Ak (Benî Ak)

AL-İ MUHAMMED

Bk. Al.⁸⁶²

AL-İ OSMAN

Bk. Osmanlılar. ⁸⁶³

ÂL-i SABAH

Bugünkü Kuveyt Devletî'ni yöneten emîr ailesi Bk. Kuveyt. ⁸⁶⁴

ÂL-İ SÂNİ

Katar'da devlet yönetimini elinde bulunduran emîr ailesi Bk. Katar. ⁸⁶⁵

AL-İ SUÛD

Bk. Suudiler. ⁸⁶⁶

AL-İ YA'KUB

Hz. Ya'kub'un soyundan gelenleri ifade eden bir tabir.

“Yâkuboğulları” anlamına gelen Âl-i Ya'kub Hz. Ya'küb'un dininden ve so­yundan olanları da ifade eder. ⁸⁶⁷ Kur'ân-ı Kerîm'de iki yerde geçmekte ⁸⁶⁸ ve tef­sirlerde Hz. Ya'küb'un oğullan, torunla­rı, ilim ve nübüvvet vârisleri, onun zürriyetinden olsun olmasın dinini benim­seyenler diye açıklanmaktadır.

Kur'an'da bu tabir dışında Hz. Ya'küb'­un oğullarını, torunlarını ve neslinden gelenleri ifade eden âyetler de vardır, ⁸⁶⁹ Kur'an'ın çeşitli sûrelerin­de Hz. Ya'küb ve oğullarına temas edil­mekte ise de onlardan bilhassa Yûsuf kıssası dolayısıyla Yûsuf sûresinde bah­sedilmektedir. Ya'küb'un oğullarından Kur'an'da sadece Yûsuf'un adı geçmek­tedir. Hz. Ya'küb'un lakabı İsrail oldu­ğundan onun soyundan gelenlere Benî İsrail de denilmektedir. Âl-i Ya'küb ve Beni İsrail tabirleri muhteva farklılığına rağmen aynı kavmin insanlarını ifade etmektedir. Muhteva bakımından Benî İsrail umumi, Âl-i Ya'küb ise hususidir. Benî İsrail ile, Hz. Ya'küb'un soyundan, dininden olan veya olmayan milleti, Âl-i Ya'küb ile de onun aile fertleri, oğullan, torunları ve doğrudan onun soyundan, dininden olan ümmeti kastedilmekte­dir. Çünkü Kur'an'da gerek Âl-i Ya'küb tabirinin geçtiği âyetlerde, gerekse o sü­lâleden bahseden diğer âyetlerde onla­rın Allah'ın emrine uydukları, ibadet ettikleri, atalarının dinini benimsedikle­ri belirtilmekte ve onlar için bir kınama söz konusu edilmemektedir. Benî İsra­il tabirinin geçtiği âyetlerde İse onlara verilen nimetler anlatılmakta, Allah'tan başkasına kulluk etmeyeceklerine, ana­ya babaya, akrabaya, yetimlere, yoksul­lara iyilikte bulunacaklarına, insanlara güzel söz söyleyeceklerine, namaz kı­lıp zekât vereceklerine, birbirinin kanını dökmeyeceklerine, birbirini yurtlarından çıkarmayacaklarına dair söz verdikleri hatırlatılmakta ve genellikle verdikleri sözden döndükleri belirtilmekte, bundan dolayı da kınanmaktadırlar. Böylece, bir kısmı hariç. Benî İsrail tabiriyle doğru yoldan sapmış olan Yâkuboğullan'nın kastedildiği ortaya çıkmaktadır. ⁸⁷⁰

Bibliyografya

1) Taberî. Tefsir (Şâkir), XII, 86; XVI, 32, 33;

2) a.mlf., Târth (Ebü'l-Fazl), 1, 316, 321, 331, 364;

3) Fahreddin er-Râzî. Tefsir, XVIII, 90; XXI, 184;

4) Ahmed Cevdet Paşa. Kısas-ı Enbiyâ, Ankara 1985, I, 8, 10;

