Alternatif Medya Dersi Özet Notları

19.09.2013

Alternatif Medya Dersi Özet Notları (4. S. 1./2.Ö.-2012-2013 Güz)

Yrd.Doç.Dr.Orhan Baytar

* Temel Kaynak: Ömer Özer (Der.) Alternatif Medya Alternatif Gazetecilik; Türkiye’de Alternatif Gazetecilik Üzerine Değerlendirmeler, Literatürk, Konya, 2012

* Ahmet Taylan, Alternatif Medya Ve Bianet Örneği: Türkiye’de Alternatif Medyaya Dair Etnografik Çalışma, A.Ü. SBE Doktora Tezi, 2012.

Modellere göre Alternatif medya:

Otoriter model, sosyal-merkezci model, sosyal-liberal model, liberal/neoliberal model

Alternatif medya kavramı:

Alternatifin örtük anlamı. Farklı seçenekler arasında tercih. Mevcuttan hoşnutsuzluk. Sahiplik, ideoloji, siyasal yapı, kültürel yapı, oto-sansür.

Alternatif medya kavramı yerine muhalif medya, topluluk medyası, bağımsız medya, karşı medya, yeni medya, yerel medya, başka medya, radikal medya kavramları da kullanılmaktadır.

Farklı Tanımlar

• 
  Mülkiyet ve ekonomik bakış:Alternatif medya; ticari, kamusal olarak desteklenen veya mülkiyeti devlete ait olan anaakım medyaya alternatif olarak belli bir bağlamda enformasyon sunan (gazeteler, radyo, televizyon, dergiler, sinema, internet vb) medyalardır. (Wikipedia)
  
• 
  Örgütlenme tarzı: Alternatif medya birkaç bağlamda anaakım medyadan ayrılır (Atton:2002): İçerik, estetik, üretim sıklığı, dağıtım sıklığı ve okur ilişkileri.
  
• 
  Muhalif, radikal, anarşist, anti-otoriter, anti-hiyerarşik, kar amacı gütmeyen, anaakım medyaya verilmeyen haberlerin görüldüğü ve temsil edildiği mecralardır. Bunlara örnek olarak ekolojist hareketler, eşcinsel hareketler, anarşist ve feminist hareketler olarak örnek veriyor. (İnceoğlu, 2010)
  
• 
  Anakım medyaya yaklaşımı: Küreselleşen medya ortamında temsil edilemeyen toplum kesimleri kendi seslerini duyulabilmek için ana akım örgütlenme yapıları ve içerikleriyle ana akım medyaya karşıt oluşturandır. (Ceyhan, 2009:1)
  
• 
  Kurumsal siyasete yaklaşımı:Yerleşik ve kurumsallaşmış siyaseti (Toplumda değişimi savunma veya en azından geleneksel değerlerin eleştirisi anlamında) açıkça reddeden veya ona meydan okuyan kitle iletişim biçimleridir. Bunlar köktenci ( Radikal ) veya yer altı iletişim araçları olarak da adlandırılırlar. Erol Mutlu (1998:35)
  
• 
  Yeni medya ve teknoloji: Alternatif medya derken sadece yeni iletişim teknolojileri ve yeni kitle iletişim araçları değil, aynı zamanda geleneksele karşı bir duruş da kastedilmektedir.
  
• 
  Alternatif medya genellikle mevcut iktidarla mücadele etmeyi, marjinal grupları temsil etmeyi ve çıkar grupları arasında yatay bağlantıları teşvik etmeyi amaçlar. (Downing 2001)
  

Bu tanımların ortak noktası; alternatif medya kategorisinin ana akım medyadan mülkiyet ve ekonomi, siyaset, temsiliyet ve örgütlenme tarzı konularında farklı bir duruş sergilediği söylenebilir.

Alternatifliğin Ölçütleri
1. Yayıncı ticari olmamalı, yayının temel güdüsü kâr değil fikirler olmalıdır.

2. Yayının ana fikri sosyal sorumluluk ya da yaratıcı anlatıma ya da ikisinin kombinasyonuna odaklanmalıdır.

3. Son olarak, yayıncıların kendilerini alternatif olarak tanımlamaları gerekmektedir (Alternatives in Print, 1980: VII’den aktaran Atton, 2001: 8).
Çeşitlilik ve İlişkisellik Kavramları Ekseninde Alternatif Medya
Alternatif medyayı tanımlamaya yönelik dört faklı yaklaşım olduğunu ortaya koymaktadırlar (Bailey vd.):

a) Topluluğa hizmet medyası

b) Ana akım medyaya alternatif olarak alternatif medya

c) Sivil toplumla bağlantılı olan medya

d) Rhizome (köksap) olarak alternatif medya

1. 
   Topluluğa hizmet medyası
   

• 
  Topluluk hizmeti (“çıkar toplulukları”, “deneyim toplulukları”, “sanal topluluklar”).
  

Topluluk; hareketli bir zemin üzerine oturmuş, çok boyutlu ve heterojen bir yapıya sahiptir.

• 
  Katılım, medya ürünlerinin üretim (içerik dolayımıyla katılım) ve karar alma süreçlerine (yapısal katılım) profesyonel olmayan kişilerin katılımını kapsamaktadır.
  
• 
  İzleyicinin kitle değil, bir dizi grup ilişkisi barındıran kolektif kişiler olması
  

2. 
   Ana akım medyaya alternatif olarak alternatif medya
   

• 
  Alternatif kavramı; ana akım medya için bir tamamlayıcı veya ana akım için bir karşı hegemonik eleştiri olarak görüldüğü bir ayrım ortaya koyar.
  
• 
  Atton’a göre alternatif medya, tüm biçimleriyle egemen medyanın ürettiği tüm egemen biçimlere (dolayısıyla onun hegemonyasına) karşı geliştirilen bir mücadeleyi temsil etmektedir.
  
