Azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti sabah qruplari tələbə: Yusifov Elmir Nizaməddin oğlu Mövzu

FƏSİL I. AMORTİZASİYA OLUNAN MADDİ VƏ QEYRİ–MADDİ AKTİVLƏR
1.1. Maddi və qeyri-maddi aktivlərin nəzəri əsasları və təsnifatı

Aktivlər müəssisənin sahib olduğu maddi və qeyri-maddi iqtisadi resurslardır. Geniş mənada istənilən pula çevrilə bilən varlıq aktiv hesab olunur. Eyni zamanda pul özü də bir aktivdir. Beynəlxalq mühasibatda aktivlər maddi və qeyri-maddi olmaqla iki yerə bölünürlər. Maddi aktivləri mahiyyətini anlamaq üçün ən yaxşı yol "toxunma" sözünün mənasını xatırlamaqdır ki, bu toxunma hissi ilə hiss edilə bilən bir şey deməkdir. Fiziki varlığı olan, toxunulan və hiss oluna bilən aktivlər maddi aktivlər adlanır. Maddi aktivlər də öz növbəsində üç alt qrupa bölünür: 

• Cari aktivlər - likvidlik dəyəri yüksək olan və yaxın gələcəkdə istifadəsi nəzərdə tutlan aktivlər : nəğd pul, depozit, qiymətli kağızlar, qısamüddətli investisiyalar və likvidlik dəyəri çox olan digər aktivlər
• Uzunmüddətli ticarət investisiyaları - yaxın gələcəkdə istifadəsi nəzərdə tutlmayan sərmayələr. Məsələn, pensiya fondları, satış üçün nəzərdə tutulmuş bina, ev,torpaq;
• Əsas vəsaitlər – uzunmüddətli və davamlı istifadə üçün yaradılmış aktivlər. Mənfəət əldə etmək üçün istifadə edilirlər: bina, maşın, kompyuter, torpaq və s.

Maddi aktivlərin əksinə, qeyri-maddi aktivlərin fiziki varlığı yoxdur və toxunulmaz və ya hiss edilməyən aktivlərdir. Belə aktivlərin bir neçə nümunəsinə qudvil, patent, müəllif hüququ, ticarət nişanı, şirkətin markası və s. daxildir.


Qeyri-maddi aktivlər uçot və hesabatda onların əldə edilməsinə və planlı məqsədlərə işlənməsi üçün hazırlanıb yararlı hala salınmasına çəkilən məsrəflərlə (ilkin dəyərinə) əks etdirilir və istifadə olunduqca onların dəyəri istismar müddətindən asılı olaraq müəssisə tərəfindən müəyyən olunmuş xüsusi köhnəlmə meyarları əsasında hər ay (bərabər miqdarda) köhnəlmə hesablanaraq əmtəənin (xidmətin) dəyərinə, tədavül xərclərinə silinməklə ödənilir. Faydalı istifadə müddətini müəyyənləşdirmək mümkün olmayan qeyri-maddi aktivlər üzrə köhnəlmə normaları 10 il müddətinə (müəssisənin fəaliyyət müddətindən artıq olmayaraq) müəyyən olunur.