5) Elmalılı, Hak Dini, I, 334;

6) La Gertese ⁸⁷¹. Paris 1951, s. 119, 166;

7) Hikmet Tanyu. Tarih Boyunca Yahudiler ve Türkler, İstanbul 1976, 1, 24, 28;

8) DR, s. 823, 824;

9) Hasan el-Mustafavî. et-Tahkîk fî ketimâti't-Kur 'âni'l-Kerim, Tahran 1365, I, 163;

10) Salah Abdülfettâh el-Hâlidî. eş-Şahşiyyetü'l-Yehûdiyye, Dımask 1987, s. 37, 42;

11) J. F. McCurdy. “Israil, People of”, JE, VI, 661;

12) J. H. Greenstone. “Jacob”, a.e., VII, 19, 24;

13) Ö. Rıza Doğrul, “Âl”, İTA, I, 249;

14) Simon Cohen, “Israel”, OJE, V, 613, 615. ⁸⁷²

AL-İ YASİN

Bk. İlyas.⁸⁷³

ALA b. HADRAMİ

el-Alâ' b. Abdillâh b. İmâd el-Hadramî (ö. 21/642) Hz. Peygamber, Ebû Bekir ve Ömer devirlerinde Bahreyn valiliği yapan sahâbî.

Babası Abdullah Hadramuftan gele­rek Mekke'ye yerleşmiştir. Alâ Mekke'de doğdu ve erken tarihlerde müslüman oldu. Okuma yazma bildiği için zaman zaman Hz. Peygamber'e kâtiplik yapmış­tır. Hz. Peygamber onu İslâmiyet'i tebliğ etmek, zekât sadaka ve cizye toplamak üzere 630 yılında Bahreyn ve Uman'a gönderdi. Alâ Hz. Peygamber'in mektu­bunu Bahreyn Valisi Münzir b. Sâvâ'ya verdi ve ona Mecusîliği bırakıp İslâmi­yet'i kabul etmesini tavsiye etti. İslâmi­yet'in hem dünya işlerini, hem de âhiret hayatını birlikte ele almasına hay­ran kaldığını söyleyen Münzir'in Hz. Pey­gamberle birkaç defa daha mektuplaş­tığı ve sonunda müslüman olduğu anla­şılmaktadır. Bu bölgedeki başarılan se­bebiyle Hz. Peygamber Alâ b. HadramFyi Bahreyn'e vali tayin etti. Bazı kaynak­larda Alâ'nın bu görevi Hz. Peygam­ber'in hayatı boyunca sürdürdüğü zik-redilirken diğer bazı kaynaklar daha sonra onun yerine Resûiullah'm Ebân b. Saîd'i tayin ettiğini kaydederler. Hz. Ebû Bekir devrinde ortaya çıkan irtidad olay­ları sırasında Bahreyn'e yeniden vali ta­yin edilen Alâ. mürtedleri bozguna uğ­ratarak büyük basan kazandı. Bölgede emniyet ve huzuru sağladıktan sonra İran topraklarında fütuhata girişti ve birçok yeri fethetti. Bu sırada Fars böl­gesine bir çıkarma harekâtı düzenlediyse de bu ilk deniz seferi yenilgiyle sonuçlandı (638). Hz. Ömer bozguna uğra­yan İslâm ordusunu imha edilmekten kurtarmak için bölgeye yardımcı birlik­ler göndermek zorunda kaldı ve kendi­sinden izinsiz giriştiği bu harekât sebe­biyle Alâ'yı Bahreyn valiliğinden azlede­rek yerine Ebû Hüreyre'yi tayin etti. Alâ hac farizasını yerine getirip Kûfe'ye dö­nerken yolda öldü.