• 
  Alternatif medya uygulamalarında ana akım medya kanallarının yanlış temsil ettiği, sunduğu ya da çoğu zaman hiç yer vermediği düşünce, olay, kişi ve enformasyonun medyada yer almasının sağlanması anlayışı öne çıkmaktadır.
  

Alternatif Medyanın Belirleyici Özellikleri

• 
  Dezavantajlı ve özgün topluluklara seslenme
  
• 
  Devlet ve pazardan bağımsız olma
  
• 
  İzleyiciye açık, hiyerarşik olmayan, demokratik ve çoğulcu yapı
  
• 
  Egemen olmayan söylem ve temsillerin taşıyıcısı olma
  

Ana Akım Medyanın Belirleyici Özellikleri

• 
  Büyük ölçekli bir kurum yapısına sahiptir; homojen bir izlerkitleye yönelik yayın yapmaktadır;
  
• 
  Devlet kuruluşu veya ticari şirket olarak faaliyet göstermektedir,
  
• 
  Dikey (veya hiyerarşik olarak) yapılanmış, profesyonellerin çalıştığı kuruluşlardır,
  
• 
  Hâkim söylemin ve temsillerin taşıyıcısıdır.
  

c) Sivil toplumla bağlantılı olan medya

• 
  Alternatif medyanın sivil toplumun bir parçası olarak tanımlanması onun demokrasinin varlığını sürdürebilmesi için yaşamsal bir konuma oturtulması anlamına gelmektedir.
  
• 
  Bu medyanın ticari medya ve devlet medyası arasında bir üçüncü alan olması
  
• 
  Demokratik iletişim kanallarını işler tutarak yurttaşların gündelik yaşama dair birçok alanda aktif rol almasına ve makro katılıma imkân vermekte, sivil toplum da ticari medya ve devlet medyasının iletişimi sınırlayıcı politikaları karşısında özgün gündemler etrafında yapılanması
  

4. 
   Rhizome (köksap) olarak alternatif medya
   

Rizomatik yapılar, ayrıksı olmasına karşın aslında eylemsel olarak aynılık gösteren, fakat birlik ve bütünlüğü olmayan, tek bir kökten kaynaklanmayan, sabit olmayan çoklukları anlatır.

Medyaya Uyarlamasının Üç Ana Boyutu:

a) alternatif medyanın sivil toplum kavşaklarındaki rolü,

b) bu medyanın değişken, muğlâk ve önceden nitelendirilemez oluşu ve

c) pazar ve devletle olan karşıtlık

Bu yaklaşımda

• 
  Alternatif medyanın kamusal alan olmasına değil, farklı karakterdeki hareket ve mücadelelerden gelen insanların karşılaştıkları ve işbirliği yaptıkları bir kavşak noktası olarak görülmesine vurgu yapılmaktadır.
  
• 
  Değişkenlik ve tesadüfiliğin alternatif medyanın ana tanımlayıcı özellikleri olduğu öne sürülür.
  
• 
  Alternatif medyayı piyasa ve devletle karşıtlık ilişkisi ekseninde konumlandırmak onun muhalif konumuna sınır koymaktadır. Aynı zamanda onun karşıtlıktan beslenmeyen bu “tanımsızlığı” alternatif medyayı bir bütün halinde yasal olarak denetlenmesi güç bir oluşum haline getirerek onun bağımsızlığını garanti altına alabilmektedir.
  
• 
  Alternatif medya bu köksap niteliğiyle devlet ve ticari medyanın katılığını kırabilmektedir.
  

Alternatif Medyaya Neden Gereksinim Duyulur?

• 
  Alternatif medya, geleneksel medyada yer bulamayanların sığındığı, kendilerini duyurabildikleri bir mecradır.
  
• 
  Alternatif medya, statükoyu deşifre edici bir işlev yerine getirmektedir.
  
• 
  Alternatif medya, özellikle küreselleşme ve neo-liberalizmin etkilerinin derin hissedildiği 1990’larda gündemdeki yerini almıştır.
  
• 
  Liberal demokrasi içinde egemen medyanın kapsayıcı yerine dışlayıcı ve ayrımcı dil kullanması
  
• 
  Eril, cinsiyetçi, ırkçı, militarist ve ayrımcı bir medya ve habercilik dilinin hâkimiyetini kırmak,
  

Geleneksel/Anaakım/Yaygın Medya

Medya, egemen ideolojinin meşrulaşmasında ve yeniden üretilmesinde ideolojik bir güçtür.

Anaakım (Geleneksel ) Medyanın Bağımsızlık Sorunu

• 
  Sermaye ve siyasi çıkarla bağı (sermaye ve iktidarla olan ilişkiler)
  
• 
  Statükocu ve seçkinci zihniyet
  
• 
  Tekelleşme (farklı alanlarda faaliyet gösteren oligopol yapı, yatay/dikey/çapraz tekelleşmeler)
  
• 
  Ticari kaygı (kâr güdüsü ve reklama aşırı bağımlılık) ve şirket mantığıyla hareket etmesi
  
• 
  İdeolojik ve politik mücadelenin bir aracı olarak konumlanması (yanlılık)
  

Anaakım Medyasının Haber Politikasına Eleştiriler

• 
  Egemenden yana tavır koyması
  
• 
  Eleştirellikten uzak olması
  
• 
  Gerçekleri mitleştirerek olumsuzlukları örtmesi,
  
• 
  Magazinleşmeye ağırlık vermesi,
  
• 
  Siyasal/ekonomi merkezli daralmış bir habercilik sunması
  
• 
  Sistemin eksikliklerini kapatması
  
• 
  İzleyiciyi pasif olarak görmesi
  
• 
  Yapay krizlerle gündemi değiştirmesi
  
• 
  Merkez siyasetin gündeminin dışına çıkamaması
  
• 
  Eğlence kültürüne fazla önem vermesi
  
• 
  Kendini toplumsal istikrarın savunulmasına adaması
  
• 
  İstikrara tehdit olarak gördüğü her faaliyeti dışlayarak marjinalleştirmesi
  
• 
  Bağımsız ve özgür haber yapamaması
  
• 
  Sorunları görmezden gelmeleri
  
• 
  Çoğunluğun sesi olarak daha çok haber yapması
  
• 
  Dışlayıcı/ötekileştirici bir politika güderek farklı grupların özgürlük ve gereksinimlerine cevap vermemesi
  

Profesyonel İlkelerden Kaynaklanan Sorunlar

• 
  Haber-yorum
  
• 
  Haber-olay
  
• 
  Haber-gerçeklik
  
• 
  Nesnellik-tarafsızlık (objektiflik)
  
• 
  Dengelilik-hakkaniyet
  

Anaakım Medya Haberlerinde Görülen Yapısal Sorunlar
Dramatize etme: Drama-kurgunun kullanılması. Dikkati başka taraflara yöneltme, ayrıntıda gizleme
Info-tainment(haber-eğlence): Haber ve eğlence kelimelerinden oluşur. Bilgi ve eğlence bir arada, hatta birbirine yedirilerek haberleştirilir. Önemsiz ve popüler bilgi öne çıkarılır. Yetersiz araştırma, ayrıntısız haber, düşük maliyetli bilgi durumlarında başvurulur.
Kişiselleşme: Sorumluluğu ve başarıyı örgüt yerine tek kişiye mal etme. Örgütsel atıflar yerine bireysel atıflar kullanılır. Sosyal bakış açısından çok fazla ben-merkezci bir gözle bakar. Politik ve sosyal sorumluluk yok sayılmaktadır.
Yıldız yaratma: Önemsiz birisi bile olsa önemli gösterme. Gerçek başarıyı abartma.
Az kaynağa dayanma ve standartlşama-homojenleşme: Birkaç yetkili ağzın konuşmalarına dayanma. Derinlik ve çeşitlilik yok sayılmaktadır. Sürekli tekrara dayalı ve benzer konular etrafında dolanma (standartlaşma-homojenleşme). Rutin habercilik gibi. Nedenler: haber kaynağı, organizasyon, arkadaş muhabir, zaman baskısından kaynaklanan sınırlamalar. Bazen de “ kaynağı gizleme hakkı”ndan dolayı “üst düzey bir yetkilinin verdiği bilgiye göre” şeklinde, bazen de “off the record-duyulması istenmeyen olabilir.
Meşrulaştırma-marjinalleştirme:

Hallin’in Haber Modeli: Uzlaşma alanı, meşru tartışma alanı, sapkınlık alanı.

-Uzlaşma alanı: Konsensüs alanı. Bildik fikir ve kalıplara dayanır.“Biz” kategorisi. Bu alandaki aktörleri yüceltme, eksikliklerini gözden silme, başarıyı büyütme, başarısızlığı küçültme, yanlışları kapatma, haber yapmama.

Meşruiyetlerini pekiştirme, halk arasında konsensüsü sağlayan olarak gösterme.

-Meşru tartışma alanı: İkili bir haber politikası

-Sapkınlık alanı: Anlaşmazlık/karşı koyma alanı. “Onlar, bizden olmayan aktörler”, marjinal gruplar. Bu aktörleri zayıflatma, gözden düşürme. Zararlı ve toplumdan uzaklaştırılmaları gereken sınıflar.

Bu alanda sapkınlık, çatışma, sansasyonellik, olağandışılık, göze çarpıcılık, önemsizleştirme, karşı kutupta gösterme, farklılığı vurgulama, az gösterme, açığa vurma, suçlama, gündemden düşürme, ve etkililiği küçültme gibi sapkın ölçütler kullanılır.

Normalleştirme-büyütme: Yoğun duygulanımla abartma, ya da küçültme.

Bağlamsızlık-çarpıcılık: Olayın gerçek bağlamından soyutlanması, background bilgisinin verilmemesi. Kesik kesik olarak ve detaydan yoksunluk. Etkisi: Söylem parçalandığından tutarlı bir görüş oluşturmayı engeller. Çarpıcılıkta biçim, içeriğin önüne geçer.

Görsellik ve fotoğraf kullanımı: Tanıklık etme. Alt yazı bütünler. Fotoğraf bir anı, o anda bir mekanı ve o an ve mekanda bulunan şahısları verir. Oysa görsellik büyütme, küçültme, konumunu değiştirme, yamultma şeklinde çarpıtılabilmektedir.

ALTERNATİF MEDYA ALANLARI

Alternatif medyaya hak haberciliği, barış gazeteciliği, yurttaş gazeteciliği dahil edilebilir.

1- Alternatif Medya Alanları-Barış gazeteciliği

• 
  Çatışmalı durumlarda çatışmayı körüklemek yerine barış girişimlerini özendiren, destekleyen, insan haklarını gözeten ve evrensel gazetecilik etiği ilkelerine önem veren gazetecilik (İrvan)
  

2- Alternatif Medya Alanları- Yurttaş/kamu gazeteciliği (civic journalism)

• 
  Amerikan medyasının yaşadığı sorunlara tepki olarak 1970’lerde çıkmıştır. Vatandaş-hükümet arasındaki uçurumu kapatmak, gazeteciliği eski günlerine döndürmek, kamu yaşamını olası kılmak, demokratik sürece katılımı sağlamak, pasif izleyici olmaktan kurtarmak. Güvenirlik, sorun çözme, okurla somut ilişki sağlanmıştır (Özer, s.25-33).
  

