Avian influenza hastaliği acil eylem plani

EK-12: ÖRNEKLERİN TOPLANMASI, GÖNDERİLMESİ VE İŞLENMESİ

Örnekler
AI şüphesi durumunda aşağıda belirtilen patolojik örnekler alınmalı ve laboratuvara gönderilmelidir.

• 
  En az 5 adet ölmek üzere ve/veya ölü kanatlı (post mortem muayene için),
  
• 
  Sağlıklı kanatlılardan kloakal ve trakeal sıvaplar (30 kanatlı örneğinden az olmamalıdır) (ayrıca su kuşlarından ve uçamayan kuşlardan da),
  

Sürü büyüklüğü 20’den daha az ise bütün kanatlılardan kan örnekleri alınır. Daha büyük sürülerden ise 20 kan örneği alınır (Böylece sürü büyüklüğüne bağlı olmaksızın sürünün %25 ya da daha fazlasının pozitif olması durumunda %99 olasılıkla en az bir pozitif serumun yakalanması mümkün olur). Kan pıhtılaşmaya bırakılmalı ve test için serumu alınmalıdır.

Karkaslar

Aşağıda, veteriner teşhis laboratuvarlarına yeterli ve iyi korunmuş örneklerin gönderilmesini sağlamak için, evcil ve yabani kanatlı karkaslarının toplanmasına ve nakline ilişkin kılavuz bilgiler verilmiştir.

1. 
   Nekropsi için uygun örnekler alınmalıdır. Kokuşmuş veya leşçiller tarafından yenmiş karkaslar bu amaçla kullanılamaz. Karkas kötü kokuyorsa, yumuşaksa ve kıvamı lapa gibiyse, derisi normal rengini kaybetmişse, tüyleri kolayca çıkıyor ve derisi kolaylıkla parçalanıyorsa veya sinek larvaları ile kaplıysa, test edilemeyecek denli bozulmuş demektir.
   

2. 
   Her hayvanın bacağına bir etiket takılarak, bu etikete, kanatlı hayvan türü, örneğin alındığı tarih, örneğin alındığı yer (il, ilçe, köy, yer adı ve mümkünse enlem/boylam), ve örneği alan kişi (ad/adres/telefon numarası) bilgileri kurşun kalemle veya suya dayanıklı mürekkeple yazılmalı, etiketin arkasına, örneğin öyküsüyle ilgili ilave bilgiler veya yorumlar eklenmelidir.
   

3. 
   Her bir karkas, ayrı bir plastik torbaya konmalı, torbanın ağzı sıkıca kapatılmalı, bu torba ikinci bir torbanın içine konmalı ve ikinci torbanın da ağzı sıkıca kapatılmalıdır. Çift torbalama sistemi, örnekler arası çapraz bulaşmayı ve nakil kaplarında, nakil araçlarının ve nakilde görev alan kişilerin kontaminasyonuna neden olabilecek sızıntıları önler. Hayvanlara ait karkaslar, sağlam ve dışı sert plastikten soğutucular içerisinde sevk edilmelidir.
   

4. 
   Nakilde kullanılan soğutucunun içine büyük bir plastik torba serilmeli ve ayrı ayrı torbalanmış olan karkaslar da, bunları soğutmaya yetecek sayıda dondurulmuş buz aküsü ile birlikte soğutucu içerisine yerleştirilmelidir. Buz aküleri, karkasların arasına, karkasların tümünü soğutacak şekilde yerleştirilir. Karkaslarla birlikte kan tüpleri, kültür tüpleri veya diğer bazı örnek kapları da sevk ediliyorsa, bu örnekler, sağlam bir karton veya plastik kutu ya da kırılmaya karşı dolgu maddesi de içeren vidalı kapaklı bir kap içerisine konulmalıdır. Karkaslar dışındaki diğer örnekleri içeren kap, büyük soğutucu içerisine, buz akülerinin yanına yerleştirilir. Nakil sırasında olası sıvı sızıntısını önlemek için sevklerde torbalanmış ıslak buz kullanılmamalıdır. Teşhis laboratuvarı tarafından gerekli görülmediği sürece, nakillerde kuru buz da kullanılmamalıdır. Torbalanmış karkasların yerleştirildiği soğutucunun içerisine, boş kalan yerleri dolduracak şekilde, buruşturulmuş gazete kağıdı veya başka bir emici madde konulur. Ancak, bu sırada, karkasların buzla olan teması engellenmemeli, yalıtım sağlanmalı ve var olabilecek herhangi bir sıvı emilmelidir. Soğutucu, sağlam bir ambalaj bandı ile yapıştırılmak suretiyle sıkıca kapatılır. Polistren köpük kutunun EA’lardan çıkışı öncesi uygun şekilde dezenfekte edilmiş olması gerekmektedir. Numunelerle birlikte uygun numune formları da mevcut olmalıdır.
   

