partiologiyada siyasipartiyaların demokratiya ilə qarşılıqlı əlaqəsi
ideyası qərarlaşmışdır. Siyasipartiyalar yarandığı ilk gündən ona
münasib
ət birmənalı olmamışdır. Məsələn Frensis Bekona görə,
partiyalar ictimai münaqişələrin və qiyamların mənbəyidir.Tomas
Hobbs is
ə belə hesab edirdi ki, partiyaların fəaliyyətinə yol verən
hökmdarlar,
əslində, öz düşmənini hasarına buraxırlar ki, bu da
v
ətəndaşların rifahına ziddir.
Partiyanın mahiyyətinə müxtəlif yanaşmalar olsa da, bunların
arasında üç başlıca mövqe seçilir.
1.
Partiyanı liberal ənənələrlə bağlayan və insan qrupları kimi
başadüşən ideoloji doktrina (B.Konstan). Burada ənənəvi mövqedən
partiyanın müəyyənləşdirilməsi seçki prosesi, namizədlərin irəli
sürülm
əsi və peşəkar siyasi elitanın hazırlanması ilə əlaqələndirilir.
2.
Siyasipartiyanın dövlət sistemində fəaliyyət göstərən
t
əşkilat olmaqla, təsisatlı struktur baxımından başa düşülməsi
(M.Dyüverje). Burada siyasipartiyanın mahiyyəti təşkilat aspekti ilə
tük
ənmir; siyasipartiya ideya motivləri, doktrinalar və proqramlarla,
ictimai r
əyə təsir və s. ilə qovuşur. Siyasipartiyanın başa
düşülməsinə təsisatlı yanaşmanın mütləqləşdirilməsi heç də siyasi
birt
ərəflik deyildir, bu yanaşma tədqiqatçılıq münasibətində açıq
şəkildə sinfi mübarizə nəzəriyyəsinə qarşı istiqamətlənir;
3.
Siyasipartiyaların müəyyən siniflərin mənafelərinin ifadəçisi
kimi şərhi (marksizm).
Siyasielmd
ə siyasipartiyanın müəyyənləşdirilməsinə fərqli
yanaş- malar da diqqəti cəlb edir.Burada əsasdiqqət siyasipartiyanın
strukturunun xüsusiyy
ətlərinə, uzun müddətli mövcudluğuna, sosial
sabitlik amill
ərinə verilir.Partiyanın çoxsaylı elmi tərifi olsa da,
bunlardan dördü
əsas meyar kimi fərqləndirilir:
101
1.H
ər bir partiya ideologiyanın daşıyıcısıdır və eləcə də
dünyanı, insanı xüsusi tərzdə qiymətləndirmək qabiliyyətinə
malikdir;
2.Partiya t
əşkilat olaraq siyasətin ən müxtəlif səviyyələrində
insan-
ların kifayət qədər uzunmüddətli birliyidir;
3.
