AZƏrbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin

AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI TƏHSİL NAZİRLİYİ

Azərbaycan Respublikası

Təhsil Nazirliyinin

___ saylı ___ ________ 2014-cü il tarixli əmri ilə təsdiq edilmişdir

ALİ TƏHSİL PİLLƏSİNİN DÖVLƏT STANDARTI


BAKALAVRİAT SƏVİYYƏSİNİN İXTİSAS ÜZRƏ
T Ə H S İ L P R O Q R A M I

İxtisasın (proqramın) şifri və adı: 050203 – Tərcümə (dillər üzrə)

BAKI – 2014

1. 
   Ümumi müddəalar
   

1. 
   Bakalavriat səviyyəsinin “050203 – Tərcümə (dillər üzrə)” ixtisası üzrə Təhsil Proqramı (bundan sonra: İxtisas üzrə Təhsil Proqramı) «Təhsil haqqında» Azərbaycan Respublikasının Qanununa, Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabinetinin müvafiq qərarları ilə təsdiq olunmuş «Ali təhsil pilləsinin dövlət standartı və proqramı»na, «Bakalavriat təhsilinin məzmunu və təşkili Qaydaları»nın tələblərinə və «Ali təhsilin bakalavriat səviyyəsi üzrə ixtisasların Təsnifatı»na uyğun hazırlanmışdır.
   
2. 
   İxtisas üzrə Təhsil Proqramı tabeliyindən, mülkiyyət növündən və təşkilati-hüquqi formasından asılı olmayaraq Azərbaycan Respublikasında fəaliyyət göstərən və həmin ixtisas üzrə bakalavr hazırlığını həyata keçirən bütün ali təhsil müəssisələri üçün məcburidir.
   
3. 
   Strukturda istifadə olunan şərti işarələr:
   

İTP – İxtisas üzrə Təhsil Proqramı

ÜK – Ümummədəni kompetensiyalar (səriştələr)

PK – Peşə kompetensiyaları

4. 
   “050203 – Tərcümə (dillər üzrə)” ixtisasının xarakteristikası
   

İTP-nin mənimsənilməsinin normativ müddəti və məzunlara verilən ixtisas dərəcəsi:

İxtisasın şifri və adı	Verilən elmi ixtisas dərəcəsi	Əyani forma üzrə təhsil müddəti*	Kreditlərin sayı
050203 – Tərcümə (dillər üzrə)	Bakalavr	4 il	240

* Qiyabi forma üzrə təhsil müddəti 1 il (ixtisas üzrə qiyabi formada təhsil nəzərdə tutulduqda) artıqdır.

2. 
   Məzunun ixtisas xarakteristikası və
   

kompetensiyası

1. 
   Bakalavrın ixtisas xarakteristikası
   

Bakalavr:

• 
  bakalavrın fundamental və peşə hazırlığına uyğun olaraq ixtisası üzrə iş sahələrində peşə fəaliyyətinə, eləcə də ixtisası üzrə magistraturada təhsil almağa hazır olmalıdır;
  
• 
  mülkiyyət formasından və tabeliyindən asılı olmayaraq peşəsinə və ixtisas dərəcəsinə uyğun gələn istənilən istehsal sahələri, təşkilatlar, idarələr, müəssisələr, birliklər və s. sferalarda işləyə bilməlidir;
  
• 
  mövcud qaydalara riayət olunmaqla müxtəlif təhsil müəssisələrində (ali məktəbdə elmi, elmi-pedaqoji fəaliyyət sahələri istisna olmaqla) çalışa bilməlidir.
  