Hz. Peygamber'den rivayet ettiği dört hadis Kütüb-i Sitte'üe yer almıştır. Ala­nın duaları makbul bir sahâbî olduğu ri­vayet edilmekte ve kaynaklarda bunun­la ilgili bazı menkıbeler yer almaktadır. ⁸⁷⁴

Bibliyografya

1) İbn Hişâm, es-Sire, IV, 576;

2) İbn Sad et-Tabakât, IV, 359, 363;

3) Taberî. Târîh (Ebul-Fazl), 111, 29, 147, 173. 249, 304, 313; IV, 39, 79, 82;

4) İbn Abdülber. el-İstî'âb, III, 146, 147;

5) İbnü'l-Esîr, Üsdü'lğâbe, I, 47; IV, 74, 75;

6) a.mlf., el-Kâmil II, 215, 313, 368, 371, 538, 539;

7) Zehebî. A'lâmü'n-nübelâ', I, 262, 266;

8) İbn Kesîr. el-Bidâye, VII, 120;

9) İbn Hacer, el-İşâbe, II, 497, 498;

10) a.mlf., Tehzîbut-Tehzîb, VIII, 178, 179;

11) Hamîdullah, islam Peygamberi ⁸⁷⁵, 411, 415. ⁸⁷⁶

1 Hâkim, ili, 587-588.

2 bk. Müslim, “Fe­za’ilü's-şahâbe”, 170.

3 V, 64-65.

4 “İmâre”, 23 ; “Fe­za'ilü'ş-sahabe”, 170.

5 “Meğâzî”, 35. Ali Yardım, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1989: 2/207.

6 Ali Yardım, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1989: 2/207.

7 Ali Yardım, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1989: 2/207.

8 Ali Yardım, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1989: 2/207.

9 Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1989: 2/207.

10 Lühayye ile Hüdeyde ara­sında.

11 A. Lütfi Kazancı, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1989: 2/207-208.

12 A. Lütfi Kazancı, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1989: 2/208.

13 Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1989: 2/208.

14 Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1989: 2/208.

15 Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1989: 2/208.

16 şiir. İstanbul 1334.

17 piyes, istanbul 1330.

18 piyes, İstanbul 1919

19 piyes, Ankara 1932.

20 piyes, Ankara 1933.

21 piyes, Ankara 1933.

22 İstanbul 1327.

23 İstanbul 1329.

24 İstanbul 1335.

25 Ankara 1927.

26 İstanbul 1928.

27 İstanbul 1928.

28 İstanbul 1928, eser daha sonra Odun Kokusundaki Hic­ran adıyla yeniden basılmıştır, İstanbul 1938.

29 İstanbul 1928.

30 İstanbul 1929.

31 İstanbul 1930.

32 İstanbul 1930.

33 İstanbul 1932.

34 İstanbul 1933.

35 İstanbul 1933.

36 İstanbul 1933.

37 Ankara 1933.

38 İstanbul 1933.

39 İstanbul 1937.

40 İs­tanbul 1938.

41 İstanbul 1938.

42 İstanbul 1939.

43 İstanbul 1939.

44 İstanbul 1940.

45 mensu-relkısa yazı, Ankara 1941.

46 İstan­bul 1941.

47 İs­tanbul 1943.

48 İstanbul 1945.

49 İstanbul 1946.

50 İstanbul 1954.

51 İstanbul 1930.

52 İstanbul 1930.

53 İstanbul 1930.

54 piyes, Ankara 1932.

55 piyes, Ankara 1932.

56 s 8-9.

57 s. 184-187.

58 Sema Uğurcan, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1989: 2/208-209.

59 Sema Uğurcan, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1989: 2/209.

60 bk. el-Beled 90/11-14.

61 el-Fâtiha 1/5.

62 Süleyman Uludağ, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1989: 2/209.

63 nşr. Cevad Şekûr.

64 Süleyman Uludağ, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1989: 2/209.

65 bk. M. Hamîdullah, s. 117.

66 3 Mayıs 1906.

67 Mustafa L. Bilge, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1989: 2/209-210.

68 trc. Fikret Işıltan.

69 Mustafa L. Bilge, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1989: 2/210.

70 Ahmet önkal, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1989: 2/211.

71 nşr. Şuayb el-Arnavût Abdülkâdir el-Arnavût.

