Bankalar kanunlari

3.3.8. Bankalar Kanunu Genel Tebliğ Seri No: 8

(16/11/1979 tarih ve 16811 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanmıştır.)
7129 sayılı Bankalar Kanununun bazı maddelerinde 28 No.lu Kanun Hükmünde Kararname (KHK/28) ile yapılan değişiklikler dolayısıyla Kanunun belirlenmesini gerekli gördüğü hususlarla uygulama açısından açıklanmasında yarar görülen diğer noktalar aşağıda belirtilmiştir.
Hisse senedi, ortaklar ve en az sermaye hükümlerine uyum:
1.a) 28 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin Geçici Maddesi hükmü, bankaların ana sözleşmelerini yeni ve değişen hükümlere uygun duruma getirmeleri, banka ve banka ortaklarının 4’üncü maddede belirtilen koşullara uyabilmeleri için gereken işlemleri tamamlamaları, sermaye ve yedek akçelerini 6’ncı maddede yazılı tutarlara çıkarmaları için bu Kanun Hükmünde Kararnamenin yürürlüğe girdiği tarihten başlayarak iki yıllık süre tanımıştır.
Bu hüküm bankaların 4’üncü maddede belirtilen koşullara uyabilmek ve 6’ncı maddede yazılı tutarları gerçekleştirmek için sözkonusu sürenin sonunu beklemelerini gerektirmez. Aksine, Kanunda yapılan değişikliklerle Kalkınma Planı ve Yıllık Programlar çerçevesinde öngörülen amaç ve hedeflere ulaşılmasında bankalar kesiminin yeni hükümlere süratli uyumu önemli bir katkı oluşturacaktır. Bu değişikliklerin bankalar için getirdiği sorumluluklar yanında, bir bütün olarak, bankaların günün koşullarına uygun olanaklara kavuşturulmasını da amaçladığı dikkate alınarak, gerçekleştirilecek uyumun yeni hükümler açısından bütünlüğünün korunması ve en kısa zamanda sonuçlandırılması yararlı olacaktır.
4’üncü maddedeki yeni hükümler gereğince bankaların anasözleşmelerinde yapacakları değişikliklerle ilgili işlemlerin tamamlanması, özellikle 1’inci bent gereğince hamiline yazılı hisse senetlerinin ada yazılı duruma dönüştürülmesinin zaman alabileceği dikkate alınarak, bankalarca işlemlere bir an önce başlanılmalı, hamiline yazılı hisse senetleri ile ilgili olarak gerekli girişimlerde bulunulmalı, bu tür hisse senedi sahiplerinin belirlenmesi ve senetlerin yenileriyle değiştirilmesi için uygun aralıklarla etkin duyurma çabaları gösterilmelidir.
b) Kanunun 4’üncü maddesinin dördüncü paragrafında Geçici Madde ile belirlenen süre sonunda ada yazılı duruma getirilmeyen hamiline yazılı eski hisse senetleri ile yasal sınırlar üzerinde sermaye payı sahiplerinin bu maddenin 1’inci ve 5’inci fıkralarındaki koşullar yerine getirilinceye kadar temettü hariç ortaklık haklarından yararlanamayacakları belirtilmiştir. Burada temettü dışında yararlanılamayacak ortaklık hakları, bu maddedeki yasal sınırları aşan kısımlarla ilgili olmayıp, bu hakların tümünü kapsar. Ancak, yasal sınırlara uyum sağlamak amacıyla yapılacak ana sözleşme değişikliklerinde ortaklık hakları bu sınırlar içinde kullanılabilir.
Şubelere ayrılacak sermaye:
2. 6’ncı maddenin ikinci paragrafında bankaların merkez şubeleri dışında açılmış ve açılacak her şube için 25 milyon liralık en az sermayeye ek olarak ayrıca ayırmaları gerekli görülen “sermaye” tutarlarından, Türkiye’de kurulan bankalar için ödenmiş sermayeleri ile yedek akçeleri ve yabancı ülkelerde kurulmuş olup Türkiye’de şube açarak çalışan bankalar için Türkiye’ye ayırdıkları sermaye ve yedek akçeleri toplamı anlaşılır.
Kentlerin nüfusunun saptanmasında belediye sınırları içindeki nüfus dikkate alınır.