1. 
   Proqramın mənimsənilməsi nəticəsində məzunun kompetensiyasına qoyulan tələblər.
   
   1. 
      Məzun aşağıdakı ümummədəni kompetensiyalara (ÜK) yiyələnməlidir:
      

• 
  kollektivdə işləmək (ÜК-1);
  
• 
  digər sahələrin mütəxəssisləri ilə ünsiyyətdə olmaq (ÜК-2);
  
• 
  beynəlxalq arenada işləmək (ÜК-3);
  
• 
  hüquqi biliklərə və etik normalara yiyələnmək (ÜК-4);
  
• 
  sağlam həyat tərzini qoruyub saxlamaq (ÜК-5);
  
• 
  yeni ideyalar irəli sürmək və əsaslandırmaq (ÜК-6);
  
• 
  mədəniyyətlərarası dialoqa hazır olmaq (ÜК-7);
  
• 
  tənqid və özünütənqidə dözümlülük göstərmək (ÜК-8);
  
• 
  problemli şəraitlərdə təşəbbüskarlıq göstərmək və məsuliyyəti öz üzərinə götürmək (ÜК-9);
  
• 
  xarici dildə sadə mətnləri oxuyub tərcümə etmək və fikrini ifadə etmək (ÜК-10);
  
• 
  İKT-dən istifadə etməyi bacarmaq (ÜК-11);
  
• 
  öz inkişafına, peşəkarlığının artırılmasına daim çalışmaq (ÜK-12);
  
• 
  fikrini düzgün və yığcam ifadə etmək (ÜK-13).
  

1. 
   Məzun aşağıdakı peşə kompetensiyalarına (PK) yiyələnməlidir:
   

• 
  fəaliyyət sahəsinə aid olan fənlərin əsas problemlərini, onların konkret tətbiq sahələrini bilmək (PK-1);
  
• 
  peşə fəaliyyətində İKT-dən istifadə etmək (PK-2);
  
• 
  ixtisasla bağlı anlayış və terminlərin mənasını bilmək və tətbiq etmək (PK-3);
  
• 
  qarşıya müəyyən vəzifələri qoymağı, onları həll etməkdə müvafiq metodları seçməyi və tətbiq etməyi bacarmaq (PK-4);
  
• 
  tərcümə prosesində istifadə etmək üçün sözlükləri və digər yardımçı materialları hazırlamağı bacarmaq (PK-5);
  

• 
  qazanılmış bilik, bacarıq və vərdişlərə uyğun olaraq, istehsalat sahələrində kompleks məsələlərin həllində iştirak etməyə hazır olmaq (PK-6);
  
• 
  tərcümə sahəsindəki bilikləri təqdim etmək və onları iş sahəsində adaptasiya etmək (PK-7);
  
• 
  kollektivdə öz həmkarları ilə birgə işləməyi, optimal qərarlar qəbul etməyi bacarmaq (PK-8).
  

3. 
   Təhsilin məzmununa və səviyyəsinə qoyulan
   

minimum tələblər

1. 
   Peşə fəaliyyətinin xarakteristikası
   
   1. 
      Peşə fəaliyyətinin əsas istiqamətləri:
      

“050203 – Tərcümə (dillər üzrə)” ixtisası üzrə bakalavrların peşə fəaliyyətinin əsas istiqamətləri:

• 
  istehsalat-pedaqoji;
  
• 
  təşkilati-inzibatçılıq və s.
  

2. 
   Peşə fəaliyyəti üzrə hazırlıq səviyyəsinə qoyulan tələblər
   

İstehsalat fəaliyyəti üzrə:

• 
  ixtisas üzrə biliklərdən istifadə etmək;
  
• 
  informasiyaların toplanması və emalında müasir üsullardan istifadə etmək;
  
• 
  ixtisas sahəsinin əsas problemlərini dərk etmək, onların konkret tətbiq sahələrini bilmək, fənlərarası əlaqələri qurmaq;
  
• 
  tədris prosesində kompüter texnologiyasından istifadə etmək.
  

Təşkilati-inzibatçılıq fəaliyyəti üzrə:

• 
  elmi-praktik seminarlar, dərnəklər, disputlar təşkil etmək;
  
• 
  fəaliyyət nəticələrini proqnozlaşdırmaq üçün elmi yenilikləri tətbiq etmək;
  
• 
  qazanılmış bilik, bacarıq və vərdişlərə uyğun olaraq, təhsil sahələrində kompleks məsələlərin həllində iştirak etməyə hazır olmaq;
  
• 
  kollektivdə öz həmkarları ilə birgə işləməyi, optimal qərarlar qəbul etməyi bacarmaq, idarəetmə və onun metodlarına yiyələnmək.
  

