Aydın ILI Tarihçesi

Aydın ili
Tarihçesi
Aydin, Bati Anadolu Bölgemizde tarih ve uygarligin izlerini tasiyan, dünyanin ender yerlerinden biridir. Tarihin çesitli evrelerindeki degisik kültür birikimlerinin açik bir müzesidir.

Tarihi M.O. 7000 yilina dayanan bu topraklarda yerlesen ilk insanlar kimlerdir? Nerelere nasil yerlesmislerdir? Bu sorulara açiklik getirecek el yapimi kayitlar elimizde mevcuttur. Bu eserlerde M.O. 5000 yilindaki koy kültürü, M.O. 3000 yilinda sehir devletleri kültürüne dönüsmektedir. Yeni gelenlerin M.O. 2000 yilindan itibaren devlet kurarak Anadolu kültürüne katkida bulunduklarini görüyoruz.

M.Ö. 14. VE 12. yy da Ege ve Dogu Akdenizin her yanina dagilan halk topluluklari kavimler halinde Ege kiyilarina kadar geldiler. Bu göç sonucunda Hitit devleti, Troia Kralligi, Miken kolonileri yikilmistir. Bu kavimlerden Aioller ve Ionlar Bati Anadolu' da, Büyük ve Küçük Menderes ovalarina yerlestiler ve Lidya Kralligi bünyesinde 12 kiyi kenti kurdular, site denilen bu kentlerde deniz ticareti gelistirildi. Siyaset, sanat, bilim, felsefe, mimarlik, alaninda da sosyo-kültürel etkinlikler yarattilar.

Lidya döneminde, Tralles kenti, Karya, Kilikya, Iran ve Suriye ve Uzak Dogudan gelen ticaret mallarinin toplandigi ve Ege limanina gönderildigi dagitim merkezi durumundaydi. Ayrica Büyük Menderes vadisinde yetistirilen ürünler Milet limanindan Yunanistan, Roma, Misir ve Fenike'ye ihraç edilmekteydi. Nitekim Lidya gerek kendi kaynaklari gerekse topladigi vergilerle olaganüstü gelisti, bölge ekonomisinde önderlik etti. Dünyanin ilk parasini darp eden ülke oldu.

Frigler, Anadolu'da ilk büyük devleti kurdular. M.O. 1200 yilinda Büyükmenderes'in yukari platosuna yerlestiler. Frigler'in Trak Kavimlerinden oldugu Iiliryalilar'in saldirisi üzerine Bogazlar'dan geçerek Geldiklerini, Hitit kiralligini yiktiklarini biliniyor.

lonlar'in M.O. 1200 yilinda Gediz ve Büyükmenderes ovalarinda kurmus olduklari sehirlerin en Önemlisi Milet sehri idi. lonlar felsefede önemli asamalar yaptilar. Matematik ve Astroiiomi bilgini Thales (Tales) herseyin ana elemtinin su oldugunu ileri sürdü; Lidylilar'la Modyalilar arasinda yapilan savastaki günes tutulmasi olayini önceden hesapladi. Miletli diger bir bilgin Anoksimandros, herseyin baslangicinin "sinirsizlik-sonsuzluk" oldugunu ileri sürdü.

M.Ö. 5.YY da Irandan gelen Perslerin istilasi sonucunda dogu kültürü ile tanisan Bati Anadolu kentlerinde Greko-Pers denilen yeni ve özgün bir kültür sentezi olustu. M.O. 546 yilinda Lidya krali Krezüs, Pers krali Kyros (Kurus) ile yaptigi savasi kaybedince, Ion sehirleri Pers Kraligi'na baglandilar. Persler'in hosgörüsüz davranislari kolonileri ile Sehirlerin baglarini kopardi. M.O. 500 yilinda karisikliklar basladi. Perslerin bölgedeki egemenligi Mekadonya' nin basina Aleksandr gelene dek devam etti ve Hellenistik dönem basladi. Tüm bu istilalar sirasinda Tralles odaksal konumu nedeniyle askeri üs olarak kullanilmistir.

M.Ö. 1.ve 2. YY.da Roma yönetimi altinda kalan bölge, ekonomik, ticari ve kültürel alanda önemli gelismeler gösterdi. Romalilarin yerel kültürü benimsemeleri, kaynaklari, yollari ve ticareti gelistirmesiyle yöredeki antik kentler, özellikle Efes, Milet, Tralles, Aphrodisias kalkindi, büyük boyutlu anitsal yapilarla donatildi.

M.S. 4. Y.Y. sonlarinda Roma imparatorlugunun ikiye ayrilmasi sonucunda Anadolu tümüyle dogu Roma diger bir deyisle Bizans egemenliginde kaldi. Antik tapinaklar kiliseye, tiyatrolar savunma kulelerine dönüstürüldü. Düz alanlarda bulunan kentlerin çevreleri yüksek surlarla koruma altina alindi. Ramsey' e göre Tralles açik alanlardan, bir çayin sürükleyip getirdigi tas yiginlarinda olusmus bir tepe üzerine alindi. Böyle bir ortamda, 10.YY. dan itibaren devam eden Türk göçleriyle gelen Türkmenler kirsal alanlari hemen hemen bosalmis olarak buldular.

Anadoludaki erken dönem Türk kolonizasyonu sistematik bir fetih olmaktan öte küçüklü büyüklü göç gruplarinin Anadolu'ya gelerek kirsal yöre halklariyla uzlasmasi ve ekonomik kaynaklari paylasmasidir. Türkler denizlere ulasmadikça uluslararasi ticaretin disinda kalacaklarini gördüklerinden Anadolu yarimadasini çevreleyen yabanci kusatmasini kirarak denizlere ulastilar. Önceleri merkezi otoritenin ortadan kalkmis olduguna sevinen Latinler, bölgeye daha önceleri göçle gelmis olan Türkmen topluluklari ile yeni gelenler arasindaki yakinlasma ile yüzyüze geldiler. Böylece belli bir isim (Aydin Beyligi) ve bayrak altinda Ege denizinin Anadolu kiyilarinda siyasi ve ekonomik gücü elde eden Türkmenler denizcilikle tanismislardir.

Aydin beyliginin hükümdarlari kültür, sanat ve bilim hayatina önem vermislerdir. Yörede günümüze ulasan cami, medrese, türbe gibi mimari eserlerin yanisira günümüze ulasan ve çesitli kütüphanelerde bulunan degerli el yazma eserler bulunmaktadir. Aydinogullari Beyligi, 14. YY.'in sonlarinda Osmanli Devletine katilmistir.

Osmanli Imparatorlugunu son döneminde bati Anadolu'da yayginlasan çetecilere "EFE" denilmistir. Genelde Ege kirsal alaninda tek tek ya da gruplar halinde yasayan gözüpek dürüst, mert kisilerdir. Baskanlari "Efe", yardimcilari "Zeybek" ve "Kizan" adiyla anilir. Efelik 10.y.y.' in sonunda Yusuf Pasa ile baslamis olup, en bilinenleri, 17.y.y. da Sivri Bölükbasi, 19.y.y. da Atcali Kel Memet ve nihayet 20.y.y. da Yörük Ali' dir. Bu efeler adaletsizlige ve haksizliga ugradiklari gerekçesiyle hükümete baskaldiran silahli eylemcilerdir. Zenginden alip fakire vermisler, milli mücadele yillarinda kurtulus yanlisi savasçilar olmuslardir. Milli mücadele yillarinda bölgenin Yunanlilarca isgali karsisinda yörenin yurtsever asker, aydin ve din adamlari efeleri yurt savunmasina davet etmisler ve Yörük Ali Efe grubu olusturulmustur. Az sayida maiyetiyle daginik halde Yunan askerleriyle mücadeleye giren Yörük Ali Efe ile birlikte Demirci Mehmet Efe ve maiyetindekiler giderek artan direnis göstermis ve Yunan askerlerinin geri çekilmelerini saglayarak çok etkili olmuslardir. Düsman isgalinden kurtulus günü olan 5 Eylül Kuyucak, Nazilli, 6 Eylül Söke, 7 Eylül Aydin'da her yil törenlerle kutlanmaktadir.

