Aühf 2013-2014 Öğretim Yılı i-c roma Hukuku Ara Sınavı 17. 01. 2014 Sorular ve Yanıtlar Soru Gai. Ins

AÜHF 2013-2014 Öğretim Yılı

I-C Roma Hukuku Ara Sınavı

17.01.2014
Sorular ve Yanıtlar

Soru 1. Gai. Ins. 1.4: “Senatus consultum, senatus’un emir ve vazettiğidir; kanun kuvvetine sahiptir”. Aşağıdaki soruları metne göre yanıtlayınız.

1. 
   Metinde hangi yaratıcı ve yürürlük kaynaklarından söz edilmektedir? (10 puan).
   

Metinde sözü edilen yaratıcı kaynak senato (5 puan), yürürlük kaynağı ise senato kararlarıdır (senatus consultum) (5 puan).

2. 
   Bu yaratıcı kaynak, hangi siyasal dönemde kanun koyma gücüne sahip olmuştur? Nedenleri ile açıklayınız (10 puan).
   

Bu yaratıcı kaynak İlk İmparatorluk (Principatus) Dönemi’nde (5 puan) kanun koyma gücüne sahip olmuştur. Halk meclislerinin toplanmasında yaşanılan güçlük gerekçesiyle kanun çıkarma yetkileri ellerinden alınmış ve senato kanun gücünde karar çıkarma yetkisiyle donatılmıştır (5 puan).

Merkeziyetçi bir yönetimi gerçekleştirmek, yetkileri tek elde toplamak için magistra’ların gücü azaltılmıştır. Çünkü, halk meclisine kanun teklif etme yetkisi magistra’lardaydı. Biçimindeki açıklamaya da 5 puan verilmiştir.

Soru 2. “Olaydan hukuk doğar (ex facto oritur ius)” sözünü, praetor’ların (şehir ve yabancılar praetor’larının) yarattığı hukuklar çerçevesinde değerlendiriniz (20 puan).

Roma Cumhuriyet Dönemi’nde toplumsal, siyasal ve ekonomik bir dönüşüm yaşamıştır. Bir tarım toplumunun hukukunu belirten ve sadece Roma vatandaşlarına uygulanan Ius Civile, savaşlarla genişleyen ve patricius-pleb mücadelesi ile biçimlenen toplumsal, siyasal ve ekonomik yapının gereksinimlerini, yeni ilişkileri düzenlemeye yetmemiştir (5 puan). Praetor urbanus (şehir praetor’u) olarak anılan praetor’luk makamı aracılığıyla, Roma vatandaşları arasındaki yeni hukuksal ilişkiler düzenlenmiş, yeni dava olanakları, farklı hukuksal koruma yolları geliştirilmiştir (5 puan).

Bir tarım toplumundan bir ticaret toplumuna geçen ve bu geçiş aşamasında da çok fazla kavmi egemenliği altına alan Roma Devleti’nde, Romalılarla yabancılar ve yabancılarla yabancılar arasındaki hukukî uyuşmazlıklar ise yabancılar praetor’u tarafından çözüme kavuşturulmuştur (5 puan). Yabancılar praetor’u, önüne gelen somut olayda dava ya da diğer hukuksal koruma olanakları tanıyarak, ticarî ve ekonomik yaşamın gereklerini ve isteklerini karşılamaya yönelik hukuk kuralları yaratmışlardır (5 puan).

Soru 3. Aşağıdaki metindeki boşluklarda yer alması gereken hukukların Türkçe veya Latince adlarını yazınız ve bu hukukları özelliklerini belirterek açıklayınız (20 puan).

Ius. Ins. 1.2.1: “Kanunlar ve örf ve âdetlerle yönetilen bütün kavimler, kısmen kendilerine özgü olan hukuku, kısmen de bütün insanlar için geçerli olan hukuku kullanırlar: Her kavmin kendisi için oluşturduğu hukuk, o devlet halkına özgü olan hukuktur ve ------------------ adıyla anılır; buna karşın tabiî aklın (ratio naturalis) bütün insanları kapsamına almak üzere oluşturduğu ve bütün insanlar tarafından uyulan hukuk ise ------------------ adıyla anılır.”

Birinci boşlukta yer alması gereken hukuk Ius Civile’dir (vatandaş hukukudur) (5 puan). Ius Civile, sadece Roma yurttaşlarına uygulanabilen, geleneklere dayalı, bir tarım toplumunun gereksinimlerini karşılayan, sert, katı, biçimlere, kalıplara sıkı sıkıya bağlı hukuktur (5 puan).

İkinci boşlukta yer alması gereken hukuk Ius Gentium’dur (kavimler hukukudur) (5 puan).

