Azərbaycan şifahi xalq ədəbiyyatına

KURTLA İLGİLİ ATASÖZLERİ VE DEYİMLER

Qurd ile qiyamete qalmak

Qurd qocalanda dişin çekdirer.

Qurd tükün deyişir, huyun deyişmez.

Qurd dumanlıq sever.

Qurd qurda ağız çevirmez.

Qurd görmek mübarek, görmemek daha mübarek.

Qurd yuvası sümüksüz olmaz.

Qurd az idi adada, biri de gemi ile geldi.

Qurd acgöz olar.

Qurd balası qurd olar.

Qurd acından yeriye bilmez, deyerler: “ O qeder yeyib ki, özünü çeke bilmir.”

Qurd keçiye deymezse, keçi Mekke’ye geder.

Qurd qonşusun yemez.

Qurd oğurladığının derisini verer.

Qurd tövleye girenden sonra it bacadan ha hürsün.

Qurda dediler :

“Gel seni çoban edek.”

Ağladı:

“Qurd eti qurda haramdır.”

Qurda sen tikmek öyret, yırtmaq dedesinin peşesidir.

Qurddan soruşdular:

“Ne vaht yaylağa çıhacaqsan?

Dedi:

“Bizim ki ilendir.”

Qurddan qorhan qoyun sahlamaz.

Qurdun üzü ağ olsa, avadanlığa gündüz geler. (Maşallah qızı/ Abbasova-Şerkiderecek/ Soytürk 2015: 86)

Qurd tüknü de deyişse, hasiyetini deyişmez

Qurd dedik qulaqların şekledi.

Qurddan olan Qurd olar.

Qurd keçinin bir zadını yemeyib

Qurdun adı yeddidi, yese de yeddidi, yemese de yeddidi (Maşallah qızı/ Abbasova-Şerkiderecek/ Soytürk 2015: 88).

Atalarımızın uzun denemeleri sonucunda oluşan atasözleri kalıplaşmış olup, bünyesinde büyük kültür hazinelerini saklamaktadır. Yukarıda verilen atasözleri dikkatli şekilde okunursa, Türk milletinin kurdu niçin sembol seçtiği daha kolay anlaşılacaktır.

Sonuç itibariyle destanlar, sözlü gelenekte yayılırken yapısında ve konu­sun­da başlangıçta pek fazla değişim olmazken daha sonraki dönemlerde değişim kendini belli etmeye başlar. Bunun neticesinde bir türün farklı bir anlatı türüne dönüşmesi çok normaldir. Bu dönüşüm sırasında destan yapısında değişiklikler meydana gelirken ana motiflerini asla kaybetmemektedir. Destan ana motifle­ri­nin hiç değişmeden diğer halk anlatılarına da geçmesinin nedeni bu motiflerde milletin milli kodlarını oluşturan şifreleri içerisinde barındırmasıdır. Bugün sa­dece Türkiye ve Azerbaycan’da değil Adriyatik’ten Çin Seddi’ne kadar Türk­lerin yaşadığı bütün coğrafyadaki anlatılara bozkurt motifinin kurt adıyla da olsa yayıldığı görülmektedir.