İlçeleri: Bozdogan , Buharkent , Çine , Didim , Germencik , İncirliova , Karacasu , Karpuzlu , Koçarlı , Kösk , Kusadası , Kuyucak , Nazilli , Söke , Sultanhisar , Yenipazar.
Cografi Konum : Aydin; Dogu Avrupa, Orta Asya ve Orta Dogu üçgeninin tam ortasinda yer alan, Türkiye'nin tarim, sanayi ve dis ticaret ile turizm faaliyetlerinin birarada bulundugu, ekonomisi en gelismis bölgelerden olan Ege Bölgesi içindedir.

Aydin ili ilk çaglardan beri verimli topraklari, elverisli, iklimi, ticaret yollari üzerinde bulunmasi nedeniyle önemli bir yerlesim merkezi olmustur. Tarihi süreç içerisinde çesitli uygarliklara besiklik etmis, bugün hala geçmisin derin izlerini tasiyan güzel yurt köselerimizden biridir. Günümüzde de tarimsal faaliyetlerin yogunlugu ve çesitliligi, turizm olanaklarina sahip bulunmasi il'in önemini giderek artirmaktadir.

Aydin, Anadolunun batisinda, Ege Bölgesi'nin güneybati kesiminde kiyi Ege bölümündedir.Kuzeyinde Izmir, Manisa, dogusunda Denizli, güneyinde Mugla ve batisindan Ege Denizine açilir.Kuzey ve güneyi daglik, engebelidir, iki bölüm arasinda iki yandan faylarla sinirlanmis ve sonradan alüvyonlarla örtülmüs genç bir çöküntü alani olan Büyük Menderes ovasi yeralir. 1. derece deprem alani olan bölge bir çok kez yikici depremlere maruz kalmistir.Yüzölçümü 8.007 km² dir. 37-38 kuzey enlemleri ile 27-29 dogu boylamlari arasindadir. Nüfusu, 1997 nüfus sayimina göre 897.821'dir.
Ekonomi : OSMANLI IMPARATORLUGU DÖNEMINDE AYDIN EKONOMISI

Bizans döneminde görülen koyu merkeziyetçi yapinin bir benzeri, Osmanli Imparatorluk yönetim sisteminde karsimiza çikmaktadir. Toprak ve isletmelerin gözetimi ve yönetimi, büyük bir bürokrat kesim tarafindan yapiliyordu. Büyük kentler de toplanmis tüccarlar, sarraf denilen tefeciler, has, zeamet ve timar sahipleri sermayeyi ellerinde bulunduruyorlardi. Ancak devlet, bu sermayeyi kontrol ediyor ve gerektiginde müsadere edebiliyordu. Bu ise özel mülkiyet, yatirim ve özel girisimciligin gelismesini engelliyor, sermaye, küplerle toprak altina gömülüyordu.

Osmanli Devleti’nin erken dönemlerinde baskentin Bursa, daha sonra Edirne ve Istanbul’a tasinmasi, Bizans döneminde oldugu gibi sermayeyi ve yatirimlari Marmara, Karadeniz ve Trakya’ya yönlendirmisti. Bu dönemde Bati Anadolu limanlarindaki Latin tacirlerin imtiyazlarina son verilmis, bunun üzerine Antik Çag da Hellen ve Romalilar’in, Orta Çag da Ceneviz ve Venedikliler’in organize ettigi uluslar arasi ticaretle büyük ölçüde gelisen Efes, Milet, Foça ve Izmir gibi liman kentleri birer köye dönüsmüslerdi.Selçuklu ve Beylikler döneminden gelen üretken ve canli yapisiyla Menderes vadisi ürünleri, erken dönemlerde Osmanli Sarayi’nin ilgi ve talebini çekmisse de, uluslar arasi iliskilerin kopmasi, ekonomik potansiyelin büyük ölçüde yitirilmesine ve içe kapali bir ekonomiye dönüsmesine neden olmustu. Bunun anlami ise Büyük ve Küçük Menderesler ile Gediz vadilerinin yüzyillarca dünyaya kapanmasi idi.

Bütün bu olumsuzluklara ragmen, birçok ülkeden olusan Osmanli Imparatorlugu kendi içinde pazarlara sahipti ve bu pazarlar canliligi uzun süre korudu.

Evliya Çelebi, Aydin yöresindeki tarimsal zenginlikten sözederken Kusadasi için; “ ...Ve bag ve bahçesinin ve üzümü ve incir kurusu ve köftürü ve susami ve fistiki sanavberi ve bademi rub’u meskunda yoktur diyecek kadar var Memduh nimetleri kati vafirdir ve hayir ve bereketleri mütekasidir.” Diye yazar. Evliya Çelebi, Aydin boyacilar çarsisinda 70 adet boyahane oldugunu, buraya Denizli’den ve baska yerlerden binlerce yük bez getirilip, çesit çesit boyalarla boyalandigini, ayrica 200 adet boyaci tokmagi vurulan dükkan oldugunu yazar.

9. yüzyilda, Osmanli Imparatorlugu’nda yasanan köklü degisiklikler ve Bati ile bütünlesme girisimleri sonucu, üretim ve ticaret desteklenmis, uluslar arasi ticarete katilim saglanmaya baslanmisti. Bati Anadolu’nun fiziki cografyasinin da etkisiyle, bölgedeki toplanma merkezi konumundaki Izmir, bu süreçte ön plana çikti. Bati Anadolu kiyi kentlerine ve izmir’e nüfus göçleri ile birlikte, ticaret için buralara gelen yabanci sayisinda büyük artis oldu. Izmir de 1847’de 17584 yabanci varken, bu rakam 1860’da 28352’ye ulasti. Bu süre içinde Osmanli ticaret hacmi dört kat artti.Rakamlarla ifade etmek gerekirse; 1842 yilinda Ingiltere’ye 59742 ton mese palamudu, 14771 ton kuru üzüm, 7586 ton afyon ile 955 ton pamuk ihraç edilirken, 1876’da bu rakamlar, sirasiyla 601266, 361910, 221703 ve 12350 ton gibi çok yüksek rakamlara ulasmisti.

DEMIRYOLU ILE GELEN EKONOMIK CANLILIK (1853)

Aydin ilinin ekonomik yapisinin gelismesinde en belirgin adim, Aydin-Izmir demiryolunun yapilmasidir. Amerikan iç savasinin baslamasiyla Ingiliz tekstil sanayiinin pamuk ihtiyacini karsilamak için Pazar arayislari Bati Anadolu’yu ve Aydin-Izmir demiryolunu gündeme getirmistir. 1853 yilinda Robert Wilkin adli bir ingiliz isadaminin baslattigi demiryolu insaati ile ilgili girisimler sonuç vermis ve Aydin demiryolu sirketi tarafindan 7 Haziran 1866’ da 133 km.’ lik Aydin-Izmir demiryolu isletmeye açilmistir.

Bu modern ulasim hatti, menderes vadisi için yeni bir dönemin baslangici oldu, tasima giderleri km. basina %76 azaldi ve böylelikle bölgeye yilda 500.000 sterlin dolayinda tasarruf saglanmis oldu. 1877 lerde Aydin vilayetinin tüm giderleri karsilandiktan sonra, hazineye yilda ortalama 770.000 sterlin dolayinda para aktarabilmekteydi. 1910 da bu gelir 1.700.000 sterline ve toplam devlet gelirlerinin %15 ine ulasmisti.

TÜRKIYE CUMHURIYETI ÖNCESINDE AYDIN EKONOMISI (1890)

1890 Salnamesi’nde Aydin’da dokuma dallarinin, beyaz ve renkli ipek ile bez oldugu kaydedilmektedir. Karacasu’da yöreye özgü dokumalar, Nazilli’de pestamal, havlu, battaniye, ipek gömleklik, astarlik bez, Bozdogan ve köylerinde kildan çorap, çul, torba, heybe dokunuyordu.

