Azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti (unec)

3.2. Azerbaycan-Türkiye Eğitim Anlaşmaları ve Diğer Mevzuat

1991 yılı sonrası Azerbaycan yeniden bağımsızlığını kazandıktan sonra iki ülke arasında pek çok alanda işbirliği antlaşması imzalanmıştır. Eğitim, Azerbaycan ve Türkiye arasındaki söz konusu işbirliği alanlarından biri olup, hem genel anlamda eğitim işbirliğine dönük hem de özel bazı ihtisaslara dönük çok sayıda anlaşma ve mutabakatlar imzalanmıştır.

Kuşkusuz bu anlaşmaların en önemlisi 3 Mayıs1992 tarihinde Bakü’de imzalanan ve 14.07.1992 tarih ve 21284 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren “Türkiye Cumhuriyeti ile Azerbaycan Cumhuriyeti Arasında Eğitim, Öğretim, Uzmanlık Hizmetleri, Teknik ve Bilimsel işbirliği Anlaşması”dır. Anlaşma, giriş kısmında 24 Ocak 1992’de Ankara’da imzalanmış bulunan “Türkiye Cumhuriyeti ile Azerbaycan Cumhuriyeti Arasında Dostluk, İşbirliği ve İyi Komşuluk Anlaşması”na atıfta bulunularak, iki ülke arasında mevcut işbirliğini ve dostluğu çeşitlendirmek ve geliştirmek arzusuyla yola çıkıldığı, anlaşmanın amacının, taraflar arasında eğitim, öğretim, uzmanlık hizmetleri, teknik ve bilim alanlarında işbirliğini tesis ve icra etmek olduğu ifade edilmiştir.

Anlaşmanın 3. maddesinde işbirliği alanları “Eğitim, öğretim, uzmanlık ve danışmanlık hizmetleri alanındaki işbirliği” ile “Teknik ve Bilimsel Alandaki İşbirliği” olmak üzere iki başlık altında ele alındıktan sonra; Eğitim, öğretim, uzmanlık ve danışmanlık hizmetleri alanındaki işbirliğinin:

• 
  Değişik düzeylerden, kurumlardan ve branşlardan gelen eğitilen personelin karşılılık esasına göre mesleki öğretim ve eğitimlerinin geliştirilmesi,
  
• 
  Eğitici, öğretmen, yönetmen ve bilimsel araştırma yapan kişilerin konuk eğitici, öğretmen, danışman veya araştırmacı düzeyinde karşılıklı temas, görüşme ve ziyaretler yapılması; Tarafların aynı düzeydeki eğitim ve öğretim kurumlarının mezunları, araştırmacıları, öğretmen, danışman ve uzmanlarının, diğer ülkedeki seminerlere, toplantılara ve konferanslara katılmalarını ve ilgili kurumları ziyaretlerini sağlayacak önlemlerin alınması ve teşvik edilmesi;
  
• 
  Tarafların eğitilen personele ülkesindeki araştırma ve incelemeleri izlemelerini ve üstlenmelerini sağlayacak burslar verilmesi;
  
• 
  Bilim, eğitim, öğretim, uzmanlık ve danışmanlık alanlarında Taraflara yara sağlayan deneyimlerin ve bu alanlardaki sorunları incelemek isteyen heyetlerin değişiminin sağlanması hususlarını;
  

Teknik ve Bilimsel Alandaki İşbirliği’nin ise;

• 
  Tarafların aralarında bir danışma ve irtibat mekanizması oluşturmak suretiyle; Araştırma/Geliştirme ve Bilimsel işbirliği, Teknolojik Gelişme ve Yenilikler ile Teknoloji işbirliği alanlarında yapılacak görüşmelerle Teknik Komiteler oluşturmaları ve bu alanlardaki işbirliği faaliyetlerini iki taraf arasında yapılacak “Tamamlayıcı Anlaşmalar” ve ilgili “Uygulama Protokolleri” çerçevesinde yürütülmesi,
  
• 
  Tarafların, üçüncü ülkelerden sağladıkları teknik bilgi ve deneyimleri, bu ülkelerle yaptıkları ikili/çok taraflı anlaşmaların hükümlerine uymak koşulu ile mübadele edilebilmesi,
  
• 
  Tarafların, bilimsel proje ve programların değişimi ile bilimsel konferans, toplantı, uzman yetiştirilmesi, mühendis değişimi ve ortak bilimsel laboratuvarların kurulmasını teşvik edebilmeleri hususlarını kapsadığı görülmektedir (T.C. Resmi Gazete, 14.07.1992 tarih- 21284 sayı).
  