Ius Gentium, kökleri Yunan felsefesinde, Aristo’nun doğal hukuk öğretisinde bulunan, insanın doğasına dayanan, Roma vatandaşı ve Roma vatandaşı olmayan ayırımı yapılmaksızın bütün insanlara uygulanabilen, her zaman ve her yerde geçerli olan hukuktur (5 puan).

Birinci boşluğa pozitif hukuk, yerel hukuk, ulusal hukuk yazana 5 puan verilmiştir.

İkinci boşluğa ideal hukuk, doğal hukuk, evrensel hukuk yazana 5 puan verilmiştir.

İkinci boşluğa ius honorarium ya da ius praetorium yazıp, açıklamasını yapanlara tam puan verilmiştir.

İkinci boşluğa ius commune, Corpus Iuris Civilis ya da Pandekt hukuku yazanlara puan verilmedi.

Soru 4. Digesta 19.1.13.29 (Ulpianus): “Eğer birisi, vasisinin izni olmaksızın vesayet altındaki küçük ile bir satım sözleşmesi yaparsa, bu sözleşme, sadece küçük ile satım sözleşmesini yapan ve küçüğe karşı borç altına giren taraf için bağlayıcıdır. Fakat küçük, ona karşı borçlu olamaz”. Aşağıdaki soruları metne göre yanıtlayınız.

1. 
   Metinde sözü edilen hukuksal durumu açıklayınız (10 puan).
   

Metin, 7-14 yaş aralığında bulunan küçüğün yapmış olduğu tam iki tarafa borç yükleyen sözleşmeye ilişkindir (5 puan). Bu yaş aralığındaki küçük, sınırlı hukukî işlem ehliyetine sahiptir. Malvarlığını hem azaltan hem de çoğaltan hukukî işlemlerin hak kazandıran kısmı geçerli; borç yükleyen kısmının geçerli olması için ise vasinin auctoritas’ı gereklidir. Bunlara topal hukukî işlemler (negotium claudicans) denilmektedir (5 puan).

Vasinin izni ya da icazeti yoksa kesin hükümsüzdür yazana puan verilmedi.

Bu durumda askıda geçersizlik söz konusu olur. Eksiklik, vasinin onam vermesi ile tamamlanır. İcazet vermezse işlem baştan itibaren geçersiz olur. Bu çözüm, günümüz hukukunun çözümüdür, Roma’nın değil. Bu şekilde yazana puan verilmedi.

Bu soruda, medeni hukuk ve roma hukuku bilgileri birbirine karışmış gibi gözüküyor.

2. 
   Küçük ile satım sözleşmesi yapan tarafı koruyacak hukuksal çareler nelerdir? Açıklayınız (10 puan).
   

Küçüğe borç yükleyen kısmının geçerli olabilmesi için vasinin onamı gerekir. Burada ortaya çıkan haksız durum, küçüğün kendi alacağını talep edebilmesi için, aynı hukukî işlemden doğan borcunu yerine getirmiş olması kuralı ile giderilmeye çalışılmıştır (5 puan). Eğer, küçük, kendi edimini yerine getirmeden önce hukukî işlemin diğer tarafı borcunu ifa etmiş ve vasi de küçüğün borcunu ifa etmesi hususunda onam vermemiş ise, bu durumda borcunu ifa eden taraf sebepsiz zenginleşme davası ile bunun iadesini talep edebilirdi (5 puan).

Küçüğü korumak amacıyla dava, def’i, eski hale getirme olanakları tanınmıştır yazanlar çoğunlukta. 14-25 yaş aralığındaki küçüklerle karıştırılmış. Bu şekilde açıklama yapanlara puan verilmedi.

Küçük ile hukuki işlem yapan kimseyi korumak amacıyla dava, def’i, eski duruma getirme olanakları tanınmıştır yazana 3 puan verilmiştir.

Soru 5. Aşağıdaki metinlerdeki kesin hükümsüzlük nedenlerini açıklayınız (Her bir şık 10 puan değerindedir).

1. 
   Gai. Ins. 3.99: “Eğer birisi, kendisinin olduğunu bilmediği bir malın mülkiyetini kendisine nakletmeyi vaat ettirirse bu stipulatio geçersizdir. Çünkü, bir malın mülkiyeti malikine geçirilemez”.
   

Burada hukukî imkânsızlık söz konusudur (5 puan). Mülkiyetinin nakli istenilen mal, zaten kişinin kendi malıdır. Kişi, kendi malı için alacaklı konumundadır. Dolayısıyla, bir malın mülkiyeti malikine geçirilemez (5 puan).