Aydin Salnamesi’nde, Aydin Sancagi’ndaki isletmeler ve sahipleri ile ilgili olarak su bilgiler yer almaktadir;

Aydin’da; Ingiliz Hackins’in buharla çalisan meyan kökü fabrikasi, Miss Lorm’un buharli çalisir zeytinyagi fabrikasi, Asnasu Kukule’nin buharla çalisir pamuk fabrikasi,

Söke’de; Ingiliz Jan Forbes’un buharla çalisan meyanbali fabrikasi,

Çine’de Abacioglu Dimitri’nin su ile çalisan un fabrikasi,

Nazilli’de Haciseyhzade ve Haci Ahmet Efendi’nin buharla çalisan un fabrikasi, Denk’in buharla çalisan pamuk ve un fabrikasi,

Atça’da Istavraki Lazopulo’nun buharla çalisan pamuk fabrikasi,

Gelenbe’de Kirçiogul Vasilaki’nin su ile çalisir pamuk, un imalathanesi,

Bu isletmelerin yanisira çok sayida degirmen ve zeytin isleme tezgahlari bulunuyordu.

Aydin, tahil disi tarimin yayginligi ve yüksek verim gibi özellikler nedeniyle, bütünüyle tarima dayali Osmanli ekonomisi içinde özel bir yere sahipti.Tarimsal üretimin en belirgin özelligi incir üretimi olan Aydin’da Osmanli Imparatorlugu topraklarinda yeralan tüm incir agaçlarinin yarisindan fazlasi (3,5 milyonun üzerinde) bulunmaktaydi. 1913 yili rakamlarina göre Aydin Sancagi’ndan 43.724 ton incir elde edilmistir. Incir’in yanisira dissatim ürünleri arasinda pamuk ve üzüm’de basta gelmekteydi.

Aydin’da bu dönemde hayvansal üretime iliskin sayisal veriler söyleydi; 26.669 öküz, 19.053 inek, 166.098 koyun, 181.998 keçi, 12.388 at, 5.794 deve vd.

Cumhuriyet öncesi dönemde, yörede çikan madenler zimpara tasi ve linyit kömürüydü.

Osmanli Devleti’nde 19. yüzyilin ikinci yarisindan baslayarak özellikle yabancilar, ticareti desteklemek ve Babiali’nin borç talebini karsilamak amaciyla bankalar kurmuslardi. Ancak, Müslüman-Türk tüccar ve toprak sahipleri, yabancilardan ve azinliklardan bagimsiz olarak parasal konularda kendileri için gerekli kaynaklari yaratmak ve güvence altina alabilmek için ulusal bankalar halinde örgütlenme çabalarina girmislerdir. Bu yillarda ortaya çikan bankalardan biri de milli Aydin Bankasi’dir.

Milli Aydin Bankasi, merkezi Aydin olmak üzere 18.temmuz.1914 te kurulmustur. 21.agustos.1915 tarihinde Milli Aydin Bankasi’nin bir kolu olarak “Kooperatif Aydin Incir Müstahsilleri Anonim Sirketi” ismiyle Taris kurulmustur.

CUMHURIYET DÖNEMINDE AYDIN EKONOMISI

Yeni Türkiye Cumhuriyeti, kuruldugu yillarda disa bagimli ve açik, ekonomisi tarima dayali yoksul bir ülke özelligini tasimaktaydi. Bu olumsuz özelliklerden kurtulmak, kalkinma ve sanayilesme hareketlerini baslatmak için 17 Subat – 4 Mart 1923 de Izmir Iktisat Kongresi toplanmistir. Kongrede alinan kararlar dogrultusunda, öncelikle özel sektörün yetersiz oldugu alanlardaki açigin devlet tarafindan giderilmesi benimsenmistir.

Izmir Iktisat Kongresi ve Cumhuriyetin ilaniyla ülkemiz ekonomik yapilanmada yenilenme sürecine girmistir. Bu çerçevede, bölgede üretilen incir, pamuk, zeytin, tütün gibi tarim ürünleri Aydin ve Nazilli’de toplanmis, Izmir’de ayiklanmis, tasnif ambalaj edilmistir. Dolayisiyla bu islemlerin yapildigi sanayi dallari Izmir de gelismis, Aydin’daki imalathaneler ise genellikle iç tüketime yönelik olarak, tarim ürünleri isleyen gida, dokuma, sabun, tarim araçlari üretiminde faaliyet göstermislerdir.

1930’lu yillarda birinci bes yillik sanayilesme plani hazirlanmis ve bu plan dogrultusunda, Aydin Nazilli’ de 1937 yilinda faaliyete geçen Nazilli Basma Fabrikasi kurulmustur. Atatürk tarafindan isletmeye açilan fabrika, Aydin sanayinin temel taslarindan birini olusturmustur. Bu fabrika, 1950 yilinda 60.000 ton iplik ve 23 milyon metre basma üretecek kapasitedeydi.

1950’lerden sonra, Kemer Hidroelektrik santralinin devreye girmesiyle enerji olanaklari artan ilde, tüketim mallari sanayiinin gelisiminin yani sira, insaat malzemeleri sanayii de kurulmustur. Bu dönemden sonra, geleneksel olarak atölye düzeyinde yapilan gida ve dokuma sanayii, fabrika ölçeginde yapilmaya baslandi, insaat malzemeleri sanayiinin kurulmasi, metal esya sanayiinin gelismesini sagladi.

1958 de Sümerbank öncülügünde kurulan ve giderek özel sektöre devredilen Aydin Tekstil fabrikasi ildeki pamuk ipligi ve pamuklu dokuma üretimini arttirmistir. 1960 yillar dokuma alaninda özel sektör girisimciliginin arttigi yillar olmustur. 1970’li yillarin ortalarinda SÖKTAS ve Nazilli Iplik fabrikalarinin kurulmasi ile Aydin büyük ölçekli dokuma tesislerine ulasmistir.

Aydin imalat sanayiinde 1960 sonrasi önemli gelisme gösteren bie sanayi koluda gida sanayiidir. Imalat sanayiinde gida sanayii içinde zeytin isletmeciliginin yan sanayii durumunda olan sabun imalati büyük gelisme göstermistir. Imalat sanayii alninda 1955 de bir devlet kurulusu olan Türkiye Çimento Sanayii T.A.S. bünyesinde kurulan Söke Çimento Fabrikasinin da önemini belirtmek gerekir.

1975 – 1978 arasinda il gayri safi hasilasi içinde ortalama %10-11 paya sahip olan imalat sanayiinde agirlik, tarim ürünleri isleyen tüketim mallari sanayiindedir. Ilde insaat malzemeleri sanayiinde faaliyet gösteren diger kuruluslar tugla ve kiremit fabrikalari ve bu fabrikalara hammadde saglayan ocaklardir.

Ülkemizin en büyük dondurma makinasi üreten fabrikasi Nazilli’ dedir. 1940’larda atölye ölçeginde kurulmus, daha sonra genisleyerek Türkiye’nin en büyük ve modern dondurma makinesi üreten fabrikasi durumuna gelmistir.

GÜNÜMÜZDE AYDIN EKONOMISI

GIDA SANAYII

Aydin, 1994 yilinda ülke üretiminin zeytinde %47’si, kestanede %42’si ve incirde %60’ini üreterek lider konumda olmasina ragmen; bu potansiyeli isleyerek, üretilecek katma degeri ilde birakacak ölçüde sanayilesememistir.

Gida imalat sanayiinde Aydin’li firmalar, ülke firmalar toplaminin 1987 yilinda %22, 1988 yilinda %17, 1989 yilinda %18, 1990 yilinda da %18 oranlarinda katma deger ürettiklerini görüyoruz. Bu rakamlarin en az %50’ler seviyesine ulasmasi için yeni isletmeler devreye girmekte ve yeni yetirimlar yapilmaktadir.

Örnegin, 1995 yilinda kurulan ve açilisi Cumhurbaskani Süleyman Demirel tarafindan 12.06.1998 tarihinde yapilan Ardes Ihratcat, Ithalat ve Ticaret Ltd.Sti. Ürettigi zeytin, sebze konservelerini vb. avrupa, Amerika ve Asya ülkelerine ihraç etmektedir.