72 İstan­bul 1980.

73 Ahmet önkal, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1989: 2/211.

74 Azmi Süslü, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1989: 2/211-212.

75 1257, 1283 ve 1296 tarihli fermân-ı hümâyunlar.

76 Azmi Süslü, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1989: 2/212.

77 Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1989: 2/212.

78 Semavi Eyice, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1989: 2/212.

79 Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1989: 2/212.

80 Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1989: 2/212.

81 bk. el-Enbiyâ 21/25.

82 bk. en-Nisâ 4/163.

83 bk. Fâtır 35/31.

84 bk en Nahl 16/36; Fâtır 35/24; ayrıca bk. AHİRET.

85 bk. en-Nahl 16/2; Al-i İmrân 3/3-4; el-İsra 17/55; el-Hadîd 57/251.

86 Çıkış, 20/71-17; Tesniye, 5/6-21.

87 Tesniye, 6/4-9.

88 bk. Hıristiyanlık.

89 bk. lules La Beaume, İndeks; Muhammed Fârıs Berekât, İndeks, ilgili bölümler.

90 îmân, i'tisâm bi'l-kitâb ve's-sünne. Enbiyâ, istitâ-betü'l-mürtecidîn, Bed'ü'l-halk, Tevhîd. Cennet. Cehennem. Sünnet. Münâfîkün, Kader, Kıyamet. Fiten, Melâhim ve Mehdî gibi.

91 bk. Müslim, “İmân”, 1.

92 bk. ta'Tîl.

93 bk. Sıfat.

94 h. ll-lli. Yüzyıl.

95 kelâm! çalışmalar KELÂM madde­sinde tanıtılacağı için burada sadece Sün­nî kelâmın doğuşuna kadar Sünnî âlimler tarafından yapılan çalışmalar ile akaid tar­zında yazılmış sonraki eserler zikredile­cektir.

96 el-Milel, I, 86.

97 Kitâbü's-sünne. el-İ'tisâm bi'l-kitâb ve's-sünne.

98 el-Imân. et-Tevhîd.

99 el-Fiten ve'l-melâhim.

100 Ahmet Saim Kılavuz, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1989: 2/221-216.

101 trc. Süleyman Uludağ.

102 trc M. Fuâd Abdulbâkî.

103 trc. E. Ruhi Fığlalı.

104 Ahmet Saim Kılavuz, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1989: 2/216.

105 Ehl-i sünnet; bk. Zebîdî, 11, 6.

106 İstan­bul 1306, 1325.

107 Trabzon 1309.

108 İs­tanbul 1966. Yusuf Şevki Yavuz, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1989: 2/216.

109 Yusuf Şevki Yavuz, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1989: 2/216.

110 GAL Suppl, 1/801.

111 bk Keşfuz-zunûn, II, 1143.

112 bk. Sü­leymaniye Ktp., Hacı Mahmud Efendi, nr. 2718.

113 el-Fütûhât, l, 163.

114 I, 162-173.

115 Kahire 1378/1959,1, 4, 6.

116 el-Fütuhat, 1, 173.

117 I, 174-186.

118 Sü­leymaniye Ktp., Hacı Mahmııd Efendi, m 2718, Esad Efendi, nr 1477.

119 II, 187-215.

120 el-Fütühât, I. 213. Yusuf Şevki Yavuz, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1989: 2/216-217.

121 Yusuf Şevki Yavuz, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1989: 2/217.

122 Süleymaniye Ktp., Hüsnü Paşa, nr. 1160.

123 Süleymaniye Ktp., Lâleli, nr. 1189/1.

124 Süleymaniye Ktp., Reşid Efendi, nr. 338/6.

125 bk. ABDÜLHAMİD II.

126 bk. TSMK, m. Ahmed, nr. 1777.

127 bk. hâhu'l-meknûn, II, 104.

128 London 1843.

129 s. 308-315.

