Araplarda etimoloji Çalişmalari

Summary:

Arabic is one of the flexionel languages. For that reason the derivation the most important instrument of this language. This work deals with the ways of derivation that using in Arabic, basic studies and beginning of the studies.

 Öğr. Gör., A. Ü. D.T.C. Fakültesi, Arap Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı.

1 İnci Koçak, Arapçanın Gelişme Yolları, Ankara 1984, s. 2.

2 Mustafa b. ‘Abdullah Katip Çelebi , Keşfu’z-Zunûn ‘an Esâmi’l-Kutubi ve’l-Funûn, İstanbul 1971, C. I., s. 101.

3 Arap dilinde fiil çekimi ve türetme anlamında kullanılan sözcüktür.

4 İnci Koçak, a.g.e., s. 3.

5 Ebu’l-Mansûr, el-Cevâlîkî Mevhûb b. Ahmed b. Muhammed b.el-Hadir, el-Mu‘arreb, Şam 1990, s. 22-25.

6 Aslında bu sözcüğün إبَّوْل ve إبّيل şeklinde tekilleri vardır. bkz. Lisanu’l-Arab, 1. bs., Beyrut ts., C. XI., s. 6.

7 Bu sözcüğün Farsça aslı “seng”tir

8 Bu sözcüğün Farsça aslı ise “gil”dir.

9 İbnu Hişâm, es-Sîretu’n-Nebeviyye, Beyrut 1985, C. I, s. 175.

10 ‘Abdurrahmân b. Ebî Bekr as-Suyûtî, el-İktirâh fî Usûli’n-Nahv, nşr. Ahmet Subhi Furat, İstanbul 1975–1978, s. 43.

11 Arapçada bu sözcük İsbahân ( إصبهان ) şeklindedir.

12 Yakut b. Abdullâh er-Rûmî el-Hamevî, Mu‘cemu’l-Buldân, tahkik Ferîd ‘Abdul‘azîz el-Cundî, Beyrût 1410, C..I., s. 245.

13 a.g.e , C. I., s. 245.

14 Hz.İbrahim’in ikinci eşi.

15 Hz.İbrahim’in ilk eşi.

16 Ebu’l-Hasan ‘Alî el-Mes‘ûdî, Murûcu’z- Zeheb, tahkik Muhammed Muhyiddin ‘Abdulhamîd, Beyrut 1988, C..II., s. 47. Bu sözcük muhtemelenسمع (semi‘a) duydu anlamında fiilden emir olan ا سمع (isma‘) duy sözcüğü ile Tanrı anlamındaki ئيل (îl) sözcüğünün birleşmesinden oluşmuş ve “Tanrım duy” anlamındadır.

17 Yemen يمن sözcüğü Arapçadaki يمن (yumn) uğur, bereket anlamındaki masdardan türemedir. Aynı kökten يمين (yemîn) sözcüğü sağ anlamındadır.

18 Arapçadaحجَز – يحجُز fiili, engel olmak anlamındadır. حجاز (Hicâz) sözcüğü ise perde, engel anlamındadır. Necid bölgesi ile Tihâme bölgelerini birbirinden ayırır.

19 El-Mes‘ûdî, a.g.e, C.II., s. 69.

20 شأم (Şe’m) شؤم (Şu’m) sözcükleri uğursuzluk anlamındadır. Şam sözcüğü de bu köktendir. Şam aslında bu bölgenin adıdır. Şehrin adı Dimeşk’tir ve kurucusu Dimşâk ya da Dâmeşkiyûs b. Ken‘ân’ ın adı verilmiştir. bkz. El-Kâmûs el-Muhît, dâl maddesi.

21 El-Mes‘ûdî, a.g.e, C.II., s.69.

22 Aynı eser, C..II., s.70. سام (Sâm) sözcüğündeki س (Sin) harfi Süryanicede ش (Şin) olarak telaffuz edilmiş ve Şam denmiştir. bkz. el-Kâmûsu’l-Muhît, Şam maddesi.

23 M. Nihad Çetin, Arapça Metinler, İstanbul 1983, s. 122 .

24 Ahmed İkbâl eş-Şarkâvî, Mu‘cemu’l-Me‘âcim, Beyrût 1985, s. 180-182.

25 a.g.e., s.182.

26 a.g.e., s.183.

27 a.g.e., s. 183.

28 a.g.e., s. 184.

29 a.g.e., s. 183.

30 Ahmed İkbâl eş-Şarkâvî, a.g.e., s. 183.

31 a.g.e., s. 180.

32 a.g.e., s.184.

33 Ahmed İkbâl eş-Şarkâvî, a.g.e., s. 182.

34 Ebû Bekr, Muhammed b. El-Hasan b. Dureyd, el-İştikâk, Kahire 1958, s. 8.

35 Katip Çelebi, a.g.e., C. I., s. 741.

NÜSHA BAHAR 2001