DOKUMA GIYIM ESYASI IMALAT SANAYII

Dokuma giyim esyasi imalat sanayiinde Aydin, Çukurova’dan sonra ülke üretiminin %46’si oraninda pamuk üreterek ikinci sirada yer alir. 1987-1990 döneminde en fazla katma deger bu sektörde üretilmistir. Ayrica, firma basina üretilen katma deger yine ayni dönemde Türkiye ortalamasinin iki kati ya da daha fazlasi olmustur. Sektörde isçi basina üretilen katma deger de Türkiye ortalamasinin üzerindedir. 1994 yilinda 246.555 ton pamuk üreten Aydin’in, 1995 yilinda 92.208 ha ekilisle 275.030 ton, 1997 yilinda 92.306 ha ekilisle 277.580 ton pamuk üretmistir. Bu üretim potansiyeline karsilik, dokuma imalat sanayiinin temel girdisinin oldugu kaynakta dokuma sanayiinin istenilen düzeyde olmadigini görüyoruz. Dokuma imalat sanayiinde üretilen katma degerin ildeki diger sektörlerde üretilen toplam katma degerlerin, ülkede üretilen katma degerlerle karsilastirildiginda büyük bir farkla lider konumda oldugu görülmektedir. 604 kisi istihdamiyla 1954 yilinda kurulan Aydin Tekstil AS., yine ayni yil kurulan yaklasik 1220 kisi istihdamiyla Nazilli Basma Fabrikasi (Sümerbank Holding AS), 1972 yilinda kurulan 968 kisi istihdamiyla Söktas AS, 1976 yilinda kurulan 288 kisi istihdamiyla Köytas, 1991 yilinda kurulan 90 kisi istihdamiyla Mavi Ege Söke Giyim Sanayii AS gibi kuruluslar, sektörün önde gelen kuruluslaridir. Üretilen katma degerde en büyük katkiyi 1220 isçi çalistiran ve üretimini ihracata yönelik 2190 ton/yil iplik, 16.460.000 mt/yil hambez, 15.000.000 mt/yil mamül bez kapasiteli Sümerbank Nazilli Dokuma Fabrikasi’dir. Ancak, bu deger üretiminde kamu sektörü agirlikta olmasina karsilik çalisan basina üretilen katma degerde özel sektör, 2 kat verimlilikle çalismaktadir. TASA VE TOPRAGA DAYALI IMALAT SANAYII

Ilde tasa ve topraga dayali imalat sanayiinde 22 isletme faaliyet göstermektedir. Sektörün önde gelen kuruluslarindan 1950-1980 döneminde Aydin sanayi incelenirken belirtilen Türkiye Çimento Sanayi TAS’nin bünyesinde yer alan Söke Çimento Fabrikasi, 1989 yilinda özel sektöre satilmistir.Bugünkü adiyla Bati Söke Çimento Fabrikasi’nin yillik çimento üretimi 324.000 tondur.

Ildeki tugla fabrikalarinin yillik üretim kapasiteleri 104.320.730 adettir.

Sektörün belli basli isletmeleri 1955 yilinda kurulan Bati Söke Çimento AS, 1990 yilinda kurulan Kaltun Madencilik Tic.AS, 1975 yilinda kurulan Aykas AS, 1983 yilinda kurulan Çine Akmaden Isletmecilik Tic.A.S, 1978 yilinda kurulan Aytopsan AS, 1979 yilinda kurulan Göçtug AS, 1985 yilinda kurulan Kaletopsan AS, 1964 yilinda kurulan Itimat Toprak ve Tarim San. AS., 1976 yilinda kurulan Ortaklar Toprak San. ve Tic. AS gibi kuruluslardir. Fabrikalarda kullanilan kalker ve kil, ildeki ocaklardan karsilanmaktadir.

1986 yilinda kurulan Bati Yapi Elemanlari AS, 60.000 m2 mermer isleme kapasitesine sahip, 1994 yilinda kurulan Mersan Mermer AS, 1992 yilinda kurulan Bati Ege Mermer Sanayii AS, 10.000 m3 mermer isleme kapasitesine sahip, 1995 yilinda faaliyete geçen Özçelikler AS ve Atay sirketler toplulugundan Mermer Tay AS sektörün önde gelen kuruluslaridir.

METAL ESYA MAKINA TEÇHIZAT SANAYII

Ilin en önemli imalat sanayii alt sektörlerinden birisi metal esya, makine teçhizat imalat sanayiidir. Bu sektördeki isletmelerin büyük bir bölümü tarim araçlari üreten, bir kismi da agirlikla Izmir’deki makine imalat ve otomotiv sanayiinin parça üreten yan sanayileri durumundadir. Tarim sektörünün gelismis oldugu ilde özel bir önem tasiyan tarim is makinalari sanayiinde; pulluk,diskaro,

Gübre serpme makinalari, pulverizatör gibi tarim is makineleri yüksek kalitede üretilmektedir.

Türkiye’nin en büyük dondurma makineleri, derin dondurucu ve dondurma muhafazasi üreten ve ülkenin önemli elektronik sanayi kuruluslarindan biri Aydin’dadir.

Ilde orman ürünleri, kagit, kagit ürünleri ve mobilya sanayii, kimya, petrol ve plastik ürünler sanayii dallari gelisememistir. Kömür ve sabun üretimi disinda kimya, petrol ve plastik sektörünün büyük tarim potansiyeli olan Aydin’da gelisememesi, sektörün getirecegi çevre kirliligi nedeniyle bir sans olarak yorumlanmasi gerekir.

Ilde imalat sanayiinde bazi olumlu göstergelere ragmen ilin potansiyelini isleyecek imalat sanayiinin gelismesi son yillarda hiz kazanmistir.Bu gecikmenin baslica nedenleri arasinda; verimli toprak yapisina sahip ilin tarihsel süreç içerisinde ürettigi tarim ürünlerini Izmir’de yogunlasan acentalari araciligiyla düsük fiyatlarla satin alinmasi ve batinin ürettigi mamul mallarin yüksek fiyatlarla Aydin iline girmesi sonucunda olusan deger transferi; son yillarda ürettigi banka mevduatiyla Türkiye’de ilk 10 il arasindaki Aydin’in, bu mevduatin ancak 1/10’unu kullanabilmesi ve bu oran içerisinde sanayi kredilerinin %8 civarinda kalmasi, kollektif isletmeciligin yayginlasmamasi, sanayi alanlari yaratmada karsilasilan güçlükler, ülkede uygulanan tesvik mevzuatinin yeterince bilinememesi ve bu nedenle de tesvik tedbirlerinden yeterince faydalanilamamasi gösterilebilir.

ÜRETIME YÖNELIK SERMAYE SIRKETI DURUMUNDAKI
BÜYÜK VE ORTA BOYUTLU SANAYI TESISLERININ BASLICALARI

Resmi: (Kamunun sahip ya da ortak oldugu)

Sümer Holding AS. Nazilli
Nazilli Basma Sanayi Isletmesi Nazilli
Özel Sektör
Ege Et Çine
Akçay Gida Bozdogan
Aydin Tekstil ve Nebati Yag AS. Aydin
Taiwan Firstohm Aydin Elektronik San.ve Tic.AS Aydin
Köytas Tekstil San.Tic.AS. Nazilli
Ugur Dondurma Mak.San.Tic.AS Nazilli
Jantsa Jant Sanayi Tic.AS Nazilli
Alpler Ziraat Aletleri San.Tic.AS. Aydin
Söktas Pamuk ve Tarim Ürünleri San.Tic.AS Söke
Mavi Ege Söke Giyim Sanayi ve Ticaret.AS Söke
Selkim Selüloz Kimya San. Tic.AS Nazilli
Ege Et Mamülleri Yem Sanayi AS Çine
Bati Çimento Sanayi AS Söke
Çine Akmaden Madencilik Tic.AS Çine
Kaltun Madencilik Tic.AS Çine
Polat Maden San.Tic.Ltd.Sti. Çine
Çine Yem Besicilik ve Süt Sanayi Tic.AS Çine
Söke Degirmencilik ve Tic.AS Söke
Eyüp Sahinler Un Mamulleri San.ve Tic.Ltd.Sti. Aydin
Sütman Süt Ürünleri San.Tic.A? Nazilli
Alba Tarim Su ve Hayvan Ürünleri San.Tic.AS Nazilli
Bagci Su Ürünleri Üretimi San.Tic.AS Aydin
Pehlivan Tekstil San.Tic.Ltd.Sti. Aydin
Ardes Ithalat Ihracat Ltd.Sti .(Gida) Aydin
KuteksKutsallar Tekstil San.Tic.AS Nazilli
Melka Tekstil Konfeksiyon San.Tic.AS Nazilli
Ekenerler Tekstil Ürünleri San.Tic.AS Söke
Aykas Aydin Kagit ve Toprak San.Tic.AS Aydin
Özege Dericilik San.Tic.Ltd.Sti. Karacasu
Bilal Sabuncu Yag ve Sabun Sanayi Tic.AS. Aydin
Beton Elemanlari San. ve Tic.AS Nazilli
Yüksel Insaat AS. Söke
Mermer Tas AS Aydin
Özçelikler AS Aydin
Aydin Modern Beton Sanayi ve Ticaret AS Aydin
Mak-Is Pompa Brülör Otomatik Kont.Cihz.San.Tic.AS Aydin
Azim Ziraat Aletleri Tic.San.Ltd.Sti. Ortaklar
Sebat Ziraat Alet.Fab.San.Tic .It. Ih.. Ltd. Söke
Mak-El Isi Cihazlari San.Tic.AS Aydin
Göçsan Endüstriyel San.Tic.AS Yilmazköy

ORGANIZE SANAII BÖLGELERI

Organize Sanayi Bölgeleri, birbirleri ile uyumlu üretim yapan küçük ve orta ölçekli sanayi kurulu?larynyn planly bir alanda ve ortak altyapi hizmetlerinden yararlanacak sekilde standart ve düzenli bir fabrikalar toplulugudur.

