Balkanlardan uluğ TÜRKİstan’a türk halk inançlari II

Kılıçbaba, Kılıçdede, Erkılıç gibi isimli ulu zatlara Anadolu’da da rastlanılmaktadır. Tahtakılıç, Yalınkılıç, Dalkılıç isimleri arasında ortak bir mahiyet olduğuna ihtimal veriyoruz. Bizim Erbil’de ziyaret etme imkanı bulduğumuz Heybet Sultan’ın mezarı da normalden çok uzundur. Anadolu’da da birçok ulu zatın mezarı uzun tutulmuştur. İmamzade Erşi’nin de isim etimoloji yapılınca Türk ismi olabileceğini düşündürüyor. Bu konuda yapacağımız çalışmanın malzemesini topluyoruz.

Azerbaycan, İran, Anadolu, Irak, Suriye’de Türk insan isimleri Balkan ve Kafkasya Türklüğünde olduğu gibi büyük ölçüde aynıdır. Yer yer Farsçadan ve Arapça’dan etkilenmeler olmuştur. Bu itibarla Türk kesimleri boylar bazında ele alınınca doğal olarak farklılık arzetmezler. Bu alanda yapılacak çalışmalara yardımcı olmak üzere biz bölgeden tespitini yaptığımız isimlerden bazı örnekler vermek istiyoruz. Mirağa, Seyitağa, Ağalar, Ağabey, Ağacan, Agabba (Agababa), Hacıağa, Hanbaba, Hanlar, Beyler, Elağa, Agammed, Hanmemmed, Dursun, Dursuneli, Allahverdi, Tanrıverdi erkek isimleri iken, Hanım, Hatın, Helmehatun (Halimehatun), Fatma Hatun, Nenehanım, Hanımkız, Beyim (Begüm), Beyimhanım, Agabeyim, Hanımağa, Güzel, Gülçöhre, Kızbes, Anakız, Besti, İnci, Sedef, Telli, İnbil (Ünbülbenim), Gülgez, Tukeziban, Sara, Sure’dir.²²² Bunlardan Dursun evvelce çocuğu yaşamayan aileler tarafından kullanılır. Yaşar’da bu türden bir isimdir. Kızbes artık kız evlat istemiyoruz anlamındadır. Anakız ise kız çocuğu anne olarcak yaşa gelmeden ölen aileler tarafından verilir. Baba, Bey, Agbaba da bu türden isimlerdir.

Bölgede halk arasındaki ihtilaflar “Agsakallar Meclisi” tarafından çözümlenir. Bunun için her evden bir çocuk/genç çağrılır. Toplantıyı Agsakallar yönetirler. Onların önerilerine uyulur. Bu uyum büyük bir edep , fazilet sayılır. Çözüm sağlanamayan ihtilaflarda Agsakal “gidip evlerden sopalarınızı getirin” diye kızar. Bu istiyorsanız döğüşün demektir. Diğer agsakallar araya girip kavgayı önlerler.²²³ Taifelerden evin erkeği gurbette olsa tayfanın agsakalı o evin sorunları ile ilgilenir. Gurbete gidip para kazanamadığı için evine dönme imkanı bulamayanan “kapı daldasına düştü” denir.

Ayrımlılarda da çok kere çocuğun adı bu bölgede olduğu gibi 6. günü konulur. Ad konulacakken bir molla veya agsakal çocuğun sağ kulağına ezan sol kulağına ise 3 defa çocuğun adını söyler. Arvadı boylu (eşi hamile) olan kişi ölse çoçuğa onun adı verilir. Ata ve ana adının verilmesinin töresi vardır. Büyük oğulun kızı olursa ana adı ata adı da ikinci oğula konulmalıdır.²²⁴Ayrımlılarda da erkek çocuk önemlidir. Erkek çocuk için “atanın eline yapışa” denir. Kız çocuğu neslin devamı sayılmaz.