'mâniyye fî'd-Devlet'il-Osmâniyye, Topkapı Sarayı kütp. nr. 7482.

MUSA KÂZIM, Kitâb-ı Terceme-i Vâridât-ı Bedreddin, Süleymaniye kütp. Yazma bağışlar, nr. 2174.

MUSTAFA NURİ PAŞA, Netayicu'l-Vuku'at I-IV, İstanbul 1327; Neşet Çağatay neşri, Ankara 1987.

MÜNECCİMBAŞI, Sahâifu'l-Ahbar I-III, İstanbul 1285.

NAHİFİ', Nasîhatü'l-Vüzerâ, neşr. Mehmet İpşirli, İÜ, Edebiyat Fakültesi Tarih Enstitüsü Dergisi Münir Aktepe'ye Armağan Özel Sayısı, İstanbul 1997.

NÂİMÂ MUSTAFA EFENDİ, Ravzatu'l-Hüseyn fi Hulâsatı Ahbârı'l-Hâfikeyn (Tarih-i Naima) I-VI, İstanbul 1280.

NECATİOĞLU, Halil, Matbaacı İbrahim Müteferrika ve Risâle-i İslâmiyye (Tenkitli Metin), Ankara 1982.

NEŞRİ, Mehmed, Kitâb-ı Cihân-nümâ MI, neşr. Mehmed A. Köymen- Faik Reşit Unat, Ankara 1987.

NEV'Î-ZÂDE ATÂÎ, Hadâıku'l-Hakâik Fi Tekmiyeti'ş-Şakalk, neşr. Abdülkadir Özcan, İstanbul 1989 (Şakâik-i Nu'maniye ve Zeyilleri c.II içinde).

NİŞANCI TARİHİ, Süleymaniye kütp. Es'ad Efendi, nr. 2362; Matbu nüsha, İstanbul 1279.

NİZAMÜLMÜLK, Siyasetname, çev. Nurettin Bayburtlugil, İstanbul 1987.

OSMANLI SANAYİİ 1913, 1915 Yılları Sanayi İstatistik!, Yay. A. Gündüz Ökçün, Ankara 1970.

PEÇEVÎ İBRAHİM EFENDİ, Tarih MI, İstanbul 1281-83.

PİRİ REİS, Kitab-ı Bahriye, neşr. Fevzi Kurdoğlu-Haydar Alpagot, İstanbul 1943.

REHBER-İ MUAMELÂT, Dersaadet 1331.

RİSÂLE-İ BEŞİR ÇELEBİ, Topkapı Sarayı Müzesi kütp. Hazine, nr. 1783.

SELÂNİKİ MUSTAFA EFENDİ, TARİH-İ Seianiki I-II, neşr. Mehmet İpşirli, İstanbul 1989.

SERAHSÎ, Şerh'üs-Siyer'il-Kebîr I-IV, Kahire 1971.

SEYYİD BEY, Hilâfet ve Hâkimiyet-i Milliye, ts.

SİLÂHDÂR FINDIKLILI MEHMED AĞA, Silâhdâr Tarihi, İstanbul 1928.

— Nusretnâme, Sadeleştiren: İsmet Parmaksızoğlu, İstanbul 1962.

SOLAKZADE MEHMED HEMDEMÎ, Tarih-i Solakzâde, İstanbul 1297.

SUBHİ TARİHİ, İstanbul 1198.

SÜLEMİ EBU ABDURRAHMAN, Kitab'ül-Fütüvve, Süleymaniye kütp. Ayasofya nr. 2049/4.

SÜLEYMAN SUDİ, Defter-i Muktesid I-III, İstanbul 1307.

ŞEM'DÂNİ-ZÂDE SÜLEYMAN EFENDİ, Mürî'üt-Tevârîh, İstanbul 1338.

ŞEYH BABA M. SÜREYYA, Bektaşilik ve Bektaşiler, İstanbul 1332.

ŞEYH BEDREDDİN, Câmi'ü'l-Füsûleyn, Millet kütp. nr. 00701.

— Varidat, Süleymaniye kütp. Hacı Mahmud, nr. 02841.

ŞÜKRULLAH, Behçetü't-Tevârih, neşr. Nihal Atsız, İstanbul 1949.

TA-LİMAT-I ŞEHİD ALİ PAŞA, neşr. Mehmet Galib, TOEM, cüz 3, sene I, İstanbul, 1328.

TÂCÎZÂDE CA'FER ÇELEBİ, Mahrûse-i İstanbul Fetihnamesi, TOEM İlavesi, 1331.