AYDIN (ASTIM) ORGANIZE SANAYII BÖLGESI

Aydin ili merkezinde ve Aydin-Denizli karayoluna cepheli olup, Tasbatan, Karaagaç Turnali ovasi ve Hava alani mevkiinde yerlesik Astim Sanayi ve Ticaret Is Merkezi isimli küçük sanayi sitesinin sahip oldugu sanayi tesislerinin büyüklükleri göz önüne alinarak, Bakanlik tarafindan Organize Sanayii Bölgesine dönüstürülmesi kabul edilmis ve Mütesebbis Tesekkül Heyeti kurulusu tamamlanmistir.Mevcut 5300 dekar Astim alanina, 280 hektar civarinda daha ilave edilmesi için Aydin merkeze bagli Tepecik Belediyesi ile Aydin Belediyesi ve Mütesebbis Tesekkül Heyeti Baskanligina satin alma veya kamulastirma çalismalari talimatlandirilmistir.

AYDIN (UMURLU) ORGANIZE SANAYII BÖLGESI

Aydin-Denizli karayolu, Umurlu Bucagi Çörüklü mevkiinde, Aydin’a 11 km mesafededir.

Aydin (Umurlu) Organize Sanayi Bölgesi, 15.07.1976 tarih ve 7/12207 sayili Bakanlar Kurulu karariyla kurulmus olup, kamulastirma çalismalari 30.01.1996 tarihinde tamamlanmistir. 845.000 m2 alandan brüt 1.021.305 m2’ye çikarilmis, yollar ve yesil alanlar ayrildiktan sonra sanayi alani net 821.975 m2 olup, 5000 ila 10000 m2 arasinda degisik alanlara sahip 103 parsel mevcuttur. 31.12.1997 tarihi itibariyle Aydin Organize Sanayi Bölgesinin sanayi parsel dagilimi su sekildedir:

Toplam parsel sayisi 103 Adet
Proje safhasynda olan 14 Adet
Üretime geçen tesis 16 Adet
Insaat halinde olan 26 Adet

olmak üzere toplam 56 firmaya arsa tahsisi yapilmistir.

Üretime geçen firmalarin sektörel dagilimi:

Mermer sanayi 2 Adet Ambalaj sanayi 1 Adet

Mobilya sanayi 1 Adet Kimya sanayi 1 Adet
Hazir beton 1 Adet Gida sanayi 3 Adet
Oto yan sanayi 2 Adet Tekstil sanayi 2 Adet

-Toplam 16 adet

Insaat halinde olan ve proje safhasindaki tesislerin dagilimi:

Aluminyum dograma sanayii 2 Adet Ambalaj sanayi 1 Adet

Sabun sanayi 1 Adet Kimya sanayi 1 Adet
Dayanikli tük.maz.san. 1 Adet Gida sanayi 14 Adet
Oto yan sanayi 4 Adet Tekstil sanayi 8 Adet
Ziraat aletleri sanayii 2 Adet Soguk hava deposu 1 Adet
Makine sanayii 2 Adet Akü sanayi 1 Adet
Elektrikli ev.alet.san. 2 Adet Mobilya sanayi 1 Adet
Kagit bobin sanayii. 1 Adet Yapi elemanlari sanayii 1 Adet
Tibbi ger.sanayii 1 Adet Rad. TV.haber alt.san. 1 Adet
Plastik dog.sanayii 1 Adet Mermer sanayii 2 Adet

ORTAKLAR ORGANIZE SANAYII BÖLGESI

Aydin iline bagli Germencik ilçesi Ortaklar beldesinde, O.S.B kurulmasi Bakanlar kurulu karari ile 1997 yilinda yatirim programina alinmistir. Etüt ve kamulastirma ve yatirim için gereken harcamalarin tamami Mütesebbis Tesekkül Heyeti tarafindan karsilanacaktir. Vali’nin baskanliginda olusturulan Mütesebbis Tesekkül Heyet, Bakanlik tarafindan da uygun görülmüs olup, çalismalar devam etmektedir.

Ortaklar beldesi, Gümüsyeniköy Karakovan mevkiinde 1000 dekarlik alanda kurulmasi düsünülen O.S.B., ilgili tüm Müdürlüklerin ortaklasa imzali raporu, Bakanliga sunulmustur.

Aydin ilinde mevcut, Umurlu ve ASTIM O.S.B’leri ile tamamlanarak devreye girecek olan Nazilli,Söke ve Ortaklar O.S.B.’leri, il genelinde büyük bir sanayi potansiyeli olusturacaklari gözönüne alinarak sanayiciye teknolojik destek, danismanlik ve Pazar arastirmasi gibi hizmetleri verecek olan KOSGEB’e (Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Gelistirme ve Destekleme Idaresi Baskanligina ) bagli bir birimin ilde kurulmasi ile ayrica Sanayi ve Ticaret ürünlerinin ihracat ve pazarlanmasinda kolayliklar saglanmasi bakimindan Gümrük Müdürlügü’nün Aydin’da bulunmasinin uygun olacagi düsünülmektedir.

Ortaklar beldesi, Gümüsyeniköy Karakovan mevkiinde 1000 dekarlik alanda kurulmasi düsünülen O.S.B.,ilgili tüm Müdürlüklerin ortaklasa imzali raporu, Bakanliga sunulmustur.

Aydin ilinde mevcut, Umurlu ve ASTIM O.S.B’leri ile tamamlanarak devreye girecek olan Nazilli, Söke ve Ortaklar O.S.B.leri, il genelinde büyük bir sanayi potansiyeli olusturacaklari gözönüne alinarak sanayiciye teknolojik destek, danismanlik ve Pazar arastirmasi gibi hizmetleri verecek olan KOSGEB’e (Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Gelistirme ve Destekleme Idaresi Baskanligina) bagli bir birimin ilde kurulmasi ile ayrica Sanayi ve Ticaret ürünlerinin ihracat ve pazarlanmasinda kolayliklar saglanmasi bakimindan Gümrük Müdürlügü’nün Aydin’da bulunmasinin uygun olacagi düsünülmektedir.

NAZILLI ORGANIZE SANAYI BÖLGESI

Nazilli ilçesinde O.S.B.kurulmasi, Bakanlar kurulu karari ile 1996 yili yatirim programina alinmis bulunmaktadir. Vali’nin baskanliginda olusturulan Mütesebbis Tesekkül Heyeti olusumu, Bakanlik tarafindan uygun görülmüs olup, çalismalarini sürdürmektedir. O.S.B.’nin kurulmasinin düsünüldügü arazi Egrek mevkiinde olup, Nazilli Sümerbank Fabrikasi arkasinda ve Bozdogan yoluna cephelidir. Büyüklügü 1500 dekar civarindadir. Alt yapisinin gerçeklesmesi ise Bakanligin kredi destegi ile saglanacaktir.