2. 
   Digesta 45.1.134 pr. (Paulus): “Eski kocasından bir oğlu olan Titia ile bir kız çocuğu olan Gaius Seius evlidir. Evli oldukları sırada, Gaius Seius’un kızı ile Titia’nın oğlunun evlenmek üzere nişanlanması için bir anlaşma yapmışlardır. Eğer taraflardan biri evlenmenin gerçekleşmesini herhangi bir biçimde engelleyecek olursa, bir miktar paranın ödeneceğine ilişkin bir de stipulatio yapmışlardır. Gaius Seius, bunlardan sonra, evli olduğu dönemde vefat etmiş ve kızı, evlenmek üzere nişanlandığı kişiyle evlenmeyi reddetmiştir. Bu şartlar altında Gaius Seius’un mirasçılarının stipulatio’dan sorumlu tutulup tutulamayacaklarını soruyorum. Cevap, stipulatio’dan sorumluluk doğmayacağıdır…”
   

Klasik Hukuk Dönemi hukukçusu Paulus, bu sözleşmeyi (stipulatio’yu) genel ahlâka aykırılık nedeniyle hükümsüz saymıştır (5 puan). Roma’da kişilik hakkı kavramı ve kişilik hakkını sınırlayan hukukî işlemlerin geçerli olmayacağı gibi bir kural yer almadığı için, kişilik hakkı, genel ahlâk kapsamında korunmuştur. Çünkü, burada evlenme özgürlüğünü sınırlayan bir sözleşme söz konusudur (5 puan).

Gaius Seius ile Titia arasındaki sözleşme üçüncü kişinin fiilini üstlenme sözleşmesidir. Borç ilişkisinin nisbiliği ilkesi gereğince kural olarak borcun konusunu ifa yükümlülüğü borçluya aittir. Ancak bu kural mutlak olmayıp bir borç ilişkisinde borçlu kendi edimini değil, bir başkasının edimini de alacaklıya karşı üstlenebilir. Eğer üçüncü kişi bu edimi ifa etmezse edimin ifa edilmemesinin sonuçlarına borçlu katlanır ve ortaya çıkan zararı tazmin etmekle yükümlü tutulur.

Yapılan yanlışlara gelince:

Gaius Seius kızının Titia’nın oğlu ile evlenmesini taahhüt etmiştir. Yani kızının evlenme sözleşmesini akdedeceğini, kızı bunu yapmazsa bir miktar para ödeyeceğini taahhüt etmiştir. Kızının fiilini taahhüt etmiştir. Bu, bir para ödeme borcu olduğuna ve borçlunun bizzat yerine getirmesi gereken bir edim de olmadığına göre miras hukuku hükümlerine göre bu borç mirasçılara intikal eder. Bu bağlamda, sağlararası işlemdir, taraflardan biri öldüğünde sorumluluk ortadan kalkar ifadesi yanlıştır. Bu açıklamayı yapana puan verilmedi.

Kusursuz sonraki imkânsızlık, borç ilişkisi kurulduktan sonra ortaya çıkan ve borçlunun kusuru olmayan nedenler dolayısıyla edimin ifasının imkânsız olmasıdır. Borçlu Gaius Seius’tur ve bir başkasının fiilini taahhüt etmiştir. Kızı evlenmeyi kabul edecek olsa idi stipulatio’dan doğan borç yerine getirilmiş olacaktı. O halde bu olayda imkânsızlıktan söz edilemez. Borçlu Gaius Seius, bir miktar para ödeme borcu altına girdiği için bu cins borcudur ve cins borçlarında cins yok olmaz kuralı geçerlidir. Bu bağlamda, kusursuz sonraki imkânsızlık vardır yazana puan verilmedi.

Gaius Seius’un kızı ile Titia’nın oğlu arasında bir kan hısımlığı yoktur. Bunlar üvey kardeş de değildirler. Çünkü, her ikisinin de anne ve babası farklı kişilerdir. Olsa olsa evlenme ile gerçekleşen kayın hısımlığından söz edilebilir. Kayın hısımları arasındaki evlenme yasağının kapsamına bu durum girmemektedir. Bu bağlamda, bunlar, kardeş olurlar, o nedenle de evlenmeleri yasaktır yazana puan verilmedi.

Roma hukukuna göre Titia’nın oğlu, eğer eski kocası yaşıyor ise onun egemenliği altındadır. Eğer ölmüş ise oğlu bizzat pater familias statüsünü elde eder. Titia, Gaius Seius’un egemenliği altına girse dahi oğlu bu egemenlik altına Titia’nın evliliği ile giremez. Bu bağlamda, Gaius Seius’un kızı ile Titia’nın oğlu, aynı pater familias’ın egemenliği altındadırlar yazana puan verilmedi.
Doç. Dr. Özlem Söğütlü Erişgin