2. 
   İxtisas üzrə fənn bölümləri, fənlər üzrə kreditlər, onların mənimsənilməsinin nəticələri (bilik, bacarıq və vərdişlər baxımından) və qazanılması nəzərdə tutulan kompetensiyaların kodları
   

Fənn bölümü-nün kodu	Fənn bölümləri, onların mənimsənilməsinin nəticələri (bilik, bacarıq və vərdişlər baxımından)	Fənn bölümləri üzrə kreditlə-rin sayı	Fənlər	Fənlər üzrə kredit-lərin sayı	Qazanılması nəzərdə tutulan kompetensi-yaların kodları
Təhsil hissəsi
HF – B00	Humanitar fənlər bölümü Bu bölümə daxil olan fənlərin öyrənilməsi nəticəsində bakalavr bilməlidir: Azərbaycan xalqının və dövlətinin tarixini, azadlıq, demokratiya və müstəqillik yolunda qazandığı nailiyyətləri; ixtisasa aid xarici dildə olan ədəbiyyatı oxuyub başa düşməyi; dövlət dili olan Azərbaycan ədəbi dilinin normalarını; cəmiyyətin ümumi qanunauyğunluqlarını, hüquqi bilikləri, demokratiyanın əsas prinsiplərini, beynəlxalq prosesləri. bacarmalıdır: ixtisasa aid xarici dildə olan ədəbiyyatı lüğətlə tərcümə etməyi, annotasiya, referat, tezis, tərcümeyi-hal və.s yazmağı; cəmiyyətdə baş verən prosesləri təhlil etməyi. yiyələnməlidir: Azərbaycan tarixindən vətən-pərvərlik tərbiyəsində istifadəyə; ixtisasa uyğun xarici dildə olan materiallardan istifadəyə.	17	HF–B01 Azərbaycan tarixi HF–B02 Azərbaycan dili və nitq mədəniyyəti HF–B03 Seçmə fənlər*	6 5 6	ÜK-3 ÜK-4 ÜK-7 ÜK-10
İPF – B00	İxtisas-peşə hazırlığı fənləri bölümü Bu bölümə daxil olan fənlərin öyrənilməsi nəticəsində bakalavr bilməlidir: - xarici dildə sərbəst danışmağı, ünsiyyət yaratmağı, eşitdiyini anlamağı, nitqi zamanı sözləri düzgün tələffüz etməyi, eyni zamanda söz, cümlə vurğusuna, intonasiyaya ciddi fikir verməyi; - xarici dildə müxtəlif sahalərə aid olan mətnləri oxuyub anlamaq üçün zəngin söz ehtiyatına malik olmağı, düzgün yazmağı; - müxtəlif növ yazışmaların tərtibat qaydalarını öyrənmək, ticarət və işgüzar yazışmaların, xahiş məktubları,CV-lər, hesabatlar kimi yazılı sənədlərin spesifik xüsusiyyətlərini müəyyənləşdirməyi ; - tərcümə prosesində şifahi nitqi anlayıb, onu adekvat, rəvan şəkildə ifadə etməyi. bacarmalıdır - Peşəkar tərcümənin mahiyyətini, tərcüməçinin cəmiyyətdəki rolunu və mövqeyini, tərcümə prosesində ünsiyyət iştirakçılarının konfiqurasiyasını, bu zaman ekstralinqvistik faktorların rolunu; - müxtəlif tipli yazılı mətnlərin mənasını anlayıb onu şifahi şəkildə tərcümə etməyi; - “TRADUS”, “MEMO Q” və s. kimi kompüter tərcümə proqramlarından istifadə etməyi - Tərcümə prosesinin elmi-nəzəri əsaslarını - müxtəlif tipli mətnləri lüğətlərin köməyi , eləcə də lüğətsiz ana dilinə və ya xarici dilə yazılı və şifahi şəkildə tərcümə etməyi - tərcümə prosesondə terminlərdən düzgün istifadə etməyi, terminlər bankı yaratmağı və onları sənədləşdirməyi; - eşitdiyi mətni və ya müxtəlif səviyyələrdə aparılan danışıqları ardıcıl tərcümə etməyi və bu zaman qeydgötürmə texnikasından düzgün istifadə etməyi. yiyələnməlidir - ixtisas dilindən əlavə, ikinci bir xarici dili bilməyə, çox da mürəkkəb olmayan mətnləri həmin dildən ana dilinə və ya əksinə tərcümə etməyi; - İKT-nin tərcümə prosesinə tətbiqi imkanlarını.	193	İPF – B01 Eşidib anlama və nitq İPF – B02 Oxuyub anlama və yazı İPF – B03 Yazılı anlama və yazılı ifadə İPF – B04 Şifahi anlama və şifahi ifadə İPF – B05 Peşəkar tərcümənin əsasları İPF – B06 Yazılı mətnin şifahi tərcüməsi İPF – B07 Kompüter tərcümə proqramları İPF – B08 Tərcümə nəzəriyyəsi İPF – B09 Yazılı tərcümə İPF – B10 Sənədləşmə və terminologiya İPF – B11 Ardıcıl tərcümə və qeydgötürmə texnikası İPF – B12 Şifahi tərcümə İPF – B13 Xarici dil İPF – B14 İnformatika İPF-B15 Ölkəşunaslıq və mədəniyyətlərarası ünsiyyət İPF-B16 Mülki müdafiə İPFS – B00 Seçmə fənlər (Peşə hazırlığı üzrə*)	30 30 12 5 6 6 3 3 8 3 8 6 29 3 4 3 34	ÜK-1 ÜK-2 ÜK-5 ÜK-6 ÜK-8 ÜK-9 ÜK-10 ÜK-11 ÜK-12 ÜK-13 PK-1 PK-2 PK-3 PK-5 PK-6 PK-7 PK-8
TE-B00	Təcrübələr və yekun attestasiya Bu bölümə aid olanların öyrənilməsi nəticəsində təhsil alan bilməlidir: müxtəlif üslubda, janrda və məzmunda olan mətnlərin linqvistik quruluşunu bacarmalıdır: həmin mətnlərin şifahi və yazılı formada peşəkar tərcümə etməyi yiyələnməlidir: lazımı bacarıq və bu sahədə vərdişlərə	30	TE-B01 Təcrübələr TE-B02 Yekun dövlət attestasiyası	21 9	ÜK-1 ÜK-2 PK-4 PK-5 PK-7 PK-8
Kreditlərin ümumi cəmi:		240