3- Alternatif Medya Alanları-Hak haberciliği

• 
  Haberlerin insan haklarını merkeze alarak yapılması. İnsan hakları, şiddet, korku ve açlıktan arınmak, herkese eşit ve adaletli davranmak, insani değerlere saygı göstermek Azınlıklar, ayrımcılığa uğrayan kadınlar, istismar edilen çocuklar, fiziksel ve zihinsel engelleri nedeniyle göz ardı edilenler, haberde yer bulamayan engelli ve yoksullar temel ilgi alanlarıdır. ( Bilik yıldırım, s.59-61)
  

Bianet örneği
4- Alternatif Medya Alanları-Vatandaş Gazeteciliği
5- Alternatif Medya Alanları-İnternet Ve Sosyal Medya

• 
  Elektronik medya ve İnternet gazeteciliği olarak yeni bir habercilik türü
  
• 
  “Web 2.0 üzerinde ideolojik ve teknolojik içeriklerin, yapılanmaların kullanıcı merkezli bir şekilde üretilmesine ve geliştirilmesine izin veren internet tabanlı uygulamaların bütününe” Sosyal medya denilmektedir. (Andreas Kaplan ve Michael Haenlein’den akt. Wikipedia)
  

5.0. Sosyal Medyanın Geleneksel Medyadan Farkları

• 
  Erişim
  
• 
  Kolay birey merkezli üretim
  
• 
  Yenilik ve hızlılık
  
• 
  Değiştirebilirlik
  
• 
  Katılım
  
• 
  Eğiticilik
  
• 
  Eşit iletişim
  
• 
  Çift yönlü ve eş zamanlı bilgi paylaşımıdır.
  
• 
  Çoğulculuk ve demokratiklik
  
• 
  Geri bildirim ve etkileşim yoğunluğu
  
• 
  İnsan merkezli bir iletişim biçimidir.
  

5.1. Facebook Özellikleri

• 
  İletişim kurma , bilgi ve deneyim alışverişi
  
• 
  Arkadaş sistemiyle çalışma.
  
• 
  Özgürlük, özel hayat ve gizlilik sorunu
  
• 
  Ticarilik (pazarlama)
  
• 
  Diyalog kurma
  

5.2. Twitter Özellikleri

• 
  Sosyal ağ ve mikroblog sitesidir
  
• 
  Twit (cıvıldama)
  
• 
  Kısa mesaj gönderme
  
• 
  Ticarilik
  
• 
  Takipçi sistemiyle çalışma
  
• 
  Üyelik kabul etme ve gönderme
  
• 
  Bilgi paylaşımı ve gündem belirleme
  

5.3. Blog Özellikleri

• 
  Web (ağ) ve log (kayıt) kelimelerinin kaynaşmasından oluşmuştur.
  
• 
  Kişisel günlük, tepki ve yorumlar içermesiyle konvansiyonel medyadan ayrılır.
  
• 
  Bireysellik ve özgür üretim önemli özellidir.
  

6. Alternatif Medya Alanları-Yerel Gazetecilik

• 
  Küresel medya ortamı anti-demokratik, teksesli, yoğunlaşmış, iktidar/güç merkezi haline gelmiş ulus-aşırı medya şirketleri tarafından kontrol edilmektedir.
  
• 
  Ticari medya da kendini yerelleştirerek yerelliği bir meta haline getirmektedir (dikey yerelleşme). Söylem ve program formatları, bölgesel eklerle yerellere ihraç edilmektedir.
  
• 
  Yerel medyanın büyük bir kısmı, adeta yaygın küresel-ulusal medyanın yereldeki temsilcileri gibi çalışmaktadır.
  
• 
  Farklı kültür-kültürel etkileşim global ölçekte artmaktadır.
  
• 
  Küresel ölçekte benzer sorunlar yaşanmaya başlanmaktadır (deniz, çevre kirliliği). Yeşil Barış (Greenpeace hareketi) gibi. Küresel medyaya ve güçlere karşı muhalefeti öne çıkarmıştır.
  
• 
  Alternatif medyalar, aynı anda hem yerelleşme hem de küreselleşme eğilimi içindedir (küre-yerelleşme). Yaygın medya gibi yerel ve alternatif medyalar da küreselleşmektedir .
  
• 
  Yerel medya olup, küresel içerikle alternatiflik ve alternatif içerik sunan işletmeler var. (Küreselleşme ve yerel-global medya kesişim alanları)
  

• 
  Radyo, tv ve yazılı basın ve elektronik olmak üzere pek çok alanda yerel işletme var.
  

• 
  Sivil toplum medyası, büyük ölçüde yerel medya düzeyinde faaliyet göstermektedir (sendikalar, meslek örgütleri, vakıflar, dernekler, gönüllü kuruluşlar).
  

Yerel Medyanın Önemi

• 
  Demokratik/alternatif bir yerel medya için, okuyucu/dinleyici/izleyicinin üretime katılımı şarttır.
  
• 
  Yerel medya, yakın çevrede olup bitenleri bilme isteğini karşılar.
  
• 
  Endüstrileşme ve şehirleşmeyle göç eden insanların yalnızlık ve yabancılaşma duygularına cevap verir (hemşehrilik gibi)
  
• 
  Yerel medya, çok kültürlülük açısından zengindir. Medya ortamını çok sesli hale getirmektedir.
  
• 
  Yerelliğe bağlıdır (coğrafik yakınlık-uzaklık)
  
• 
  Yerel medya yatay hiyerarşi içinde yatırım tutarı, işgücü ve rekabet olanakları sınırlı, piyasaya giriş eşikleri düşüktür.
  
• 
  Yerel medya, belli bir alandaki sözlü tarihi kayda geçirir.
  
• 
  Çalışanlar daha özgür haber yapma koşullarına sahiptir.
  
• 
  Ötekilerin sesi konumundadır.
  
• 
  Yerel medya, çoğunlukla siyasilerin ihmal ettiği sorunlara eğilir.
  
• 
  Yerel kimlikleri/kültürleri görmezden gelen, marjinalleştiren, ötekileşltiren, evcilleştiren, ya da en fazla kar/rating kaygısıyla gösterime sokarak metalaştıran yaygın medyanın hegemonik söylemini dil ve uslüp yoluyla yapı-bozuma uğratır.
  
