Bakirköy ruh ve siNİr hastaliklari hastanesi

ÇADIR KÖŞKÜ

bak. MASLAK KASIRLARI

ÇADIR KÖŞKÜ

Günümüzün Yıldız Parkı içindeki iki tarihi köşkten biri.

Alçak tavanlı bir zemin kat ile üzerindeki tam tek katta, ortada bir giriş holü ve yanlarda iki odadan oluşan köşk, a-şağıdaki Çırağan Sarayı'nın 1871'de inşa edilen binası ile beraber, onun arka bahçesinde günübirlik geziler için yapılmış, bu sebeple yatak odası ve banyo tertibatı olmayan, bir "seyir köşkü" idi.

Abdülaziz zamanının (1861-1876) saray bahçesi dekoru olarak yapılan köşk, birkaç yıl, yani bu padişahın tahttan indirilmesine kadar, aşağıdan yukarıya doğru bir ziyaret trafiğine kucak açmıştır. Saray hekiminin kızı olan Şaire Leylâ Hanım, hatıralarında, belli günlerde hare-mağalarımn gözetiminde, onların "destur" nidaları ile saray koruluğunun personelini yol üzerinden uzaklaştırmaları ile, harem takımının bu bahçelere çıkarıldığını, bütün gün hava alan, oyun oynayan genç kızların, akşam alacalığı basmadan, yine aşağıdaki anayol üzerindeki taş köprüden topluca geçirilerek, saraya döndüklerini anlatır. Abdülaziz'in son döneminde yapılmış bu pavyonun, bu harem gezileri dışında, padişahla ilgili özel bir hatırası bilinmiyor.

Abdülaziz'in indirilmesinden sonra

Kâğıthane'deki Çadır Köşkü (solda) ve çevresini gösteren bir fotoğraf kartpostal. Nezih Başgelen koleksiyonu

Stamboal - 5 - Savlllon tt Gascades deş Baux tfStıropf

tahta çıkan yeğeni II. Abdülhamid (hd 1876-1909), sahildeki Çırağan ve Dol-mabahçe saraylarını, burada üst üste meydana gelen tahttan indirme ve ölüm o-laylan sebebiyle kendisi için hiç güvenli bulmayıp Yıldız Tepesi'ne yerleşince, burada birbiri peşine yaptırdığı, hafif malzemeli binalardan oluşan saray kompleksini aşağıdaki Çırağan'dan ayırmak üzere, Çadır Köşkü'nün kara tarafını kaplayan büyük havuzun hemen üstünden geçen çevre duvarını onarttı, yer yer yükseltti ve hep kapalı duran birkaç büyük kapı ile iki tarafın bağlantısını sağladı.

II. Abdülhamid'in kızı Ayşe Sultan i-se hatıralarında, genellikle cuma selamlığından sonra başta padişah eşleri ve kızları olmak üzere harem takımının önde gelenlerine, saray lisanında "Kırklık" adı verilen bu dış bahçeye geçme izni verildiğini, hanımların yanlarına hafif yiyecekler alarak, bu ağaçlıklarda ve köşklerde hoş saatler geçirildiğini anlatır. Dolayısıyla 30 yılı aşkın bir zaman da Çadır Köşkü bu kez yukarıdan aşağıya inen az sayıdaki hanım konuğa kapılarını açmakla yetinmiş demektir.

Pavyonun genellikle kapalı, çok durağan geçen hayatını dalgalandıran ö-nemli bir olay, II. Abdülhamid'in tahta geçtikten 5 yıl sonra siyasi bir hesapla, amcası Abdülaziz'in ölümünü bir cinayet senaryosuna çevirterek, sorumlu tuttuğu kişiler için kendi sarayı içinde ve gözlerinin önünde özel bir mahkeme kurdurması ile yaşandı. Çünkü sanıklar, Çadır Köşkü'nde alttaki bodrum katında tutuldular, onlara su içerisinde işkence ile sorgulama metotları uygulandı. Abdülhamid'in asıl hedefi olan Midhat Paşa'nın ise yukarı katta üst üste ifadeleri alındı.

Abdülaziz'in mabeyincisi Fahri Bey' in, Türk Tarih Kurumu'nca yayımlanmış hatıralarında, bu işkenceler ve sorgulamalar üstüne ayrıntılı bilgiler verilir ve birçok kereler padişahın bizzat katılıp sanık pehlivanlar ve mabeyincileri söyletebilmek amacıyla üzerine vardığı, hazin bir hikâye olarak anlatılır.

Midhat Paşa ve kader arkadaşlarının yargılanmaları ise çoğu kişinin sandığı ve birçok yazarın aynı yanlışa kapılarak naklettiği gibi, bu Çadır Köşkü'nde yapılmadı. Bunun için Malta Köşkü'nün arkasına kurulan büyük bir çadır kullanıldı. Çadır adı, sonradan böylece bir karışıklığa yol açmıştır.

Çadır Köşkü, bu sorgulama olayından sonra tekrar kapanmış ve ancak başlarda belirttiğim, harem gezilerinde birkaç saatliğine kullanılan bir pavyon fonksiyonunu sürdürmüştür. II. Abdülhamid'in düşüşünden sonra, devlet de dünya ve bölge olayları içinde büyük buhranlara sürüklendiğinden, Çadır Köşkü bir daha tarih sahnesine çıkamadı.

Cumhuriyet yılları boyunca da kapalı kalan köşk, 1940'ta zamanın valisi Dr. Lütfi Kırdar'ın Çırağan Sarayı'nın bu arka bahçesini (Yıldız Sarayı'nın ara duvarına kadar) Maliye Bakanlığı'ndan İs-