*Bütün bölümlərdə seçmə fənlər müvafiq səriştələrə (kompetensiyalara) uyğun ali təhsil müəssisələri tərəfindən müəyyənləşdirilir

3. 
   “050203 – Tərcümə (dillər üzrə)” ixtisası üzrə bakalavr təhsil proqramının yerinə yetirilməsinin müddəti:
   

Bakalavr təhsil proqramını mənimsəmək üçün ayrılan ümumi həftələr - 198

Nəzəri təlim, o cümlədən, təcrübələr (14 həftə) üçün ayrılan həftələr - 154

Tətillər üçün ayrılan həftələr - 38

Yekun attestasiyaya ayrılan həftələr - 6

4. 
   Maddi-texniki, tədris bazası və kadr potensialı
   

1. 
   Ali təhsil müəssisəsinin “050203 – Tərcümə (dillər üzrə)” ixtisasının təhsil proqramına müvafiq hazırlanmış tədris planında nəzərdə tutulan fənlər üzrə dərslərin aparılması, təcrübələrin keçirilməsi və elmi-tədqiqat işlərinin yerinə yetirilməsi üçün müvafiq İKT ilə təchiz olunmuş kabinet və laboratoriyalar, kompüter sinifləri, emalatxanalar və s. ilə təmin olunmuş maddi-texniki bazası olmalıdır. Təhsilalanların ali təhsil müəssisəsinin lokal şəbəkəsinə, internetə, məlumat bazalarına, elektron kitabxanalarına, axtarış sistemlərinə çıxışı təmin edilməlidir.
   