• 
  İhtiyacı olanlara yer gösterir.
  
• 
  Yereli dünyayla eklemlemeye çalışır.
  

Türkiye’de özellikle de yerel radyolar ile yerel gazeteler; ticari olmakla birlikte pek çoğu zarar eden; bir aile işletmesi niteliği taşıyan, söyleyecek sözü olduğu için işin zorluklarına katlanan, siyasi/kültürel eğilimleri nedeniyle siyasal baskılarla da baş etmek zorunda kalan çok sayıda yerel medya kuruluşları vardır.

Örnekler
Örnek-1

“İngiltere’de yayınlanan The Big Issue adlı gazete 1991’den beri, İngiltere’nin dört ayrı bölgesinde yayınlanan versiyonlar›yla, evsizlere, kendi kendilerine yardım edebilmelerini sağlayacak bir habercilik yapmaktadır. Bu yardıma evsizlerin bu gazeteyi sokakta satıp, kendilerine bir kazanç edinmelerini sağlamak da dahildir. Gazete ayrıca, “Sokak Lambaları” adlı sayfasını, evsizlerin şiirlerine, öykülere, katkılarına ayırmıştır (Sevda Alankuş).

Örnek-2

“Radikal cevreci hareketin yay›n› Do or Die (Yap ya da Öl) “imkanın varsa bunu fotokopi ile çoalt ve dağıt” diyerek dağıtımlarını bütünüyle serbestleştirmiştir. Nitekim bu tür kopyalamayı kolaylaştırmak için de, gazete A4 ya da A5 formatında ve dikişsiz olarak basılmaktadır (Atton, 2002:33-35).

Örnek-3

“Merkezi Brezilya’da Sao Paulo ile Kanada’da, Montreal’de bulunan Videazimut adlı topluluk televizyonları örgütü, dünyadaki yerel topluluklar tarafından üretilen programların karşılıklı olarak değişimini sağlayarak, farklı coğrafyalardaki, topluluk televizyonlarına hizmet sağlamakta ve üyelerini öğretmenler, teknik elemanlar, işçi örgütleri, ve çeşitli topluluk aktivistleri oluşturmaktadır. Amacı özellikle marjinalleştirilen-toplumun kıyısına atılan- topluluklara seslerini duyurma imkanı sağlamaktır” (Robins vd. 1997:16, 26-27).

Örnek-4

“The Deep Dish olarak adlandırılan bir uydu ağı ise, ABD ile Latin Amerika ülkelerinde bağımsız yapımcılar ile topluluk radyo/televizyon yapımcılarının insan hakları, çevre, sağlık, konut gibi konularda gerçekleştirdikleri programları toplayarak gösterime sokmakta ve yerel kanalların bunları kaydederek kendi program akışları içerisinde kullanmalarına imkan vermektedir.” (Sevda Alankuş)

7. Alternatif Medya Biçimi Örneği: Bağımsız İletişim Ağı (BİANET)
BİANET önemli bir alternatif medya kaynağıdır. Bu başlıkta BİANET ve bununla ilgili çalışmalarda bu alanın konumu, sorunsal olarak gördükleri anlatılacak, BİANET üzerine yapılan bulgulara yer verilecektir.

Egemen medya sorunsalı: Egemen medyanın ticari kaygılarının (tekellesme, holdinglesme, özellestirme, deregülasyon, sahiplik yapısı, organizasyon yapısı vb) tek sesli medya ortamı oluşturması.

Alternatif medyanın önem kazanması: Küresellesme, yeni iletisim teknolojileri ve toplum yapısındaki gelişmeler.
BİA, “yerellerin sesi” olmak üzere yerel medya kuruluşlarının ayakta durabilme mücadelelerinin buluştuğu yerde doğan, 130'u aşkın yerel radyo, gazete ve TV'yi, "üretim temelinde bir dayanışma ve haberlesme ağı" çevresinde bir araya getirdi.


BİANET’in Hedefi:
Geleneksel medya karşısında güçlü bir yerel/sivil medya ağı olmak.
BİANET’in Amaçları:
* Enformasyon bilinci aşılamak:Toplumu enformasyonun sosyal ve kültürel değeri konusunda bilgilendirmek.

* Hak ihlallerini izlemek, demokratik alanı haberleştirme, izleme ve uygulamayla zenginleştirmek:

* Yerel medyayı desteklemek: Çok seslilik ve kamu yönetimine katılımı arttırmak için yerel medyayı desteklemeye ve güçlendirmeye devam edebilmek.

* Dezavantajlı gruplara medyada pozitif ayrımcılık yapmak: İnsan, kadın ve çocuk haklarının medyada daha sık ve daha nitelikli bir biçimde ele alınmasını özendirmek.

* Standart ve etik: Gazetecilik standartlarını ve profesyonel etik anlayışını yerleştirmek ve geliştirmek.

* Hak ve özgürlük: “Haklar için habercilik ve haberciler için özgürlük”

BİANET’in Genel Amaçları

1. 
   Çok sesliliği ve yönetime katılımı arttırmak için yerel medyanın güçlendirilmesi, egemen medyanın oluşturduğu tek sesliliğin kırılması,
   
2. 
   Türkiye’deki medya ortamının demokratikleşmesi
   
3. 
   Mevcut gazetecilik anlayışı ve pratiğinin dönüştürülmesi
   

• 
  Egemen Medyanın Oluşturduğu Teksesliliğin Kırılması ve Çoksesliliği, Yönetime Katılımı Arttırmak için Yerel Medyanın Güçlendirilmesi
  