Hayvanın ayrıntılı öyküsünün ve mortalite durumuna eşlik eden koşulların yazılı olduğu belge (marazi madde gönderme protokolü), bir zarf ya da plastik dosya içerisine konarak, soğutucunun dışına yapıştırılır. Bu belge, örneklerin sevk edilmesi aşamasında, teşhis laboratuvarına ayrıca fakslanmalı veya elektronik posta ile gönderilmelidir.

5. 
   Sevk öncesinde, teşhis laboratuvarı, sevk edilen örneklerin türü ve sayısı ile ilgili olarak bilgilendirilir. Örnekler, ertesi güne teslim edilecek şekilde sevk edilmelidir.
   

6. 
   Dondurma ve çözdürme işlemleri, bazı patojenlerin izolasyonunu güçleştirebildiği gibi, mikroskobik incelemeye tabi tutulacak dokularda da hasara neden olabilir. Örneklerin, alındıktan veya hayvan öldükten sonra 24-48 saat içerisinde gönderilmesi koşuluyla, teşhis laboratuvarlarına dondurulmamış örneklerin gönderilmesi tercih edilir. Teşhis laboratuvarları, talep edilirse, örneklerin ne zaman ve hangi koşullarda dondurulması gerektiğine ilişkin ayrıntılı bilgi verebilir. Sahada çalışıyorsanız ve aldığınız örnekleri 24-48 saat içerisinde sevk etmeniz mümkün değilse, hayvanlara ait karkasları dondurmanız önerilir.
   

7. 
   Sevkıyat öncesinde, teşhis amaçlı ve biyolojik örneklerin sevkinde uyulması gereken kurallar ile ilgili bilgi edinmek üzere ticari nakliyat şirketi ile görüşün. Soğutucuların üzerine, teşhis laboratuvarının adının, adresinin ve telefon numarasının açık ve okunur bir şekilde yazılmış olduğu etiketler yapıştırın. Posta adresinin yazılı olduğu etiket dışında, soğutucu üzerine, ayrıca, “TEŞHİS AMAÇLI ÖRNEKLER - TEHLİKELİ BİYOLOJİK MADDE - VETERİNER KULLANIMA MAHSUS” yazısının yazılı olduğu etiketler de yapıştırılmalıdır. Örneklerin naklinde kuru buz kullanılması halinde, soğutucu kaba, standart kuru buz uyarı etiketi de yapıştırılması gerekir.
   

8. 
   Numunelerin ulaştırılmasından sorumlu sürücü hiç bir yerde durmadan doğruca laboratuvara gitmelidir.
   

Trakeal ve Kloakal Sıvaplar

Canlı, öldürülmüş veya ölü kanatlı hayvanlardan örnek alınırken, trakeal ve kloakal sıvaplarında alınması tercih edilir. Trakea sıvaplarının alınmasının mümkün olmadığı durumlarda, orofaringeal sıvaplar alınabilir. Bu amaçla Dakron veya Rayon sıvaplar, bu tür sıvapların mevcut olmadığı hallerde de, pamuk uçlu sıvaplar kullanılır. Ancak, kalsiyum aljinat fiber uçlu ve tahta saplı sıvaplar kullanılmamalıdır. Kalsiyum aljinat fiber uçlu sıvapların kullanımı, bazı virüslerin inaktive olmasına neden olabileceğinden, bu tür sıvapların viral örnek alınması amacıyla kullanımı kabul görmemektedir.

Trakeal/Kloakal Sıvap Örneklerinin Alınmasında İzlenecek Protokol

1. 
   Mümkün olduğu takdirde, sıvaplar, viral taşıma vasatı (VTV) içerisinde nakledilir. Örneklerin alındığı süre içerisinde, VTV, soğutucu içerisinde soğutulmuş halde muhafaza edilmelidir.
   

2. 
   Dakron, Rayon veya pamuk sıvap ambalajı, sapın bulunduğu taraftan açılır.
   

3. 
   Sapından tutularak ambalajından çıkartılan sıvap, ucu trakea veya kloaka içerisine tamamen girecek şekilde sokulur. Sıvap, trake/kloaka içerisinde nazikçe ve dairesel hareketlerle iki veya üç kere çevrilir.
   

