Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan respublikasi föVQƏladə hallar naziRLİYİNİn akademiyasi
Yüklə 1,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
| c
əmiyyətdə dövl ət quruculuğu çərçivəsində xalqın suverenliyinin h əyata keçirilməsinin hüquqi normasıdır. Yəni, hakimiyy ət səlahiyyətləriBelə dövlətin prinsiplərinin ayrı-ayrı ölk ələrdə həyata keçirilməsi müxtəlif formada təzahür edir.Müasir dünyada dövl ətin inkişafında əhəmiyyətli yeni meyll ərdən biri də dövlətin suverenliyinin demokratik baxımdan məhdudlaşdırılmasıdır.Məsələn, əvvəllər dünya birliyi t ərəfindən hər hansı dövlətə müəyyən məsləhət verilməsi həmin dövl ətin daxili işlərinə qarışmaq kimi başa düşülürdüsə, müasir dövrd ə bir sıra problemlərin, xüsusilə bəşəriyyət üçün böyük t əhlükə sayılan hərbi, nüvə, ekoloji, təhsil, əhalinin artımı və digər m əsələlərin həllində lazım gələrsə, bu və ya digər dövlətin suverenliyinin m əhdudlaşdırılması həyati zərurətə çevrilir.Eyni zamanda dövl ətin müasir inkişafının ən yeni meyllərindən biri də iqtisadi v ə siyasi həyatın inteqrasiyasıdır. Məsələn, buraya Avropa İqtisadi Birliyinə daxil olan dövlətləri və bu dövlətlərin Avropa parlamenti tipli xüsusi dövl ətlərarası hakimiyyət orqanının yaradılmasını aid etmək olar. 93 Müasir dövl ətin inkişafının yeni spesifik meyillərindən biri c əmiyyətin birliyini təmin edən xüsusi ideologiyayamalik olması- dır.İdeologiya vasitəsi ilə cəmiyyəti vahid şəkildə birləşdirməklə dövl ət öz inteqrasiya funksiyasını yerinə yetirir.Belə olmayan t əqdirdə dövlət bütün cəmiyyətin mənafeyini ifadə etmək imkanlarından xeyli dərəcədə məhrum olur.Dövlətin yeni inkişaf meyll ərindən biri də bürokratik idarəetmə aparatının ixtisar olunmasıdır, onun saxlanmasına ayrılan xərclərin azalmasıdır.Dövlət qulluqçuları olan bürokratlar həmişə özlərinin eqoist m ənafelərini hər şeydən üstün tutur ki, bu da dövlətin m ənafeyinə ziddir. Müasir dövl ətin inkişafında ən yeni qlobal meyl hüquqi dövl ətin və vətəndaş cəmiyyətinin təşəkkülüdür. Hüquqi dövlət əsasən iki başlıca prinsip zəminində-dövlətin qoyulan qaydalara əməl etməsi və vətəndaşların müdafiəsi ilə əlaqədar yaranır. Müxt əlif siyasi partiyalar və təşkilatlar vasitəsilə yaradılan nümay əndəlik; seçki sistemi; parlamentarizm; konstitusiyalıq və hakimiyy ətin bölünməsi; məscidin (kilsənin), bütövlükdə dinin dövl ətdən ayrılması; azadlığın bərabərlik üzərində üstünlüyü hüquqi dövl ətin başlıca təsisatlarına və prinsiplərinə aiddir.Hüquqi dövlətə xas olan qarşılıqlı nəzarətin bu prinsipi (vətəndaşların ümumi seçki sistemi v ə seçki prosesi vasitəsilə hakimiyyətə nəzarət etmək imkanının əldə olunması) alman filosofu İ.Kant tərəfindən işlənib hazırlanmışdır.Burada qanunverici də ayrıca vətəndaş kimi qanuna tabe olmalıdır. Legitim hakimiyy ət özünün cəmiyyətdə qərarlaşması və möhk əmlənməsi üçün hüquq formasında ifadə olunur.Hüquqi dövl ətdə fərdin azadlığının təminatçısı kimi hüquq çıxış edir. Şəxsiyyətin, mülkiyyətin, mənzilin, mənəvi azadlığın və s.toxunul- mazlığın təmin olunmasında və eləcə də vətəndaşlar arasındakı münasib ətlərin tənzimlənməsində hüquq mühüm rol oynayır.Vətəndaş cəmiyyətinin normal mövcudluğu və fəaliyyəti, onun əsas təsisatları, prinsipləri və dəyərləri üçün başlıca təminatı 94 hüquq yaradır.Vətəndaş cəmiyyəti demokratik dövlətin ən əhəmiyyətli tərəfidir.Siyasi birlik olan dövlət vahid iqtisadi və m ədəni-mənəvi məkana malik olmaqla yanaşı, həm də müəyyən sosial mühitd ə, o cümlədən dünya birliyi çərçivəsində mövcuddur. Dövl ətlər arasında təşəkkül tapan beynəlxalq münasibətlərin t əbiəti çox məzmunludur.Bu mürəkkəb qarşılıqlı münasibətlərə ilk aydınlıq gətirən Fukinnidin (b.e.ə.V əsrdə) “Pelopennos müharibə- sinin tarixi” adlı kitabı, eyni zamanda Siseronun “Ədalətli müharib ələr” haqqında təsəvvürləri hesab edilir. Müharibə və sülh m əsələləri həmişə siyasi elmdə mühüm yer tutmuşdur. Dünya siyas əti nəzəriyyəsi və ya beynəlxalq siyasət n əzəriyyəsi siyasi reallığın qlobal kontekstini şərh və təhlil edir, dünyanın yeni inkişaf meylini üzə çıxarmağa çalışır.Dünya ölkələri v ə xalqlarının böyük hissəsinin dünya siyasətinə qoşulması beyn əlxalq münasibətlərin mürəkkəbləşməsini əks etdirir.Beyn əlxalq siyasi münasibətlər dövlətlər və xalqlar arasında qarşılıqlı əlaqənin əsası kimi səciyyələnir.Dövlətlər tərəfindən himay ə olunan qarşılıqlı münasibətlərin siyasi səviyyəsi dövlətlər v ə xalqlar arasında iqtisadi, mədəni və digər əməkdaşlığın xarakterini mü əyyənləşdirən əsas amildir.Yəni siyasi münasibətlər xalqlar arasında dövlətlərarası səviyyədə olan münasib ətdir.Dövlətlə bərabərbeynəlxalq münasibətlərin subyekti kimi h əm də qeyri-dövlət təsisatları, təşkilatları və birlikləri də çıxış edirl ər.Müasir dünyada bütün müstəqil dövlətlər arasında beyn əlxalq münasibətlər mövcuddur. Bel əliklə, siyasi elmin başlıca anlayışları olan “siyasi hakimiyy ət ”, “siyasi proses”, “siyasi rejim”, “vətəndaş cəmiyyəti” v ə s. beynəlxalq münasibətlərə tətbiq edilmə mənasında mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Yüklə 1,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|