Azərbaycan şifahi xalq ədəbiyyatına
Yüklə 1,18 Mb.
|
| Ключевые слова: Ашыг Шемшир, язык, фразеологическое выражение, стих, описание, метафора, обращение.
XX əsrin ustad sənətkarlarından biri, Göyçə-Kəlbəcər aşıq mühitinin nümayəndəsi olan Aşıq Şəmşirin poetik irsinin araşdırılması Azərbaycan folklorşünaslığı qarşısında dayanan problemlərdəndir. Aşıq şeiri ənənələrini yaradıcılığında yaşadan, inkişaf etdirən ustad aşığın özünəməxsus dil və üslub xüsusiyyətləri vardır. Bu xüsusiyyətlər Aşıq Şəmşir dilinin leksik-semantik aspektdən tədqiqata cəlb olunmasına əsas verir. Z.Məmmədov klassik aşıq poeziyası dilinin araşdırılmasının zəruriliyinin səbəblərini göstərərkən yazır: “Aşıq poeziyasının dil-üslub xüsusiyyətlərinin öyrənilməsi bütövlükdə aşıq sənətinin tədqiqi işinin tərkib hissəsi kimi mühüm bir funksiya yerinə yetirir. Yəni bu tədqiqatlar ilk növbədə aşıq sənətinin daha dolğun öyrənilməsi üçün lazımdır”(6, 3). Aşıq Qurbaninin poetik irsinin araşdırıcısı Q.Kazımov doğru olaraq qeyd edir: “Milli ədəbi dilimizin inkişaf yolunun tədqiqi prosesində biz daim başqa bir yanlış yolu rəhbər tutmuşuq – el sənətini, el ədəbiyyatını, xalqın öz dilində danışan, ədəbi dilin əsl səviyyəsini, təbii mənzərəsini əks etdirən ədəbiyyatı dördüncü, beşinci plana keçirmiş, savadlı təbəqə üçün, bəlkə də, qəsdən ağır və zəhmli dildə, arxaik formaları qoruya-qoruya yazan klassik sənət ustalarının dilini ədəbi dilin inkişafı üçün əsas meyar kimi götürmüşük”(5, 125). Bu fikirlər mövzunun daha həssaslıqla elmi təhlilə cəlb edilməsini tələb edir. Aşıq Şəmşirin leksikası göstərir ki, bir sıra sözlər yeni semantika ilə təqdim edilir. Aşıq Şəmşirin şeirlərində Azərbaycan dilinin leksik imkanları öz əksini tapmışdır. “Bilməz” şeirindəki misralara nəzər salaq: İstəkli olana şirinzəbanam, Şəmşirin dilinə dil çata bilməz (1, 76). Bu nümunədə metonimiya aydın nəzərə çarpır. Şəmşirin dili Azərbaycan dilidir. Bu dilin qüdrətinə, əzəmətinə dil çata bilməz. Sözə dəyər verən, sözü yüksək qiymətləndirən, sözdən istifadə edərkən xüsusi məharət göstərən aşıq sözü qızıla bənzədir: Söz qızıldı qədirbilən insana, Xilaf desən yaxşı dosta, yaraşmaz. Və yaxud: Hədər söz insanı doğrayar, kəsər, Hər nə söhbətin var, elə müxtəsər (1, 173). Və yaxud: Ayrı salmaq bu fələkdən peşədir, İnan, söz qanana söz əndişədir (1, 189). Ana dilimizin leksik imkanlarından məharətlə istifadə edən sənətkarın şeirlərindən qruplaşdıraraq qeydə aldığımız dil faktlarını bölgü üzrə təqdim edirik: Yüklə 1,18 Mb. Dostları ilə paylaş:
|