4. 
   Kloaka sıvaplarının alındığı durumlarda, sıvapa yapışan iri dışkı parçaları silkelenerek uzaklaştırılmalıdır.
   

5. 
   Sıvaplar, alındıktan sonra derhal içerisinde VTV bulunan tüplere alınır. Sıvap, VTV içerisine alındığında, sapından tutularak güçlü bir şekilde döndürülür. Sıvap, tüpün alt ucundan yaklaşık 0.5 cm üstte tutulur ve sap, tüpün ağzına bastırılıp bükülerek kırılır. Böylelikle, sıvapın ucu ve sapının bir bölümü taşıyıcı vasat içerisinde kalır ve tüpün kapağı sıkıca kapatılabilir. Sıvap sapının kırılamaması halinde, makasla kesilmesi de mümkündür. Sıvap sapının kesilmesi için kullanılan bir makas, her kullanımdan sonra, %70’lik alkol ile temizlenmelidir.
   

6. 
   Örnek tüpünün numarası, tüp etiketi üzerine veya marazi madde gönderme protokolüne, örneğin alınma tarihi, hayvanın türü, yaşı, cinsiyeti ve örneğin alındığı yere ilişkin (özellikle yaban kuşları söz konusu olduğunda, mümkünse GIS koordinatlarının verilmesi istenir) bilgilerle birlikte yazılır.
   

7. 
   Tüp, merkez kampa taşınmak üzere soğutucu içerisine yerleştirilir. Örnekler, 8°C’nin altındaki sıcaklıklarda ve güneş ışığından korunarak saklanmalıdır.
   

8. 
   Merkez kampa ulaşıldığında tüpler, mümkün olan en kısa süre içerisinde sıvı azot tankına aktarılır. Örneklerin alınmasına ve saklanma koşullarına ilişkin herhangi bir istisnai durumda bu saha notlarına eklenmeli ve marazi madde gönderme protokolüne işlenmelidir.
   

9. 
   Tüpler sert plastikten yapılmış sağlam bir nakil kabı içerisine yerleştirilir. Kaplara, örnekleri en az iki gün süreyle soğuk tutacak sayıda dondurulmuş buz aküsü de konmalıdır.
   

10. 
    Laboratuvar, örneklerin sevk edildiğine ilişkin bilgilendirilmeli, nakil şekli (kargo şirketleri tercih edilir) ve beklenen varış tarihi de bildirilmelidir.
    

Örnekleme için Hayvan Sağlığı Şube Müdürlüklerinde stoklanması gereken malzemeler

Ayrıca, mihrak bölgesine GPS ünitesi ve mümkünse bir dijital fotoğraf makinesi de götürülmelidir.
Örneklerin İşlenmesi

Organ ve dokular bir havuzda toplanabilir, ancak dışkı materyalinin ayrı olarak işlenmesi zorunludur. Sıvaplar yeterli antibiyotik bulunan ortamda muhafaza edilmeli ve ortama tam olarak batırılmaları sağlanmalıdır. Dışkı örnekleri ve organlar antibiyotikli ortamda homojenize edilmelidir (kapalı bir karıştırıcı, blender, ya da steril kum kullanılarak havan içinde) ve ortamın %10-20’lik w/v (ağırlık/hacim) süspansiyonu yapılmalıdır. Süspansiyonlar ortam sıcaklığında yaklaşık iki saat bekletilmelidir (ya da 4⁰C’de daha uzun süre) ve daha sonra santrifüj yolu ile berraklaştırılır (örneğin 800 - 1000 x g (devir) 10 dakika).

Antibiyotik vasatı

Dışkı örneklerinde yüksek antibiyotik konsantrasyonlarına ihtiyaç vardır, tipik bir karışım şöyledir:

Fosfat buffer salin (PBS) içinde 10 000 ünite/ml penisilin, 10 mg/ml streptomisin, 0,25 mg/ml gentamisin ve 5.000 ünite/ml mikostatin bulunmalıdır. Bu oranlar organlar ve dokular için beş katına kadar azaltılabilir. Klamidia organizmlerinin kontrolü için 50 mg/ml oksitetrasiklin ilave edilebilir. Vasat hazırlarken pH’nın kontrol edilerek antibiyotik ilavesi sonrasında pH’nın 7.0 – 7.4’e ayarlanması gerekir.