Kredi sınırlarının belirlenmesi
3.a) 38, 39 ve 48 inci maddeler hükümleri gereğince “Kalkınma Planı Yıllık Programlarında belirtilen sektörler” 1979 Yılı Programı çerçevesinde gerekli belirleme yapılıncaya kadar “1979 Yılı Programının Uygulanması, Koordinasyonu ve İzlenmesine Dair” 7/16844 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı eki “Yatırımların, İhracatın ve Döviz Kazandırıcı Hizmetlerin Özendirilmesi ve Yönlendirilmesine İlişkin Hükümler”i yürürlüğe koyan 7/17224 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ekinde yer alan “1979 Yılı Genel Teşvik Tablosu”ndaki tüm sektörlerdir.
1980 ve daha sonraki yıllar için, Bankalar Kanunu uygulaması açısından söz konusu sektörler yılı programlarında ya da eklerinde ayrıca belirlenecektir.
b) 38’inci maddenin 2 nci fıkrası hükmü gereğince “Kalkınma Planı Yıllık Programlarında belirtilen türdeki ortaklıklar” 1979 yılı için “1979 Yılı Genel Teşvik Tablosu”nun VII. Bölümünde tanımı yapılan ortaklıklardır.
1980 ve daha sonraki yıllar için bu tür ortaklıkların tanımı yılı programlarında ya da eklerinde ayrıca belirlenecektir.
c) 38’inci maddenin 2’inci fıkrasında yer alan “Gerice Yöreler” 1979 yılı için “1979 Yılı Genel Teşvik Tablosu”nda “Kalkınmada Öncelikli Yöreler” kapsamında olan illerdir.
1980 ve daha sonraki yıllar için bu yöreler yıl programlarında ya da eklerinde ayrıca belirlenecektir.
d) 38’inci maddenin 2’inci fıkrasında yer alan “dışsatımda kullanılmak üzere açılan krediler” tanımından “İhracat Rejimi Kararı”, “Dışsatımı Düzenleme Kararı” ile “Dışsatım Yönetmeliği” ve “Dışsatımı Özendirme, Yönlendirme ve Geliştirme Kararı”nda ya da bunların yerine geçmek üzere çıkarılacak karar ve yönetmeliklerde belirtilen her türlü dışsatımı gerçekleştirmek amacıyla “İhracat Belgesi”, “İhracat Belgesi ve Ruhsatnamesi”, “Dışsatım Tasarım Belgesi” almış olan dışsatımcılara, bu dışsatımlarda kullanılmak üzere açılan krediler anlaşılır.
Belgelendirme:
4. Bankalar Kanununun 38’inci maddesinin 2’nci fıkrası hükümlerine göre bankalarca açılan kredilerle ilgili işlemlerde aşağıdaki esaslara uyulur:
a) Kalkınma Planı ve yıllık programlarında yer alan sektörlerdeki işlerde kullanılmak üzere açılan kredilerde;
aa) Kredi açılmadan önce, bankaların, kredi isteminde bulunan gerçek ve tüzel kişilerden (i) kayıtlı bulundukları ticaret sicili memurluğundan alacakları tescil belgesinin ve kayıtlı oldukları meslek kuruluşundan alacakları uğraşı alanını belirten belgenin, (ii) Bankalar Kanununun 46’ncı maddesi hükmü gereğince Bankalar Birliği tarafından saptanan örneklerine uygun en son hesap durumunun, (iii) tüzel kişilerden ayrıca anasözleşme ya da ortaklık sözleşmesinin, (iv) yatırım, genişletme ve yenileştirme işlerinde kullanılacak krediler için Teşvik Belgesinin ve yapılabilirlik raporunun ya da üretime dönük kullanımlar için istemde bulundukları krediyi hangi amaçlarla, ne tür ve ne miktarda bir üretim sağlamak için kullanacaklarını ve hangi sürede bu üretimi gerçekleştirebileceklerini belirten bir beyannamenin, (v) ayrıca örneği aşağıda gösterilen “yüklenim belgesi”nin birer örneklerini almaları gereklidir.
ab) Kredinin açılmasından sonra fiilen belirtilen sektörlerde ve amacına uygun işlerde kullanılmasının sağlanması ve kovuşturulması krediyi açan bankanın sorumluluğundadır. Bankalar bu denetimi müşterilerinden alacakları üçer aylık hesap durumları, olanaklar ölçüsünde sarf belgeleri ile ve kendi inceleme elemanlarının denetlemeleri ile sağlarlar.
b) Bankalarca kendi ödenmiş veya Türkiye’ye ayrılmış sermayeleri ile yedek akçeleri toplamının % 30’una kadarki sınır içinde Kalkınma Planı yıllık programlarında belirtilen türdeki ortaklıklar ile gerice yörelerdeki işlerde kullanılmak üzere gerçek ve tüzel kişilere açılan kredilerde, bankaların, yukarıda 4 (aa) paragrafı gereğince müşterilerinden almaları gereken belgelere ek olarak, bu kişi ve ortaklıklardan yukarıdaki 3 (b) paragrafında belirlenen tanıma uygun ortaklık olduklarını kanıtlayan ya da kredinin 3 (c) paragrafı kapsamına giren yörelerdeki işler için kullanılacağını gösteren beyan ve belgeleri almaları gereklidir.
% 30’luk sınır içindeki kredilerden yararlanacak işlerin Kalkınma Planı yıllık programlarında belirlenen sektörlerde olmaları gerekir.
Kredinin açılmasından sonra fiilen amacına uygun işlerde ve yörelerde kullanılmasının sağlanması, kovuşturulması ve denetimi, yukarıda 4 (ab)’deki esaslar çerçevesinde, krediyi açan bankanın sorumluluğundadır.
c) Bankalarca dışsatımda kullanılmak üzere açılan kredilerde:
ca) Dışsatımla ilgili Karar ve bu Karara dayanılarak yayımlanacak Yönetmelik ve sirkülerlere göre dışsatım yapacak gerçek ve tüzel kişilerin Ticaret Bakanlığından almış oldukları “İhracat Belgesi”nin; ihracata bağlı maddeler için “İhracat Belgesi ve Ruhsatnamesi”nin ya da “Dışsatın Tasarım Belgesi”nin bir örneği ile dışsatım türüne göre, yukarda adı geçen Karar ve Yönetmeliklerde ya da bunların yerine geçmek üzere çıkarılacak Karar ve Yönetmeliklerde belirtilen belge ya da belgelerin örneği (Örneğin, Bakanlığın lisansına veya iznine bağlı malların dışsatımında istenen lisans/tescil beyannamesi gibi) ve ekte verilen taahhütname.
cb) Kredinin açılmasından sonra fiilen dışsatımda ve amacına uygun biçimde kullanılmasının sağlanması ve kovuşturulması krediyi açan bankanın sorumluluğundadır. Bankaların bu denetimi yapmak amacıyla, müşterilerinden alacakları üçer aylık hesap durumları ve gerekli görebilecekleri diğer belgelerle birlikte gümrük idarelerince verilecek “Gümrük Çıkış Beyannamesi”nin ve “Döviz alım bordrosu veya bordrolarının” birer örneğini ya da yürürlükteki mevzuat gereğince bunların yerine geçebilecek belgelerin birer örneğini almaları gerekir.
Dolaylı Kredi
5. 38’inci maddenin (4.) paragrafı dolaylı kredi tanımına açıklık getirmiştir. Maddenin eski şeklinde kendisi bankadan doğrudan kredi almayan “hakiki şahısların” yasada belirtilen ilişkilere sahip oldukları ortaklık, müessese ve şahıs şirketlerine kredi açılması durumunda bu ortaklık, müessese ve şirketlere açılan kredilerin hakiki şahsa dolaylı açılmış kredi sayılıp sayılmayacağı konusunda değişik yorumlar ve farklı uygulamalar ortaya çıkmış idi.
38’inci maddenin yeni şekliyle lehine kredi açılsın ya da açılmasın hakiki veya hükmi bir şahsın, 4’üncü paragrafın (a) ve (b) bentlerinde belirtilen ilişkiler içinde oldukları ortaklıklara açılan kredilerin dolaylı kredi ilişkisinin hesaplanmasında bu hakiki veya hükmi şahsa açılmış sayılacağı hükme bağlanmıştır.
Bankalar, dolaylı kredi ilişkilerini saptayabilmek için, kendilerine kredi açılan kişilerden hesap vaziyeti ile birlikte bu çeşit ilişkilerde bulundukları kişilerin bankanın hangi şubelerinden ne miktarda kredi sağlandığını saptamak zorundadırlar.

Mukabil kefalet ve risk paylaşımı:

6. Bankalar; 38 inci maddenin 5’inci fıkrası (g) bendinde belirtildiği üzere, kendi kredi sınırlarını ancak diğer bankaların kendi kredi sınırları içinde verecekleri mukabil kefaletleri kadar aşarak teminat mektubu verebilirler.
Bu işlemlerde mukabil kefalet veren bankalar kendi kredi sınırları içinde kalmak zorunda oldukları halde, aynı maddedeki (h) fıkrası çerçevesinde en az üç bankanın riski paylaşarak yurt dışı ihale işlemleri için verecekleri teminat mektuplarında katılan bankaların kendi kredi sınırları içinde kalmaları koşulu aranmaz.
Bankaların ortaklaşa verecekleri teminat mektuplarında her bankanın riske katılma oranı bu bankalar arasında varılacak anlaşmaya göre belirlenir.
Kredilerin ancak adına açıldığı kişilere kullandırılabileceğini belirten 44’üncü maddenin son fıkrası hükmü bir bankaca kredi açılan gerçek ve tüzel kişiler aracılığı ile üçüncü kişilere kredi sağlanmasını önlemeye yönelik olup yukarıda belirtilen bankalararası mukabil kefalet ve risk paylaşımı suretiyle kredi kullandırılması işlemlerine bir engel oluşturmaz.
Kredi sınırları ve yeni hükümler:
7. 38 ve 39 uncu maddelerin son fıkraları gereğince, bankalar bu Kanun Hükmünde Kararnamenin yürürlüğe girdiği tarihten önce açtıkları kredilerden bu Kanun Hükmünde Kararname ile yapılan değişiklikler dolayısıyla bu maddelerdeki yeni hükümlere aykırı duruma gelenleri madde hükmüne uygun hale getirinceye kadar arttıramazlar.
Aykırılığın ortaya çıkıp çıkmadığının saptanmasında kullandırılan kredi tutarları değil, tahsis edilen kredi limitleri dikkate alınır.
İştiraklere Kredi :
8. 39’uncu madde gereğince bankaların Kalkınma Planı Yıllık Programlarında belirtilen sektörlerde iş yapan iştirak ve kuruluşlarının tümüne verebilecekleri kredi sınırlarının belirlenmesinde, bir önceki yıl bilançosunda mevcut nakdi kredi tutarının % 15 ine veya ödenmiş ya da Türkiye’ye ayrılmış sermayeleriyle yedek akçeleri toplamının 3 katına tekabül eden tutarlardan yüksek olanı dikkate alınır. Nakdi kredi tanımı Bankalar Kanununun 36’ıncı maddesi gereğince satın alınanlar hariç, portföylerinde bulunan tahvilleri de kapsar.
39’uncu maddenin beşinci fıkrasındaki “banka iştiraki” tanımı yalnızca bu madde hükümleri için geçerlidir.
9. Bankalar Kanunu Genel Tebliğleri-Seri No: 1, 3, 4, 6, 7 kaldırılmıştır.
10. Kredi isteminde bulunan gerçek ve tüzel kişilerce bankalara verilecek “Yüklenim Belgesi (Taahhütname)” örneği aşağıdadır.
Yüklenim Belgesi

(Taahhütname)

Örneği
7129 sayılı Bankalar Yasası’nın 28 sayılı KHK ile değiştirilen 38’inci maddesinin 2’nci fıkrası hükmüne dayanarak, ödenmiş sermayenizle yedek akçeleriniz toplamının en çok % 25 (%30) (%40) sınırı içinde bize açacağınız kredilerin tümünü……………..işlerinde (ve………………… yöresinde) kullanacağımızı ve bankanızca açılmış kredilerden yararlanarak bunları yukarıda yazılı konu dışında ve özellikle üçüncü kişilerin finansmanında kullanmayacağımızı ya da kullandırmayacağımızı ve yapılacak soruşturma ve incelemeler sonucunda ve her üç ayda bir vereceğimiz hesap durumlarına göre bu yükümlülüğümüzün yerine getirilmediğinin anlaşılması halinde, (x) Bankanızın Bankanızda bulunan kredilerimizin tümünü derhal kesmek ve alacağını muaccel olarak istemek hakkına malik bulunacağını ve bu hususta hiç bir biçimde itiraza hakkımız olamayacağını şimdiden kabul ettiğimizi bildirir ve yükleniriz.
(x) Dışsatımda Kullanılmak üzere kredi istenmesi halinde aşağıdaki bölüm eklenecektir.
“ve Dışsatım Düzenleme Kararında ya da bunun yerine geçmek üzere çıkarılacak Kararlarda belirtilen usulsüzlükleri yapmamız sonucunda ihracat Belgemizin ya da İhracat Belge ve Ruhsatnamemizin iptali halinde ya da Dışsatımı Özendirme, Yönlendirme ve Geliştirme Kararında ya da bunun yerine geçmek üzere çıkarılacak Kararlarda belirtilen koşullara uygun olarak dışsatımı gerçekleştiremediğimiz takdirde”