Eğitim ile ilgili özel anlaşmalardan ilki Türkiye ile Azerbaycan arasında 11 Ağustos 1992 tarihinde Ankara’da imzalanan “Askerî Eğitim İşbirliği Anlaşması”dır. Söz konusu anlaşmanın onaylanması TBMM tarafından 15.04.1993 tarihinde kabul edilmiş ve 21.04.1994 tarih ve 21559 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. Başlangıç kısmında 3 Mayıs1992 tarihinde Bakü’de imzalanan ve 14.07.1992 tarih ve 21284 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren “Türkiye Cumhuriyeti ile Azerbaycan Cumhuriyeti Arasında Eğitim, Öğretim, Uzmanlık Hizmetleri, Teknik ve Bilimsel işbirliği Anlaşması” hükümlerine dikkat çeken askeri eğitim anlaşması, iki ülke arasındaki dostluk ve işbirliğinin daha da geliştirilmesi hususunda iki ülkenin kararlılıklarını teyit ederek, anlaşmanın amacının taraflar arasında askerî eğitim işbirliği tesis etmek olduğunu vurgulamaktadır (T.C. Resmi Gazete, 21.04.1993 tarih- 21559 sayı).

Eğitim ile ilgili özel anlaşmalardan bir diğeri de, 20 Temmuz 2005 tarihinde Bakü’de imzalanan ve 06.11.2007 tarihli ve 5709 sayılı Kanunla onaylanması uygun bulunan “Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Azerbaycan Cumhuriyeti Hükümeti Arasında Haritacılık Alanında Eğitim, Teknik ve Bilimsel İşbirliğine Dair Anlaşma”dır. Anlaşma 24.03.2008 tarihli Resmi Gazetede yayınlanmıştır. 3 Mayıs 1992 tarihinde imzalanan "Türkiye Cumhuriyeti ile Azerbaycan Cumhuriyeti Arasında Eğitim, Öğretim, Uzmanlık Hizmetleri, Teknik ve Bilimsel İşbirliği Anlaşması"nın hükümlerine bağlı kalınacağını belirten anlaşma, amacının; Taraflar arasında, kendi ulusal mevzuatlarınca düzenlenen yetkiler çerçevesinde, karşılıklı menfaat ve mütekabiliyet esaslarına göre, haritacılık alanında eğitim, teknik ve bilimsel işbirliğini tesis ve icra etmek olduğunu belirtmektedir (T.C. Resmi Gazete, 24.03.2008 tarih-13366 sayı). İki ülke arasında yapılan başka anlaşmalarda, yukarda zikredilen iki spesifik özel alanın haricinde (askeri ve haritacılık alanları) bu anlaşmaların düzenledikleri alanlarla ilgili de eğitimde işbirliği yapılacağı vurgulanmaktadır⁸.

Özellikle Yüksek Öğretim alanındaki çok büyük bir boşluğu dolduracağı düşünülen “Türkiye Cumhuriyeti Yükseköğretim Kurulu İle Azerbaycan Cumhuriyeti Eğitim Bakanlığı Arasında Yükseköğretim Alanında İşbirliğine Dair Mutabakat Zaptı” 31 Ekim 2017 tarihinde, Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın Bakü-Tiflis-Kars Demiryolu Hattı'nın açılış töreni için Bakü’ye gerçekleştirdiği resmi program çerçevesinde imzalanmıştır. Mutabakat metnini Türkiye adına Yükseköğretim Kurulu Başkanı Prof. Dr. M. A. Yekta Saraç, Azerbaycan adına ise Azerbaycan Milli Eğitim Bakanı Mikayıl Cabbarov imzalamıştır (YÖK, 2017).

İmzalanan bu mutabakat zaptı ile iki ülkenin yükseköğretim düzeyinde işbirliği tesis etmeleri için kurumsal çerçevenin oluşturulması ve her iki ülkenin yükseköğretim kurumları arasında akademik ve bilimsel alanlardaki mevcut işbirliğinin artırılması amaçlanmaktadır.

Mutabakat zaptı ayrıca yükseköğretim programlarına öğrenci kabulü, diplomaların karşılıklı tanınması ve denklik konularının düzenlenmesi başta olmak üzere, her iki ülkenin yükseköğretim kurumları arasında karşılıklı olarak öğrenci ve öğretim elemanlarının değişim programlarına katılımlarının artırılmasını içermektedir (Alpaslan, 2019).