Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi folklor institutu dəDƏ qorqud dada gorgud

2. Folklorun koqnitiv (kreativ) funksiyası

Bu funksiya insanı əhatə edən ətraf gerçəkliyin dərkini nəzərdə tutur. Folklor bütün digər xüsusiyyətləri ilə yanaşı, xüsusən ilkin monofolklor mərhələsində koq­ni­tiv-idraki funksiyanı da yerinə yetirmişdir. Dünyanın istənilən xalqı üçün ilkin mi­foloji dünya modelinin formalaşması, ilkin xaos-kosmos qarşıdurması ilə bağlı təsəv­vür kollektiv yaddaşda mifoloji dünyagörüş kimi folklor modelləri əsasında forma­laş­mışdır. İnsan təbiətdən cəmiyyətə keçərkən cəmiyyətə və deməli, mədə­niy­yətə öz daxilində təbiət-mədəniyyət qarşıdurmasını da gətirmişdir. Bu qarşıdurma folklor materiallarında müxtəlif obraz və süjet paradiqmaları vermişdir. Mifoloji dün­­ya modeli insanın dünyanı ilkin dərketmə cəhdi olaraq məhz sistemli bir dünya­görüş kimi formalaşmış, sonralar folklorun sözlü mətnlərinin bədii müstəvisinin inkişafında əvəzsiz rol oynamışdır. Bu mənada folklor düşüncəsi (mifoloji düşüncə) bütün primitivliyinə və illüziyalılığına baxmayaraq həm də varlığı qavrama, dərket­mə cəhdidir. Onun bütün formaları, janr qəlibləri onu doğuran folklor düşüncəsi ilə şərt­lənir. Folklor düşüncəsi isə sistemli bir dünyagörüş hadisəsidir.