Azərbaycan respublikasi əlyazması hüququnda orxon abiDƏLƏRİNİn diLİNDƏ SÖz yaradiciliğI



Yüklə 416,37 Kb.
səhifə13/18
tarix05.01.2022
ölçüsü416,37 Kb.
#111303
növüReferat
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   18
-kı/-ki/-ku/-kü/-ğı/-gi/-ğu/-gü şəkilçisi aidlik şəkilçisi adlandırılır. Monqol və tunqus-mancur dilləri üçün də səciyyəvidir, V.Kotviç onu “ümumaltay mənsubiyyət şəkilçisi” adlandırmışdır17. Türk dillərinin qədim dövründə -ki şəkilçisinin funksiyalarının daha geniş olmuş, o, bir çox hal formaları ilə işlənmiş, söz birləşmələrinə də artırılmışdır: 1. Adlıq hal: tabğaçğı “Çindəki”, çölgi “çöllü, çöldəki”, ilki “ilk” – il “əvvəl, irəli”, edgü “yaxşı” – ed~eẑ “əşya, var-dövlət”. Müasir türk dillərindən fərqli olaraq, -ki şəkilçisi Orxon abidələrində yer bildirən sözlərin də adlıq hal forması ilə işlənmişdir. 2. Yönlük hal: bəriyəki “cənubdakı”, kurıyakı “qərbdəki”, yırayaku “şimaldakı”. 3. Yerlik hal: balıkdakı “şəhərdəki”, tağdakı “dağdakı”. 4. -ra/-rə-ru/-rü şəkilçili sözlər (yönlük-yerlik və yönəltmə-istiqamət halı): içrəki “içəridəki”, öŋrəki “öndəki”. Söz birləşmələri ilə də işlənmişdir: tört buluŋdakı “dörd tərəfdəki”, anta yerüki “o yerdəki”, nəŋ yerdəki “nə yerdəki”. -ki şəkilçisi yalnız adlıq hallı sözlərə artırıldıqda əsl sözdüzəldici şəkilçi kimi çıxış edir, çünki məna məhdudiyyəti ilə qarşılaşır və müasir türk dillərində yalnız zaman bildirən sözlərə artırılır.


Yüklə 416,37 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   18




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin