B. A. Davlatov

)78,6 B)70 C)90 D)65,7 
57. Jismlarning issiqlikdan kengayishi 
1. Nima uchun temir yo‘l relslarining ulanish joylarida oraliq 
qoldiriladi, tramvay relslari ko‘p hollarda oraliq qoldirmasdan 
payvandlanadi? 
A)yozda temir yo‘l relslari kuchli qiziydi. Demak, yog‘och shpal va 
atrofdagi havoning issiqlik o‘tkazuvchanligi yomon bo‘lganligi 
sababli relslar kengayadi. Tramvay relslari issiqlik o‘tkazuvchanligi 
yaxshi bo‘lgani sababli issiqlikni yerga o‘tkazib yuboradi 
B)bunday payvandlashning hech qanday ahamiyati yo‘q 
C)yozda temir yo‘l relslari kuchli qiziydi. Demak, yog‘och shpal va 
atrofdagi havoning issiqlik o‘tkazuvchanligi yaxshi bo‘lganligi 
sababli relslar kengayadi. Tramvay relslari issiqlik o‘tkazuvchanligi 
yomon bo‘lgani sababli issiqlikni yerga o‘tkazib yuboradi 
D)TJY 

---

@FizikaTermiz Bahodir Davlatov 
@FizikaTermiz Bahodir Davlatov 
- 66 -
- 66 -
2. Sezgir tarozi shayinining yelkalaridan biri qizdirilsa, uning 
muvozanati buziladimi? 
A)ha, shayinning qizdirilmagan yelkasi bosadi 
B)yo‘q, buzilmaydi 
C)ha, shayinning qizdirilgan yelkasi bosadi 
D)yukka bog‘liq 
3. Qalin devorli stakan va yupqa devorli stakanga issiq suv 
quyilganda qaysi biri tezroq sinadi? 
A)yupqasi B)qalini C)ikkisi bir xil sinadi D)sinmaydi 
4. 0 ºC da shisha trubka 2000 mm uzunlikka ega. Uning 100 ºC dagi 
uzunligini toping (m). α
shisha
=9·10
–6
K
–1
A)2,002 B)2,2 C)1,002 D)2,02 
5. 0 ºC da alyuminiy va po‘lat simlar bir xil 500 m uzunlikka ega
edi. Temperatura 100 ºC ga teng bo‘lganda ularning uzunliklari 
farqi qanday bo‘ladi (m)? α
alyuminiy
=2,3·10
–5
K
–1
, α
po‘lat
=1,2·10
–5
K
–1
A)0,5 B)0,65 C)0,55 D)0,45 
6. 0 ºC da po‘lat bug‘ o‘tkazuvchi truba 10 m uzunlikka ega. Uning 
110 ºC dagi uzunligini toping (m). α
po‘lat
=1,2·10
–5
K
–1
A)10,13 B)10,013 C)1,013 D)101,3 
7. Shisha butilka og‘ziga tiqilib qolgan shisha tiqinning diametri 60 
mm ga teng. Tiqinni chiqarib olish uchun butilkaning bo‘yni 120 ºC 
gacha qizdirildi, bunda tiqinning o‘zi faqat 20 ºC gacha qizidi. Tiqin 
va butilka bo‘yni orasidagi oraliqni aniqlang (mm). α=9·10
–6
K
–1
A)0,0027 B)0,27 C)2,7 D)0,027 
8. Temperatura 10 dan 40 ºC gacha ko‘tarilganda 60 m li 
uchastkadagi telegraf simi (mis sim) qancha uzayadi (mm)? 
Temperatura 10 dan –30 ºC gacha pasayganda bu sim qancha 
qisqaradi? α
mis
=1,7·10
–5
K
–1
A)3,06; 40,8 B)30,6; 40,8 C)30,6; 4,08 D)3,06; 4,08 
9. Cho‘yan shkivga tokarlik stanogida ishlov berilayotganda uning 
temperaturasi 200 ºC gacha ko‘tarildi. 0 ºC gacha soviganda 
shkivning diametri 400 mm ga teng bo‘lishi uchun bu 
temperaturada uning diametri qancha bo‘lishi kerak (mm)? 
α
cho‘yan
=10
–5
K
–1
A)4,008 B)40,08 C)400,8 D)40,8 
10. Uzunligi 6 m ga teng bo‘lgan temir simdan tok o‘kazildi. Sim 
qizarib cho‘g‘landi va 37 mm uzaydi. Simning temperaturasi necha 
gradus ortgan? α
po‘lat
=1,2·10
–5
K
–1
A)514 B)515 C)516 D)517 
11. Kesimi 6 mm
2
bo‘lgan alyuminiy simni 508 N cho‘zuvchi kuch 