• 
  Piyasa koşulları: Türkiye’de yerel medya, azınlık medyası, muhalif/alternatif sayılabilecek medya (radyo televizyon ve gazete) piyasa koşullarında yaşaması zordur. Yasal düzenlemeler, ekonomik-siyasal-yasal baskılar, reklam gelirlerinin azlığı, frekans dağılımı sıkıntıları, RTÜK tarafından kapatılma korkusu, kamusal destek göremememe, vs nedenler)
  
• 
  Üretim ve organizasyon mantığı: Yerel medya, yaygın ticari medyadan farklı bir “üretim” gerçekleştirmektedir. Üretim mantığı bir engeldir. ,
  
• 
  İçerik politikası: Yerel medya içerik politikası farklıdır. Yaygın ticari medyanın yereli, muhalefeti, ötekini görmeyen, teksesli ve anti-demokratik yaklaşımına karşılık, günümüzün yersiz-yurtsuzlasmıs insanına coğrafi veya kültürel olarak kendilerini ait duyabilecekleri “yerler” göstererek, ötekine (kadına, azınlıklara veya ezilenlere) ses vererek, çoksesli ve demokratik yaklaşımı ön plana koyuyor. Yerelin, ötekinin, muhalifin sesi olmayı amaçlıyor.
  
• 
  Zıt kutuplu medyaların bilgi ve eğlence işlevi aynı, ama üslup ve tazları farklıdır. Geleneksel medya bu temel işlevi sermayenin ve egemenin sesi olarak, teksesli ve anti-demokratik bir anlayış içerisinde yaparken, alternatif medya ise bu temel işlevini yerele, muhalife ve ötekine ses vererek, çoksesli ve demokratik bir şekilde yapmaya özen gösteriyor.
  

• 
  Türkiye’deki Medya Ortamının Demokratikleştirilmesi
  

• 
  Türkiye’de medya ortamı anti-demokratik ve teksesli geleneksel medya kuruluşlarının tekelindedir.
  

“Birçok yayın kuruluşu çareyi ya mevcut statükocu siyasal partilerden birine yaslanmakta (Ulusal Kanal – İsçi Partisi, Kanal Türk – CHP) böylece alternatif olma niteliğini yitirmekte ya da yaygın İstanbul medyasının yerellerdeki temsilcilerine yönelmekte buluyor. İkisini de yapamayanlar ya kapanıyor/kapatılıyor, ya da mevcut çizgilerini sürdürdükleri için hiçbir hukuki bahane bulunamıyorsa gazetecilik yapmaktan alıkonulacak sayısız bürokratik gerekçeden bir tanesi kullanılarak bedeller ödemek zorunda bırakılıyor (Alankus, 2001:18).”

• 
  BİA, Türkiye’deki antidemokratik medya ortamını, giderek ucuzlayan yeni iletişim teknolojileri (internet) yoluyla demokratikleştirmeyi amaçlıyor. (Tek seslilikten çoksesli ve demokratik bir medya).
  

• 
  Mevcut Gazetecilik Anlayışı ve Pratiğinin Dönüştürülmesi
  

Demokraside medyanın konumu (dördüncü güç)

Sorunlar:

• 
  Güven yitimi ve etik çöküntü: Gazetecilere olan güven yitimi, tamamen gazetecilik anlayışında ve pratiklerinde oluşan etik çöküntüden kaynaklanır.
  
• 
  Medyanın sermaye yapısı: Etik çöküntünün en önemli nedeni 1980’lerden sonra medya ortamında yaşanan yoğun tekelleşme eğilimi ve yoğunlaşmadır. Çünkü gazetelerinin, televizyonlarının, dergilerinin, radyolarının yanında futbol kulüpleri, film şirketleri, bankaları, inşaat şirketleri, holdingleri olan birinin elindeki medya gücünü bunların çıkarları için kullanacağı açıktır.
  
• 
  Medyanın ekonomi-politiği: Gazeteciler, iktidar ve medya patronlarının çıkarlarına göre hareket ediyor.
  

BİA, etik çöküntüyü değiştirmek istiyor. Doğru ve sorumlu gazeteci; dinsel-etnik-cinsel-kültürel açıdan farklı olana saygılı, kamuoyu oluşturma ve kamu gözcülüğü yapma görevinin sorumluluğunu taşıyan, patronun değil halkın çıkarlarını gözeten, kâra değil demokratikleşme amacına hizmet eden, ötekine ses veren gazeteci olmak zorundadır.

BİANET’in faaliyetleri:
Medyayı izleme ve Hukuksal Yardım, Yerel Medya ve ifade Özgürlüğü Hakkında Eğitim Çalışmaları, Radyo Programları Çalışmaları, Uluslararası Bağımsız Medya Forumu Düzenleme Çalışmaları yürütüyor.
BİANET ÜZERİNE YAPILAN ARAŞTIRMA
Araştırmaya konulan ilgililerin verdikleri cevaplar aşağıda verilmiştir.

1. 
   ALTERNATİF MEDYA İÇİN BİR OLANAK : İNTERNET
   

• 
  İnternet teknolojisinin maliyetleri düşürerek alternatif seslerin çıkmasına olanak sağlar. Alternatif medya ve alternatif medya kanalları için önemli bir olanak yaratır.
  

“Yeni iletişim teknolojileri ve özellikle de internet teknolojisi egemen medyanın kurmuş olduğu iletişim ve habercilik kalıplarını kırmak ve özerk alanlar yaratmak bakımından bir imkan. Ancak kapitalizmin demirden yasaları uyarınca bu alan da yaygın medyaya daha önce vücut veren şirketler, iletişim tekelleri, devletler tarafından kuşatılmaya başlandı ve şekillendirilecek. Ancak erken kalkan yol alır örneğine de atıfta bulunacak olursak, tabi ki bu alanda şimdiye kadar pek çok is yapmış, zemin oluşturmuş, teknolojileri hızla kendi bildiği gibi kullanmaya başlamış öte yandan bir ilerici birikim var. Alternatif ağlar var. Dolayısıyla şöyle diyebiliriz. Basılı medyada ya da audiovisial medyada olmayan bir imkanı internette bulmuştur bağımsız medya. Simdi bu alan istila edilince eminim ki 10 yıl sonra başka bir alanda bu bağımsızlık mücadelesinin süreceğini göreceğiz. Ama benim temel tezim sudur: Verili üretim ve mülkiyet ilişkileri kökten değişmedikçe bu yapı üzerinde bir zaman için, belli bir dönem için bir göreli özerklik alanı sağlanıyor olsa bile sonuçta hakim yasalar bunları da belirleyecektir. Ama bu imkandan da yararlanarak gerçek hayatı dönüştürebiliriz. Bunun için bir yol bunu söyleyebiliriz.” (Koordinatör, BİA)

• 
  İnternet alanı üzerinde de mücadele devam etmektedir.
  