130 Teftâzânî, s. 611

131 Süleymaniye Ktp., Lâleli, nr. 2310.

132 Süleymaniye Ktp., Esad Efen­di, nr. 1236.

133 Şerhu't-'Akâ’id, s. 36, 51.

134 London 1843.

135 New York 1950.

136 Tercüme-i Şerh-i Akâid.

137 Şerhi Akâid Tercümesi, İstanbul 1307.

138 Şerhi Akâid Tercü­mesi, Rusçuk 1292; yer yer kısaltma ve ilâvelerle Nakdü'l-kelâm fî akâidi'l-İstâm, İstanbul 1310.

139 İstanbul 1980, 1982. Yusuf Şevki Yavuz, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1989: 2/217-219.

140 Yusuf Şevki Yavuz, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1989: 2/219.

141 Cezayir 1908.

142 el-Mevâhibü'r-rabbâniyye, Kahire I 304.

143 el-Mecâni's-seniyye.

144 el-Enuârü'l-ilâ-hiyye fîşerhi' Mukaddimeti's-Senûsiyye.

145 bk. Sıfat.

146 Leipzig 1848.

147 Cezayir 1896.

148 Süleymaniye Ktp., Yenicami, nr 744, 3.

149 Süleymaniye Ktp., Hacı Mah­mut! Efendi, nr. 1468.

150 Kahire 1300.

151 Rabat, el-Hizâne-tü'1-âmme, nr. 1053.

152 el-Hizânetül-âmme, nr. 720.

153 el-Hizânetü'1-âmme, nr. 811.

154 el-Hizânetü'1-âmme, nr. 1228.

155 Bulak 1297.

156 en-Nübzetü'l-yesîre.

157 Süleymaniye Ktp., Lâleli, nr. 2430.

158 ba's. sırat, mîzan, şefaat, cennet, cehennem.

159 Süleymaniye Ktp.. Tırnovalı, nr. 1125/2.

160 Süleymaniye Ktp.. Hacı Beşir Ağa, nr 662.

161 el-Kafît el-Lâzım ve'i-mezum.

162 Hidâyetü'i-mürîd, Kahire 1306.

163 Yusuf Şevki Yavuz, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1989: 2/219-220.

164 Hâşiyetü't'Bâcûrî içinde.

165 Yusuf Şevki Yavuz, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1989: 2/221.

166 Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1989: 2/221.

167 Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1989: 2/221.

168 bk. Mecelle, md. 1019, 1020.

169 md. 905 vd.

170 Ali Şafak, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1989: 2/221.

171 Mecelle, md. 129, 221, 253, 270, 905, 911, 1019, 1020, 1660, 1174-1191’in şerhleri.

172 Ali Şafak, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1989: 2/221.

173 Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1989: 2/221.

174 M. Baha Tanman, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1989: 2/221-222.

175 M. Baha Tanman, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1989: 2/222.

176 Semavi Eyice, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1989: 2/222.

177 Semavi Eyice, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1989: 2/222.

178 Kasım 1464.

179 M. Baha Tanman, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1989: 2/222-223.

180 M. Baha Tanman, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1989: 2/223.

181 Kasım 1437.

182 H. Kâmil Yılmaz, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1989: 2/223.

183 H. Kâmil Yılmaz, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1989: 2/223.

184 Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1989: 2/223.

185 Ekim 1434.

186 TSMA, nr. E 7084.

187 Feridun Emecen, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1989: 2/ 224.

188 Feridun Emecen, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1989: 2/ 224.

189 Nusret Çam, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1989: 2/224.

190 Nusret Çam, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1989: 2/224.

191 Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1989: 2/224.

192 Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1989: 2/224.

193 İb­rahim Artuk, s. 27, 31.

194 2.97 gr.

195 4 25 gr.

196 Buna “akçe-i büzürg” ve “gümüş-i sultâniyye” adı da verilmiştir.

197 Halil Sahillioğlu, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1989: 2/224-227.

198 14. 9. 1716 tarihli mektup eki.