TAKIYYÜDDİN, Âlât'ür-Rasadiyye li Zîc-i Şehinşâhiyye, İÜ, Ty. nr. 1993.

TAKIYYÜDDİN, Cedâvll-i Rasadiye, İstanbul Rasathanesi kütp. nr. 378.

TAŞKÖPRÜZÂDE, Ahmed, eş-Şakâyık-ı Nu'maniye, Bulak 1299; Mecdî Efendi tere, İstanbul 1269; Abdülkadir Özcan neşri İstanbul 1989.

— Mevzu'atu'l-Ulûm, İstanbul 1313. TAYYÂRZÂDE AHMED ATÂ, Tarih-i Atâ I-V, İstanbul

1293.

TEVKİİ MEHMED PAŞA TARİHİ, TOEM, nr. 79.

TUĞİ TARİHİ=İBRETNÜMÂ, neşr. Mithat Sertoğlu, Belleten, c. XI, sayı 43 (1947).

BİLİNMEYEN OSMANLI

509

TURSUN BEY, Tarih-I Ebu'l- Feth, neşr. Mertol Tulum, İstanbul 1977.

TÛSÎ, Reisülhükemâ Hoca Nasır, Behnâme-i TCısî veye Behnâme-i Padişâhî, İÜ, Ty. nr. 7152.

VÂSIF, Ahmed, Tarih, I-II, İstanbul 1219.

— Mehâsinü'l- Âsâr ve Hakaikü'l- Ahbâr, neşr. Mücteba İlgürel, İstanbul 1978.

YUSUF HAS HÂCİB, Kutadgu Bilig, neşr. Reşit Rahmeti Arat, Ankara 1959.

ZEYDAN, Corci, İslâm Medeniyeti Tarihi I-V, tere. Zeki Megamiz, neşr. Mümin Çevik, İstanbul 1976.

VII- ARAŞTIRMA VE İNCELEME ESERLERİ

1. ESERLER

ABDURRAHMAN ŞEREF, Sultan Abdülhamid-i Hân-ı Saniye Dair, İstanbul 1918.

— Tarih Musahabeleri, İstanbul 1934.

ADIVAR, A. Adnan, Osmanlı Türklerinde İlim, İstanbul 1970.

AGA SEYYİD MUHAMMED ALİ, Ferheng-i Nizâm, c. III, Haydarabad 1934.

AHMED REFİK, Kadınlar Saltanatı I-IV, İstanbul 1332/1923.

— Samur Devri, İstanbul 1927.

Ahmed Şefik Beğ, Er-Rıkku Fil-İslâm, İstanbul 1314.

AKDAĞ, Mustafa, Türkiye'nin İktisadi ve İçtimaî Tarihi I-II, Ankara 1979.

AKGÜNDÜZ, Ahmed, Arşiv Belgeleri Işığında Sayıştay Tarihi, Ankara 1996.

— Belgeler Gerçekleri Konuşuyor I-V, 1. Baskı, İzmir 1989-92; 5. Baskı İstanbul 1997.

— Eski Anayasa Hukukumuz ve İslâm Anayasası, İstanbul 1997

— Güneydoğu Meselesi Ve Çözüm Yollan, İstanbul 1996.

— İslâm Hukukunda Kölelik-Câriyelik Müessesesi ve Osmanlı'da Harem, 1. Baskı, İstanbul 1995; 4. Baskı, İstanbul 1997.

— İslâm Hukukunda ve Osmanlı Tatbikatında Vakıf Müessesesi, 1. Baskı, Ankara 1988; 2. Baskı, İstanbul 1997.

— Mukayeseli İslâm ve Osmanlı Hukuku Külliyâtı, Diyarbakır 1986.

— Tabular Yıkılıyor I-II, İstanbul 1996-1997. AKIN, İlhan F, Kamu Hukuku, 5. Baskı, İstanbul

1987.

AKMAN, Mehmed, Osmanlı Devleti'nde Kardeş Katli, İstanbul 1998.

AKSUN, Zıya Nur, Osmanlı Tarihi I-VI, İstanbul, 1994.

AKTAŞ, Necati-BİNARK, İsmet, El-Arşif'ül Osmanî, tere. Salih Sa'davî Salih, Amman 1986.

AKYOL, Taha, Medine'den Lozan'a, İstanbul 1996.

ALBAYRAK, Sadık, Budin Kanunnamesi ve Osmanlı Toprak Meselesi, Tercüman 1001 Eser dizisi, İstanbul ts.

ALDERSON, A.D., The Structure of the Ottoman Dynasty, 2. Baskı, Connecticut 1982.