“Aslında her teknoloji bir anlamda alternatif bir şey yapmak için yeni olanaklar sunuyor. Matbaanın bulunması, radyo ve televizyonun bulunmasında da bu böyle oldu. Bugün internetin ana akım medyanın televizyon ve gazete yayıncılığının dışında piyasaya girmeyi çok daha kolaylaştıran, giriş eşiğini çok daha aşağıya çeken bir özelliği var. O açıdan bence önemli olanaklar sunuyor. Ama bir yandan da piyasa ekonomisi her yeni teknolojiye olduğu gibi interneti de kendi içine çekip kullanmaya çalışıyor. Bunun araçlarını geliştiriyor. Dolayısıyla bu bir mücadele alanı olarak sürüyor.” (Editör, BİA)

• 
  İnternetin bir özgürlük ortamı olarak çok yaygın bir şekilde sunumu var.
  

“Söyleyeceklerim yazılı basın içinde, televizyon içinde geçerli neyi nasıl kullanmak istiyorsan onunla çok bağlantılı. O anlamda bakıldığında internetin bir özgürlük ortamı olarak çok yaygın bir şekilde sunumu var. Aslında özgürlükçü bir bakışın yoksa, ha gazeteye yazmışsın, ha radyoda konuşmuşsun, ha internete yazmışsın bir şey fark etmiyor. Baktığımız zaman Türkiye’deki örneklerden konuşacak olursak özellikle internet gazeteciliği denilen türün hangi anlamda özgürlük için kullanıldığının en klişe açıklaması özellikle dedikodu anlamında oluyor. Yaygın medya dışı, özgürlük odaklı, hak odaklı bakan bir habercilikten söz ediyoruz. İnternetin tabi böyle bir yaklaşımdaki ve anlayıştaki kolaylığı hayata böyle bakanların sonuç olarak eylemlilik genel olarak sermaye sorununu büyük ölçüde çözümlemiş oluyor. O nedenle sahiden de alternatif medya için iyi bir alternatif olabileceğini, iyi bir kanal olabileceğini söyleyebiliriz. Ama bu alanın böyle kullanılmadığını da görüyoruz. (Proje Danısmanı, BİA)

• 
  İnternetin “kadın hareketi, eşçinseller, feministler veya sınıf temelli siyaset”
  

için de çeşitli olanaklar sundu. Yeni toplumsal hareketler de internet teknolojisi sayesinde örgütlenme ve seslerini duyurma fırsatı buldular.

Toplumsal hareketlere tarihsel bakıldığında esasında örgütlenmelerinin internetin gelişimiyle paralellikler taşıdığını gözlüyorum. Kadın hareketi tabi ki çok daha eskiye gidiyor. Daha büyük ve uzun bir tarihi var. Eşcinsel hareket öyle değil. Ama kadınlar içinde mesela kadın kurultayı diye bir şey var. İnternette benim de üye olduğum bir grup. Orada Türkiye’nin her yerinden isimlerini bile bilmediğim insanlardan haberdar olabiliyorum. Onların bize bilgi, haber ulaştırdığını görüyoruz. Bu anlamda bakarsak ben bu hareketlerin internetle beraber olumlu yönde çok etkilendiklerini gözlemliyorum. (Proje Danısmanı, BİA)
“Nasıl ki alternatif medya kanalları, yeni toplumsal hareketler internette örgütlenebiliyorsa, aynı şey tersi içinde geçerli. Polis de internette, valilik de internette. Dolayısıyla onlarda kendi önlemlerini kendilerine göre alacaklar. Bu çerçevede baktığınızda internette süren bir sınıf mücadelesinden söz edebiliriz.” (Koordinatör, BİA)
“Kaos GL (Gay ve Lezbiyen Kültürel Araştırmalar ve Dayanışma Derneği) ve Uçan Süpürge (Kadın Dernekleri Dayanışması) gibi oluşumlar interneti, özellikle e-mail gruplarını oldukça etkili kullanıp örgütlenebiliyorlar. Savaş karşıtı gruplarda interneti oldukça etkili kullanıyorlar.

Anaakım Medya Haber Örnekleri

Başlıklar:

• 
  Tekstil sektörünün devi iflas etti-Hürriyet 5 Ekim 2012 (Wenice Kids firması)
  
• 
  İşte Caner’i Çıldırtan Olay (Hürriyet 5 Ekim 2012) Elini öfkeli bir şekilde ileriye uzatmış şekilde gösterilmiş Fenerli futbolcu Caner.
  
• 
  Taksim Ayaklanması. …. Savaşa hayır…5 bin kişi Taksimde Ak Parti ve ABD’yi protesto etti.
  
• 
  Genelkurmay başkanının düştüğü duruma bakın. Maaşlarını alamadılar isyan ettiler. (Yunanistan G. Başkanını korumalar arasında göstermiş)
  
• 
  Artık rahatsız etmiyor (Vatan, 5 Ekim 2012) (tamamen yüzü örtülü çarşaflı kadınlar) Devamında “Muhafazakarlığımız ılımlılaşıyor” başlığı atılmış.
  