2. 
   Fənlərin tədrisi, bir qayda olaraq, elmi dərəcəsi və ya elmi adı olan ali təhsil müəssisələrinin professor-müəllim heyəti tərəfindən aparılır. Bu fəaliyyətə həmin şərtləri ödəyən digər müəssisə və təşkilatlarda çalışan şəxslər də cəlb oluna bilər.
   

5. 
   Tədris prosesinin forma və metodları
   

1. 
   Bakalavr hazırlığı mühazirə, məşğələ (laboratoriya), seminar, məsləhət, sərbəst iş, təcrübə və s. formalarda həyata keçirilir.
   
2. 
   Bakalavr hazırlığı üzrə tədris prosesində şifahi şərh, müsahibə, interaktiv təlim, müstəqil iş, diskussiya, dəyirmi masa, illüstrasiya, tədqiqatçılıq, laboratoriya və praktik iş və digər metodlardan istifadə edilə bilər.
   
3. 
   “050203 – Tərcümə (dillər üzrə)” ixtisası üzrə bakalavr hazırlığında istehsalat və pedaqoji təcrübələr (təcrübələrin məqsəd və vəzifələri ixtisasdan asılı olaraq müəyyənləşdirilir) nəzərdə tutulur. Təcrübələr növündən asılı olaraq müvafiq idarə və təşkilatlarda, məktəblərdə və s. keçirilə bilər.
   

6. 
   Yekun dövlət attestasiyasına qoyulan tələblər və
   

qiymətləndirmə

1. 
   Bakalavriat səviyyəsində ixtisaslar üzrə təhsil proqramları təhsilalanların dövlət attestasiyası ilə yekunlaşır.
   
2. 
   Tədris planının bütün şərtlərini yerinə yetirmiş, o cümlədən nəzərdə tutulan cari attestasiyalardan (fənlər üzrə attestasiyalarda) müvəffəqiyyətlə keçmiş tələbələr yekun attestasiyaya buraxılırlar.
   
3. 
   Yekun attestasiya bütün təhsilalanlar üçün məcburidir, onun hazırlanmasına və təşkilinə ayrılan müddət 6 həftədir.
   
4. 
   Yekun attestasiya ixtisas üzrə buraxılış yekun dövlət imtahanı (fənlərarası) və ya buraxılış işinin müdafiəsindən ibarətdir.
   
5. 
   Bakalavriat səviyyəsində tələbələrin topladığı kreditlərin sayı 240 olmalıdır. İxtisaslar üzrə təhsil proqramlarında nəzərdə tutulmuş kreditləri toplayan tələbə həmin proqramı mənimsəmiş hesab edilir. Ali təhsil müəssisələrində bakalavriat səviyyəsinin təhsil proqramı üzrə tədris planını tam yerinə yetirmiş şəxslərə yekun Dövlət Attestasiya Komissiyasının qərarı əsasında “bakalavr” ali peşə-ixtisas dərəcəsi verilir.
   
6. 
   Yekun attestasiyanın təşkili və keçirilməsi qaydaları Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabineti tərəfindən müəyyənləşdirilir.
   

Razılaşdırılmışdır:
Azərbaycan Respublikası Təhsil Azərbaycan Respublikası Təhsil

Nazirliyinin Aparat rəhbərinin Nazirliyinin Elm və ali təhsil şöbəsinin

müavini müdiri
_________________ Yaqub Piriyev ______________Gültəkin Hüseynova
“_____”_______________2014-cü il “_____”_______________2014-cü il

Humanitar və sosial ixtisaslar qrupu Azərbaycan Respublikası Təhsil

üzrə Dövlət Təhsil Standartlarını Nazirliyi Elmi Metodiki-Şurasının

hazırlayan işçi qrupun sədri «Avropa dilləri və ədəbiyyat» bölməsinin sədri

__________________ Sani Hacıyev ______________ Dünyamin Yunusov

“_____”_______________2014-cü il “_____”_______________2014-cü il