Aksiyadorlik kompaniyasi bosh tahririyati

qayerlik ekani, nimaga kelganini so‘rab, ko‘rmanasini 
olib kelishga Oqqiz degan kanizini jo‘natadi. Ravshan 
tillasi yo‘qligi uchun momosi Yunus pari bergan sehrli 
uzukni ko‘rmana sifatida  Zulxumorga yuboradi. Qiz uzuk-
ni tomosha qilayotib, unda o‘z ismi va suratini ko‘radi. 
Uzuk sehrli ekanini bilgach, bunday uzuk har kimda ham 
bo‘lavermasligini o‘ylab, yigitni huzuriga olib kelishlarini 
buyuradi.
Qizlar Ravshanni olib kelishgach, Zulxumor, avvalo, 
uzuk ko‘zidagi yozuvni taqdirning bitigi deb bilganidan, 
ikkinchidan, yigitning chin oshiq ekanini sezib, yoqtirib 
qolganidan uni qabul qiladi. Bir necha kunni Ravshanbek 
Zulxumor bilan shod-xurram o‘tkazdi. Ravshanga ko‘ngli 
ketgan, lekin e’tiborini qozona olmagan hasadgo‘y Oqqiz 
Zulxumorning Ravshan bilan yashayotganini onasiga ay-
tib beradi. Onasi bu gapni Qoraxonga yetkazadi. Ravshan-
ni bandi qiladilar. Podsho uni osishga buyuradi. Shunda 
Shirvon kattalari: «Yigitni o‘ldirishga shoshmaslik kerak, 
yosh, aqlli va botir yigit ekan, uni qirq kun zindonga tash-
lasak, so‘ng chiqarib dinimizga kirishini so‘rasak, ko‘nsa, 
sizga kuyov qilsak, ko‘nmasa, osaverasiz», – deb maslahat 
berishadi. Bu gap podshoga ma’qul kelib, Ravshan zindon-
ga tashlanadi. Zulxumor kanizlari bilan bir hovliga qama-
lib, besh yuz sarboz qorovul qo‘yiladi. Qiz Ravshan bilan 
yashirincha maslahatlashib, uning ota-onasiga xat yozadi.
Zulxumoroyim  o‘z  qo‘li  bilan  bir  xatni  bitdi:  «Hasan 
mardning o‘g‘li, xon Dallining jon-u dili, oti bek Ravshan, 
Shirvon  mamlakatiga  kelib  bandi  bo‘ldi.  Qirq  kun  muhlat 
qi lib,  zindonga  soldi.  Shu  qirq  kunning  o‘n  to‘qqiz  kuni 
o‘tganda shu xat bo‘ldi, namozshomda bitildi. Tong otmay, 
Chambilbelga to‘ramning eliga yetadi. …Ravshanning mu-
rabbiylari  bo‘lsa,  kelsa,  ayirib  olsa».  Xatni  mahkam  qildi, 
o‘rab  berkitib,  bir  narsa  zarar  qilmasday,  yomg‘ir  bo‘lsa 

---

148
o‘chmasday  qildi.  Shu  xatni  mayna  qushning  bo‘yniga 
mahkam  boylab,  tushib  qolmasday  qilib,  maynaga  necha 
bir  so‘zlarni  tayin  qilib,  mayna  jonivor  ham  oqshom  uch-
moqqa taraddud qilayotir.
Beklar minar bedov otning sarasin,
Yaxshi tulpor uzoq yo‘lga yarasin.
Qichay berdi jonvor mayna g‘ayratman,
Sahar vaqti oldi Chambil qorasin.
Uchmoqdan maynada armon qolmadi,
Biror yerda mayna damin olmadi.
Borib qo‘ndi bir hovlining ustiga
Har paridan chakillab ter tomadi.
Sahar  vaqti  xon  Dalli  yolg‘iz  bolasi,  ko‘zining  oq-u 
qorasi  …Ravshan  bolasini  sog‘inib,  dalaga  chiqib  bora 
turib: «Boy Ravshan!» – dedi. Buni jonivor mayna eshitib, 
shul ayol Ravshanbekning enasi ekanligini bilib, bir qaqir-
lab, qattiq sayradi. Buni xon Dalli eshitib, maynaga qarab, 
bolasini so‘rab, bir so‘z deb tururi:
Sahar vaqti, mayna gulday jaynading,
Osoyishta tanda jonim qiynading,
Hayron qoldim dovushingdan, maynajon,
Ne sababdan, mayna, bunday sayrading?
Sen bunday sayraysan, jonim olasan,
Meni endi har xayolga solasan,
Ne sababdan, mayna, bunday sayrading?
Joningni achitib dovush qilasan.
…Bulbul oshna bo‘lar bog‘ning guliga,
Mayna yetdi talab qilgan eliga.
O‘tirgan joyidan uchib shu mayna
Kelib qo‘ndi xon Dallining qo‘liga.
Xon Dalli qarasa, qushning dodi bor,
Ko‘p uzoqdan qistagan holati bor.

---

149
Xon Dalli qo‘liga olib qarasa,
Maynaning bo‘ynida arza xati bor.