SÖKE ORGANIZE SANAYII BÖLGESI

Söke ilçesinde O.S.B. kurulmasi Bakanlar öurulu karari ile 1996 yili yatirim programina alinmis bulunmaktadir. Vali’nin baskanliginda olusturulan Mütesebbis Tesekkül Heyeti’nin olusumu Bakanlik tarafindan uygun görülmüs olup, kurulus çalismalari sürdürülmektedir. Alani 2000 dekardir. Organize Sanayi Bölgesinin kurulmasinin düsünüldügü arazi Söke-Aydin demiryolunun güneyinde yer alan Kizilgin mevkiinde olup, arazi 1300 dekardan 2000 dekara çikarilmistir. Alt yapinin gerçeklesmesi Bakanligin kredi destegi ile yapilmasi saglanacaktir. Bu proje Bakanlik tarafindan da uygun görülmüstür

Tarım : Aydin ili, toprak, topografik yapi itibariyle polikültür tarima uygun illerimiz arasindadir. Tarimin hemen her dalinda faaliyet gösteren ilde, sanayi bitkileri, tarla, bag ve bahçe ürünleri yetistirilen isletmeler agirlikta olup, hayvancilik ikinci derecede gelir kaynagidir.

Ilin ana ürünleri pamuk, zeytin, incir ve kestanedir. Zeytin, incir, kestane üretiminde Türkiye genelinde 1. sirada, pamuk üretiminde Adana’dan sonra 2.sirada, misir üretiminde 3. sirada yer almaktadir. Süt hayvanciliginda saf ve melez sigir varligi en fazla olan illerdendir.

1997 nüfus sayimina göre 897.821 olan genel nüfusun 431.304’ü köylerde yasamaktadir. Kentlerde yasayan nüfusun bir kisminin da tarimla ugrastigi göz önüne alindiginda, toplam nüfusun % 57’sinin (511.758) tarimsal nüfus oldugu görülür.

Önemli Bitkisel Ürünlerin Ekilis ve Üretimi (1997 Yili)

Cinsi Miktari (Ha.Ad.) Üretim (Ton)
Seftali 2274 Ha 22492
Incir (Yas) 34867 Ha 148166
Kestane 5510 Ha 21661
Zeytin 144543 Ha 51408
Üzüm 3308 Ha 23254
Narenciye 5149 Ha 36103
Susam 547 Ha 405
Bugday 28164 Ha 103590
Arpa 10992 Ha 26621
Ayçiçegi 3655 Ha 6562
Misir 7300 Ha 52490
Tütün 11286 Ha 6516
Pamuk 92306 Ha 277580
Biber 1780 Ha 55478
Domates 3259 Ha 107555
Patlican 1596 Ha 64446
Kavun Karpuz 3476 Ha 110831
Karnabahar 826 Ha 15723

INCIR

Aydin iline özgü bir meyve olan incir, ilin simgesi haline gelmistir. Yerel olarak yemis de denilen incirin antik ve egzotik bir yapisi vardir. Eski çaglardan beri incir ve incir yapragi gücün ve barisin simgesi olmus, incir kutsal niteligini korumustur. Noel zamani ve öncesi batidaki Hristiyan ülkelere ihraç edilen incir, bahar aylarinda da Müslüman ülkelere ihraç edilmektedir.

Aydin’da yetistirilen incirin özelliklerine baska bölgelerde rastlanmamaktadir. Il topraklarinin verimli olmasi, havasinin uygunlugu, rutubetin istenilen düzeyde olusu ve rüzgarlarin özellikle incirin olgunlasmasindaki olumlu etkisi, Aydin incirinin yüksek nitelikli olmasini saglamaktadir. Ayrica, kabuklarinin inceligi, çekirdeklerinin küçük olusu, çok balli olmasi, kisa zamanda sekerlenmemesi, yaklasik 30 tane islenmis incirin bir kiloyu bulacak kadar büyük olmasi, güzel kokulu olusu ve kurutmaya çok elverisli bulunmasi özellikleri ile dünyada rakipsizdir. Aydin incirleri nitelik itibariyle Sarilop, Göklop, Sofralik, Bardacik ve Karayaprak gibi çesitlere ayrilirlar. Bunlardan Sarilop ve Göklop türleri özellikle kurutmaya çok elverislidir. Diger cinsleri olan Bardacik, Bursa, Silap, Siyah Kus, Yesilgüz, Morgüz, Beyaz Orak ve Silap Orak çesitleri taze olarak tüketilmektedir. Orak cinsi erkencidir ve Haziran ile Agustos’ta iki defa meyve vermektedir.

Incirler Agustos ayinda ballanmaya baslayinca toplanip incir bahçeleri içinde daha önceden hazirlanmis bulunan ve Aydin’da “incir harmani” adi verilen yerlerde kurutulur. Kuruyan incirler büyüklüklerine, renklerine göre ayrilirlar. Sonunda iri, beyaz, lekesiz ve yarasiz olanlara “süzme”, ayni nitelikte olduklari halde biraz küçük olanlara “elleme”, renkçe esmer, yarik, lekeli veya daha küçük olanlara “naturel” denilir. Anlatilan niteliklere sahip olmayan incirlere de “hurma” denir ve bunlar daha çok ispirto üretiminde kullanilir. Yetistirmekten çok saklanmasi güç olan kuru incir için en önemli konu fümigasyondur.

Kuru incir içindeki kurt ve çesitli hasereleri öldürmek için yürütülen mücadeleye verilen addir. Incirin kurutulmak üzere harman yerlerine kondugu noktadan isleme yerlerine kadar sürekli korunmasi zorunludur. Yapisi ve özelligi dolayisiyla çok çabuk bozulan incire kurutulurken büyük özen gösterilmesi gerekir.

Incirin zengin mineral ve vitamin içermesi ve sekerinin dogrudan kana geçmesi özelliklerinden dolayi hazir bir enerji kaynagidir. Hazmi kolaylastirici, bagirsak düzenleyici ve kabizligi önleyici niteliklerinden dolayi tibbi olarak da kullanilmaktadir.

Erbeyli’de bir Incir Arastirma Enstitüsü bulunmaktadir.

ZEYTIN

Insan sagligindaki önemi her geçen gün daha iyi anlasilan ve tüketimi hizla artan zeytinyaginin elde edildigi zeytin, Antik Çaglar’dan günümüze kadar yörenin en önemli tarimsal ürünlerinden biri olmustur. Yapilan bir arastirmaya göre, zeytin yaginin dökme olarak yurt disina satisina izin verildigi 100 adet zeytinyagi isletmesinde, 280 000 ton zeytin islenerek yaklasik 46 000 ton zeytinyagi üretilmis, bunun %60’i dökme olarak ambalajlanmadan ihraç edilmistir. Bu ihracatta basli basina bir deger transferi söz konusudur. Dökme olarak ihraç edilen zeytinyagi, bu sektörde gelismis tesisleri olan Ispanya, Yunanistan, Italya gibi ülkelere satilmakta, rafine edilerek asit orani düsürülmektedir.

Aydin ilinde, 19.600.000 adet zeytin agaci olup, Türkiye zeytin agaci sayisinin %23’ünü olusturmaktadir. Bu agaçlardan ülke üretiminin %47’sini olusturan 356.670 ton zeytin üretilmistir. Ayni zamanda Aydin’daki üretim tesislerinde pres ve kuru sistem metodlariyla sikilan zeytinden yüksek asitli zeytinyagi üretilmekte ve bu ürün kisa sürede bozulmaktadir. Bunun nedeni genelde zeytin toplama tekniginin yeteri kadar bilinmemesi seklinde degerlendirilmektedir. PAMUK

Pamuk, elyafinin yanisira yagindan ve küspesinden de yararlanilan bir sanayi bitkisidir. Bu nedenle, pamuk ekimine Aydin’da önem verilmis ve üretimi yillar ilerledikçe artmistir. Pamuga verilen önemde, Aydin’in pamuk bitkisinde aranilan tüm iklim ve toprak özelliklerine sahip olmasindan ötürü, verimin çok yüksek olmasinin etkisi büyüktür. Tekstil sanayiinin hammaddesi ve birinci derecede dis satim ürünlerinden olan pamuk, Aydin ilinde 30.000’in üzerinde çiftçi ailesinin geçim kaynagidir. 1927’de 3.000 tonun altinda olan pamuk üretimi, 1950’de 35.000 tonu asmis ve 1960’larin basinda 60.000 ton, 1960-1970’lerin baslari arasindaki hizli artisla 1970’lerin ilk yillarinda 108.000 ton dolayina çikmis ve 1970’lerin sonlarinda 110.000 tonu asmistir. 1960’lardan sonraki bu gelismede, pamuk ekiminde islah istasyonlarinin etkisiyle yen tohumlarin ekimine baslanmasinin etkisi vardir.