ta’sirida ega bo‘ladigan uzunlikni olishi uchun necha gradus 
qizdirish kerak? α=2,3·10
–5
K
–1
, E=70 GPa 
A)52 B)25,7 C)52,6 D)26 
12. Nima uchun temir – beton konstruksiyalarni isitganda va 
sovitganda ulardagi temir almaturalar betondan ajralmaydi? 
A)beton mustahkamligi uchun 
B)chunki ularning chiziqli kengayish koeffitsientlari bir xil 
C)zichligi bir xil bo‘lganligi uchun 
D)ikki xil modda bo‘lgani uchun 
13. Rux listining o‘lchamlari 0 ºC da 120×70 cm
2
ga teng. 100 ºC
gacha qiziganda uning yuzi qancha ortadi (cm
2
)? α
ruh
=2,9·10
–5
K
–1
A)48,8 B)4,88 C)488 D)0,48 
14. 0 ºC da po‘lat kubning hajmi 800 cm
3
ga teng. Uning 200 ºC 
dagi hajmini toping (cm
3
). α
po‘lat
=1,2·10
–5
K
–1
A)8058 B)8,058 C)80,58 D)805,8 
15. Po‘latning 293 K dagi zichligi 7800 kg/m
3
. 200 va –70 ºC da 
po‘latning zichligi qancha bo‘lishini toping. α
po‘lat
=1,2·10
–5
K
–1
A)774,9; 782,5 B)77,49; 78,25 C)7749; 7825 D)7749; 782,5 
16. Po‘lat detalni qizdirishga 1,62 MJ issiqlik sarflanadi. Detalning 
hajmi qancha ortadi (cm
3
). Boshlang‘ich hajmi 3000 cm
3
ga teng 
bo‘lsa, u necha gradus qiziydi? c
po‘lat
=460 J/(kg·K), α
po‘lat
=1,2·10
–5
K
–1
ρ
po‘lat
=7800 kg/m
3
A)61; 51 B)16,28; 150,5 C)150,5; 16,28 D)16; 15 
17. Bir bo‘lak mis simga 13,53 kJ issiqlik berilganda u 34 mm ga 
uzaydi. Simning ko‘ndalang kesim yuzini aniqlang (mm
2
). Agar sim 
250 K gacha qizigan bo‘lsa, uning boshlang‘ich uzunligini aniqlang 
(m). c
mis
=380 J/(kg·K), α
mis
=1,7·10
–5
K
–1
A)2; 8 B)3; 9 C)1; 7 D)4; 4 
18. 0 ºC da hajmi 20 l bo‘lgan shisha idish huddi shunday 
temperaturadagi kerosin bilan limmo – lim qilib to‘ldirildi. Idishdan 
0,5 l kerosin toshib tushishi uchun temperatura qancha ortishi kerak 
(K)? α
shisha
=9·10
–6
K
–1
, β
kerosin
=10
–3
K
–1
A)25 B)25,7 C)17 D)52 
19. Shisha kolbaga 0 ºC da 250 cm
3
simob sig‘adi. Agar simob 
quyilgan kolbani 100 ºC gacha qizdirilsa, qancha simob toshib 
tushadi (cm
3
)? α
shisha
=9·10
–6
K
–1
, β
simob
=1,8·10
–4
K
–1
A)15,3 B)7,65 C)3,825 D)38,25 
20. Shisha idishga 0 ºC da 600 cm
3
simob sig‘adi. Agar undan 13,8 
cm
3
simob toshib tushgan bo‘lsa, simob to‘ldirilgan idish qanday 
temperaturagacha qizdirilgan (K)? α
shisha
=9·10
–6
K
–1
, β
simob
=1,8·10
–4
K
–1
A)846 B)4,23 C)42,3 D)423 
21. Tutash idishlar t
1
temperaturali suyuqlik bilan to‘ldirilgan. 
Idishlardan biridagi suyuqlik t
2
temperaturagacha isitilganda bu 
idishdagi suyuqlikning sathi h
2
balandlikka, ikkinchi idishdagi 
suyuqlik h
1
balandlikka ko‘tarilgan. Suyuqliklarning hajmiy 
kengayish koeffitsientini aniqlang. 
A)
1
2
2
1
1
2
t
h
t
h
h
h
-
-
=
b
B)
1
2
2
1
1
2
t
h
t
h
h
h
-
+
=
b
C)
1
2
2
1
1
2
t
h
t
h
h
h
+
-
=
b
D)
1
2
2
1
1
2
t
h
t
h
h
h
+
+
=
b
22. Po‘lat sharcha ipga osilgan. Sharcha sovutilsa, uning potensial 
enеrgiyasi qanday o‘zgaradi? 
A)kamayadi B)o‘zgarmaydi C)ortadi D)jismga bog‘liq 
23. Gorizontal sirtda yotgan mеtall shar sovutilsa, uning potensial 
enеrgiyasi qanday o‘zgaradi? 
A)o‘zgarmaydi B)kamayadi C)ortadi D)jismga bog‘liq