• 
  Sınırda Korkutan Gelişme-Bu devletleşme yolunda atılan büyük bir adım. (Vatan 5 Ekim 2012-Büyük puntoyla verilmiş. PYD’nin kurduğu tugayı yüzü peşmerge kıyafetleriyle kapatılmış, sarı ve kırmız renk çerçevesiyle verilmiş)
  

Genel Tartışma Konuları

• 
  Hak haberciliği ve medyadan örnekler
  
• 
  Barış gazeteciliği ve medyadan örnekler
  
• 
  Nefret söylemi, ötekileştirme örnekleri (kadın, çocuk, azınlıklar)
  
• 
  Aynı gün anaakım ve alternatif medya gündem farklılıkları karşılaştırması
  
• 
  Yerel medyanın önemi
  
• 
  Arap baharı, Wikileaks belgelerini alternatif medya bağlamında değerlendirmek
  
• 
  Muhabirliğin teknolojik araçlarla bireyselleşmesi vs.
  
• 
  “Medyada ekonomik, askeri ve politik seçkinlerin sesleri yer almaktadır. Sıradan insanlar genellikle şiddet haberleri içerisinde yer almaktadır” yargısı (Özer, s.24)
  
• 
  Anaakım (yaygın) medyada neler verilmez?
  
• 
  Medya çalışanlarının maaşları ve istihdam sorunları anaakım medyada işlenir mi?
  
• 
  Anaakım medya ile alternatif medyanın değindiği konular genellikle aynı ise farklı olan ne? (özgürleştirici, özne-nesne, haber kurgusu vs) farklı
  
• 
  Anaakım medya içinde alternatif olamaz mı?
  

Bazı Alternatif Medya Kaynakları

• 
  Bağımsız İnternet Ağı (Binaet.org)- http://www.bianet.org/
  
• 
  Emekdünyası.net- http://www.emekdunyasi.net/
  
• 
  İnternet Gazeteciliği ve Blog Derneği- http://www.igbd.gen.tr/
  
• 
  İnternet Yayıncıları Derneği- http://iyad.org.tr/
  
• 
  Sosyalmedya.co- http://sosyalmedya.co/
  
• 
  Yeşil Gazete- http://www.yesilgazete.org/
  

Genel Kaynakça

• 
  Ömer Özer (Der.) Alternatif Medya Alternatif Gazetecilik Türkiye’de Alternatif Gazetecilik Üzerine Değerlendirmeler, Literatürk, Konya, 2012
  
• 
  Ahmet Taylan, Alternatif Medya Ve Bianet Örneği: Türkiye’de Alternatif Medyaya Dair Etnografik Çalışma, A.Ü. Sbe Doktora Tezi, 2012.
  
• 
  Sevda Alankuş (Der), Medya Ve Toplum, IPS İletişim Vakfı Yayınları: 4, İstanbul, 2003.
  
• 
  Sevda Alankuş “Demokratik Bir Medya Ortamı İçin Yerel/Sivil Medya Ve İmkanlar” İçinde Medya Ve Toplum, Ips İletişim Vakfı Yayınları: 4, İstanbul, 2003.
  
• 
  Mine Gencel Bek “Yerel Politika Ve Yerel Medya” İçinde Medya Ve Toplum, Ips İletişim Vakfı Yayınları: 4, İstanbul, 2003.
  
• 
  D. Beybin Kejanlıoğlu, “Medya-Toplum İlişkisi Ve Küreselleşmenin Yerel Medyaya Sunduğu Olanaklar” İçinde Medya Ve Toplum, Ips İletişim Vakfı Yayınları: 4, İstanbul, 2003.
  
• 
  Mete Yücel, Alternatif Medya Biçimi Olarak İnternet:Bağımsız İletişim Ağı (Bianet) Üzerine Bir Araştırma, Gazi Ü. SBE, 2008.
  
• 
  Hüseyin Köse, Alternatif Medya, İstanbul, Yirmi Dört Yayınları, 2007.
  
• 
  Eda Özgül Gönül, Bir Görme Biçimi Olarak Yeni Medya: Kamusal Bir Alan İmkânının Araştırılması, Journal Of Yasar University 2012 26(7) 4526 – 4547.
  
• 
  Necla Mora, Medya Çalışmaları Medya Pedagojisi Ve Küresel İletişim, Alt Kitap, 2008.
  
• 
  Hüseyin Köse, Alternatif Medya Efsanesinin Doğuşu,
  
• 
  http://www.Dorduncukuvvetmedya.Com 08.04.2008.
  
• 
  Tolga Çevikel, Alternatif Bir Haber Medyası Olarak İnternet: Türkiye’deki Haber Siteleri, Türkiye İnternet Konferansı, İstanbul, 2003.
  
• 
  Albert, Michael; Alternatif Medyayı Alternatif Kılan Nedir?, çev. Ahmet Taylan Doğan, Bgst Yayınları, 2006.
  
• 
  Ümit Ota; Alternatif Medya Yoksa, Siz De Yoksunuz... http://www.Dorduncukuvvetmedya.Com 19.03.2008.
  
• 
  Nilgün Gürkan Pazarcı; Türkiye’de Gazetecilerin Gözlükleri/Medyanın
  
• 
  Dönüşemeyen Kodları, Medya Ve Toplum, IPS İletişim Vakfı Yayınları,
  
• 
  2005.
  
• 
  Ersin Çeliktürk, Alternatif Medya Ne Demek, Yasemin İnceoğluyla Söyleşi, Medya Takip Merkezi, 2010.
  
• 
  Wikipedia, http://en.wikipedia.org/wiki/alternative_media, Erişim Tarihi Eylül 2012
  
• 
  İnternet Gazeteciliği:http://www.igbd.gen.tr/internet-gazeteciligi/
  
• 
  Wikipedia, http://en.wikipedia.org/wiki/alternative_media, Erişim Tarihi Eylül 2012