1997 yilinda pamuk üretimi ise 277.580 ton seviyelerine ulasmistir.

KESTANE

Aydin için büyük bir potansiyel üretim olan kestane, gittikçe önem kazanmistir. Ilde Türkiye yillik üretiminin %42’si yani 35.000 ton kestane üretilmektedir. Bu üretimin yalnizca 111 tonu ihraç edilebilmis, geri kalan miktari iç tüketimde baska iller tarafindan islenmistir.

DIGER SANAYI BITKILERI

Zeytin, incir, pamuk ve kestane disinda ekimi yapilan sanayi bitkileri tütün, ayçiçegi, misir, susam, patates ve yerfistigi sayilabilir. Ayçiçegi ekimine 1970’lerin ikinci yarisindan sonra baslanmistir.
Hayvancılık :

HAYVAN VARLIGI VE ÜRETIM DURUMU

Aydin ilinde tarimin ayrilmaz bir parçasi olan hayvancilik da önemli bir geçim kaynagidir. Ilde hayvan varligi sayisal olarak çok yogun olmamakla birlikte, hayvan basina düsen verim Türkiye ortalamasinin üzerindedir.

Ülkemizin polikültür tarim yapilan Ege Bölgesi’nde hayvancilik oldukça yaygindir. Ege Bölgesi’nde büyükbas hayvan varligi açisindan Aydin ili 3.durumdadir. Küçükbas hayvan sayisi bakimindan ise 8. konumda, bitkisel üretim ve hayvanciligi birlikte yürüten isletme sayisi bakimindan Aydin ili 54.252 adet ile 6., sadece hayvancilik ile ugrasan isletmeler yönünden inceledigimizde ise 2058 adet ile 4. durumdadir. Bunun baslica nedeni, 1950’li yillardan sonra tarima açilan alanlarin genisletilmesi, meralarin tarlaya dönüstürülmesi olmustur.

Ilin hayvan varligi yogunluk olarak az olmasina ragmen, verim yönüyle ortalamalarin çok üzerindedir. Izmir gibi büyük bir tüketim merkezine yakinlik, çevre illerde kurulu et kombinalari; Izmir, Manisa, Burdur’da Pinar Et ve Süt fabrikalari; Izmir ve Yatagan’da Sek ve Pinar Süt, Dünya Bankasi ve Ziraat Bankasi kredileri ile kurulan modern hayvancilik isletmeleri, 1949 yilindan beri sürdürülen suni tohumlama çalismalari ve son yillarda Bakanlikça uygulamaya konulan dis kaynakli hayvancilik projeleri (GSM-103, ANAFI), çiftçiyi, hayvancilik yatirimlarina yöneltmek amaciyla uygulanmakta olan Kaynak Kullanim Destekleme Fonu çalismalari, hayvanciligin gelecek yillarda daha da gelismesini saglayacaktir.

Sagilan inek basina Türkiye’de ortalama süt verimi 1.230 lt. oldugu halde, Aydin ilinde bu rakam 2.895 lt’dir. Yine yumurta üretimi ülke genelinde tavuk basina 150 adet oldugu halde ilde 166 adettir.

Turizm :

Aydin ili, tarihi, kültürel ve dogal degerlerine sahip olmanin ötesinde, turizm faaliyetlerinin en yogun oldugu Bati Anadolu’nun orta yerinde bulunmaktadir. Ayrica, turizm açisindan en önemli deniz sinir kapisina sahip olmasi, Aydin’i, sektörün en gelismis illerinden biri haline getirmistir. Aydin’in batisi Ege denizine açildigindan, Kusadasi ve Yenihisar ilçeleri turizmin her alaninda, diger ilçeler ise daha çok folklorik ve arkeolojik degerler açisindan günübirlik ziyaretlere daha uygundur. Bu nedenle yatirimlar, bu iki kiyi ilçesinde toplanmis olup, ileriye dönük taleplerde bu bölgede yogunlasmaktadir.

Aydin ilinin bir diger önemi, Izmir metropoliten alana çok yakin ve dogrudan etki alani içinde olmasidir. Izmir’e otoyol baglantisi ile 100 km uzaklikta olan Aydin kent merkezi, Istanbul’a 930 km, Ankara’ya 530 km uzakliktadir. Deniz yolu, il içinde Kusadasi limanindan saglanmakta, daha büyük liman kullanimi için Izmir limanindan yararlanilmaktadir. Demiryolu, Denizli-Aydin-Izmir hattinin yanisira Türkiye’nin ilk demiryolu hatti olan Söke uzantisi il içinden geçmektedir. Menderes havaalani ise Aydin-Izmir otoyolunun üzerinde olup, Izmir’in yanisira Aydin iline dolayisi ile Kusadasi ve Didim’e de hizmet etmektedir.

Aydin ilinde iklimin uygunlugu ve uzun bir turizm sezonuna olanak saglamasi en önemli tesvik edici etkenlerden biridir. Akdeniz ikliminin hakim oldugu Aydin ilinde sicak aylar çogunluktadir. Ayni zamanda deniz suyunun sicakligi Mayis-Ekim aylarini kaplayan senenin yarisinda su sporlari ve yüzme olanagi da saglamaktadir. Ayrica, deniz kiyisinda halka açik plajlardan il içindeki yerlesmelerden ve çevre illerden gelenler, günübirlik veya hafta sonu olmak üzere yararlanmaktadirlar. Bu çesit kullanim ulasim rahatligi ve iklim özellikleri nedeniyle oldukça yaygindir. Bu talebi basta Söke, Aydin, Nazilli ve Denizli kentleri olusturmaktadir. Aydin ilinin batisi ile dogusu arasinda turizm sektörü açisindan oldukça fark vardir. Batisi iç ve dis turizme uygun hizmet veren kaynaklarin mümkün oldugunca kullanima açilmis, potansiyel durumda olanlarin ise kullanima açilmasi için gerekli girisimlerin yapildigi bir kesimdir. Dogusu ise daha çok iç turizme yönelik hizmet vermektedir. Ancak ören yerleri ve yaratilacak çesitlilikler bu kesimde de dis turizmin yogunlasmasina neden olabilecektir.Aphrodisias ve Pamukkale’yi kapsayan tur güzergahlari nedeniyle dis turizm tarafindan ilin dogusu kullanilabilmektedir.

Kiyi ve ören yerleri disinda saglik turizmi (termal), tarihi ve mimari eserler, ören yerleri, müzeler, geleneksel el sanatlari, yöresel festivaller, deve güresleri gibi, kültür turizmi sportif turizm, doga yürüyüsleri-trekking, atli doga gezileri, golf,dalma,deniz ve kara avciligi, yüzme,yelken, su sporlari gibi sportif turizm ildeki gelistirilebilecek potansiyele sahip etkinliklerdir.

KÜLTÜREL TURIZM

Aydin ili arkeolojik sit alanlari yönünden Türkiye’nin en zengin yörelerinden biridir. MÖ 4000 yilinin sonundan günümüze kadar Hitit, Ion,Lidya, Roma, Bizans, Anadolu Selçuklulari, Aydinogullari, Mentesogullari ve Osmanli Imparatorlugunun bir parçasi olan il, bu birikimin sonucu olarak sahip oldugu antik kentler ve müzeleri ile iç ve özellikle dis turizm açisindan büyük bir potansiyele sahiptir.

Batida kiyi kesiminde bulunan önemli antik yerlesimlerden Milet,Didyma, Priene; orta güneyde Alinda, Alabanda; kuzeyde Tralles, Nyssa ve doguda Aphrodisias ve kuzey yakininda Izmir, Efes ve Meryemana evi, doguda Denizli’de Hierapolis, güneyde Mugla’da Labran’da, lasos ve Halikarnassos antik kentleri, tarihi ve arkeolojik gezi alanlari oldukça yogun turizm talebi yaratmaktadir.

Kent merkezlerindeki Camiler ve Nazilli’deki Arpaz Kalesi, Bozdogan’daki Körteke Kalesi, Koçarli’daki Cincin Kalesi, türbeler, medreseler, mescitler ve hamamlar, gereken restorasyonlarin yapilmasi ve tanitimlarina agirlik verilmesiyle yukarida sözü edilen Roma ve Yunan dönemlerine ait ören yerleri disindaki Selçuklu ve Osmanli dönemlerine ait yapilarin da turistik amaçli ziyaretlere tesvik edilmesi, il turizmine farkli bir perspektif kazandiracaktir.

Turizm talebi yaratabilecek ildeki diger çekici unsurlar arasinda, eski kentsel dokulari, özellikli tarihi yöresel konut yapilari, festivalleri, otantik kirsal yerlesmeleri, gelenekleri, hali dokuma tezgahlarini, deve güreslerini, orman ve yaylalardaki piknik ve mesire alanlarini saymak mümkündür.

Degisik kültürleri ve kültür eserlerini görmek, izlemek, folklorik faaliyetlere katilmak, yöresel mutfak, müzik, giyim gibi geleneksel etkinlikleri izlemek, ziyaretlerde bulunmak için, Aydin ili önemli olanaklara sahiptir.

Sivil mimari örnekleri ve ilginç kirsal yerlesmelerden biri olan Kusadasi yakinindaki Kirazli köyü, mimari dokusunun yanisira halicilik ve dokuma tezgahlari, saç böregi-ayran gibi yöresel yiyeceklerini de hizmetleri içinde sunan nitelikleri ve yakinindaki Aslan Magarasi ile turist çekmektedir.Eski Çine ise mimari dokusu, 14. yüzyildan kalma Ahmet Gazi Camii ve Ahi Ibrahim Türbesi ile yakininda Asarlik mevkiindeki kaya mezari ve kalintilari, el dokuma sanatlariyla dikkate deger bir tarihi yerlesimdir. Ayrica Aphrodisias, Neopolis arasinda Bozdogan ilçesinde Olukbasi köyünde Türkmenler’in geleneksel kil çadirlari üretilmekte ve bu çadirlarda otantik giysilerle yerel yemekler sunulmasi için çalismalar yapilmaktadir.

Genellikle turizm mevsimi disinda yapilan festival ve özellikle, deve güreslerine, daha ziyade yerel halk ve iç turizm tarafindan katilim saglanmaktadir. Deve güresleri, kisitli sayida da olsa, yabanci turistlerin de oldukça ilgisini çekmektedir. Ayrica Sultanhisar, Nazilli, Ortaklar, Germencik, Incirliova, Kuyucak ve Kösk tren gar binalari, 19. yüzyil ekonomi ve ulasim tarihinin yasayan örnekleridir.

SAGLIK TURIZMI (TERMAL)

Aydin ilinde küçüklü-büyüklü termal tesisler bulunmaktadir. Germencik’teki Alangüllü (Bozköy), Ömerli ve Gümüs (Gümüsilica); Kusadasi’nda Davutlar, Sultanhisar’da Salavatli ve Buharkent’te olmak üzere toplam 6 bölgede termal kullanima yönelik tesis alani vardir.

Alangüllü Ilicasi : Germencik ilçesi Bozköy mevkiindedir. 32 oda ve 70 yatak kapasitesinde, Belediye belgeli kapali termal havuzu olan bir tesis mevcuttur. Ayrica Il Özel Idare tarafindan kür tesisi ve modern termal ve konaklama tesisleri insa edilmis olup, bölgenin en modern ve büyük kaplicalarindan biri durumuna getirilmistir.

Gümüsköy Ilicasi : Germencik ilçesi Gümüsköy mevkiindedir. Gümüs termal tesisi, 2 oda ve 4 yatak kapasiteli çok küçük bir tesistir.

Davutlar : Kusadsi ilçesi Davutlar beldesi yerlesmesinin hemen yakininda olan sicaksu kaplicasi mevkiinde konaklama kismi olmayan bir özel tesis vardir.

Salavatli Kaplicasi : Sultanhisar’in batisindadir. Halen faal durumdadir.

SPORTIF TURIZM

Aydin ilinde su sporlari ve denizde yapilan sporlardan; yüzme, dalma, yelken, sörf, su parasütü ve su kayagi ile ayrica dalarak zipkinla veya kiyidan-tekneden olta ile balik avciligi da yapilmaktadir. Bu sporlardan yüzme, sörf, su kayagi ve parasüt ile bunlarin disinda deniz bisikleti, muz kayak gibi rekreaktif amaçli faaliyetler daha çok yerlesimlerin, hatta turistik tesislerin, ya da halkin yogun olarak kullandigi plajlarin bulundugu koylarda daha çok yapilmaktadir.

Su alti dalma konusunda özel dalma alanlari saptanmakta ve gruplar halinde bu alanlara turlar düzenlenerek, izlemek amaciyla denetimli dalislar yapilmaktadir. Bunun için eski batik gemi, anfora ya da fok baligi,mercan kayaliklari gibi dogal özellikler tasiyan alanlar bulunmaktadir.

Ulaşım:

Karayolu

Aydin ili konumu nedeniyle ilk çaglardan beri önemli yollarin geçtigi bir yöre olmustur. Günümüzde de E 24 Aydin-Denizli ve Aydin-Izmir karayolu, yük ve yolcu trafiginin yogun oldugu yollardir. Yapimi tamamlanma asamasinda olan herbiri Aydin-Izmir otoyolu, üçer seritleri, viyadükleri ve 3000 m uzunlugundaki tünelleri ile kara ulasiminda daha kisa, daha güvenli ve hizli akisi saglayacak, örnek bir bayindirlik hizmeti sunmaktadir. Otoyol, basta turizm ve ulastirma olmak üzere, yöre ekonomisi her alanda büyük katkilar saglayacaktir.

Aydin ilinin en önemli turizm potansiyeline sahip olan Kusadasi ilçesini çevredeki il ve ilçelere baglayan yapimi ve bakimi karayollarinin sorumluluguna giren üç anayol vardir. Bu yollar Kusadasi-Selçuk, Kusadasi-Söke, Kusadasi-Söke ayrimi-Davutlar yollaridir.

Aydin ilinde toplam devlet yolu uzunlugu ise 3790 km’dir. 3.790 km’lik köy yolunun 724 km’si asfalt, 1.484 km stabilize, 1.930 km’si tesfiye, 622 km’si ise ham yoldur.

Demiryolu

Aydin ilini bati-dogu dogrultusunda kateden demiryolu üzerinde Söke, Germencik, Incirliova, Aydin Merkez, Kösk, Sultanhisar, Nazilli, Kuyucak ve Buharkent ilçeleri bulunmaktadir. Aydin il hudutlari dahilinde toplam demiryolu uzunlugu Söke-Buharkent arasi 134.6 km’dir. Bunun 169 adedi serbest hemzemin geçit, kalan 9 adedi bekçili/bariyerli hemzemin geçittir. Il dahilinde sadece Kuyucak-Horsunlu istasyonlari arasinda 34.20 uzunlugunda bir adet tünel vardir. Izmir-Aydin-Kuyucak arasinda hizli tren projesi ile demiryolu isletmeciligi daha modern hale gelecektir.

Denizyolu

Ilin tek limani Kusadasi limanidir. Güvercinada mendireginin yapilmasiyla korunakli hale gelmistir. Limanin rihtim uzunlugu 971 metre, su derinligi ise 15 metredir. Limanin gemi kabul kapasitesi 6’dir. Kusadasi limani Türkiye’de denizyolu ile en fazla giris-çikis yapilan limandir.

Ilçede ayrica bir yat limani mevcut olup, 1.150 metre iç rihtim uzunlugu, 630 adet yat kapasitesi ile yerli ve yabanci turistlere hizmet vermektedir.

Ege adalarinda turistik ring yaparak Efes turu için günü birlik yabanci turist getiren yolcu gemileri, yatlar ve motorlarin yanisira, feribotlarla da Kusadasi-Sisam seferleri devamli yapilmaktadir.

Havayolu

1.435 metre pist uzunlugu olan Aydin-Çildir (Stool tip) havaalani 1990-1993 arasinda tamamlanmistir. Yalnizca pervaneli uçaklarin inis-kalkis yapabilmesine uygun olup, ilin hava ulasimi için Izmir Adnan Menderes Havalimanindan da yararlanilmaktadir