Basel Bankacılık Gözetim ve Denetim Komitesi Etkin Bankacılık Denetimi İçin Temel Prensipler Bank For International Settlements Eylül 2012

III. Etkin bankacılık denetimi için ön koşullar:

46. Etkin bir bankacılık denetleme sisteminin normal ve stresli ekonomik ve finansal koşullar altında denetleme politikalarını etkin bir şekilde geliştirebilmesi, uygulayabilmesi, izleyebilmesi ve icra edebilmesi gerekir. Kamu denetleme otoritelerinin bankaları veya bankacılık sistemini olumsuz etkileyebilecek dış koşullara gerekli tepkiyi gösterebilmeleri ve gerekli cevabı verebilmeleri gerekir. Uygulanan denetimin etkinliği üzerinde doğrudan etkisi bulunan bir dizi unsur veya ön koşul vardır. Bu ön koşullar, çoğunlukla bankacılık denetim otoritelerinin doğrudan veya tek yetki alanının dışındadır. Denetim otoriteleri, bu ön koşulların bankaların gözetim ve denetiminin etkinliği veya verimliliğini etkileyebileceğine yönelik kaygıları olduğu takdirde, hükümeti ve ilgili otoriteleri bu durumdan ve bu durumun denetleme hedeflerine fiilen olan veya olabilecek negatif yansımalarından haberdar etmelidirler. Kamu denetleme otoriteleri, kendilerinin doğrudan veya tek yetki alanlarının dışında olan kaygılarını gidermek konusunda hükümetle ve ilgili otoritelerle birlikte çalışmalıdırlar. Kamu denetleme otoriteleri, normal işlerinin bir parçası olarak, bu kaygıların bankaların denetimi ve gözetiminin etkinliği veya verimliliği üzerindeki etkilerini gidermeyi amaçlayan önlemler de almalıdırlar.
47. Ön koşullar şunlardır:

• 
  sağlam ve sürdürülebilir makroekonomik politikalar;
  
• 
  finansal istikrar politika formülasyonu için sağlam temellere oturan bir çerçeve;
  
• 
  iyi geliştirilmiş ve yerleştirilmiş bir kamu altyapısı;
  
• 
  kriz yönetimi, kurtarma ve tasfiye için açık ve net bir çerçeve;
  
• 
  uygun sistemik koruma düzeyi (veya kamu güvenlik ağı) ve
  
• 
  etkin piyasa disiplini.
  

Sağlam ve sürdürülebilir makroekonomik politikalar:

48. Sağlam makroekonomik politikalar (esas olarak mali ve parasal politikalar), istikrarlı bir finans sisteminin temelidir. Sağlam politikalar olmazsa, yüksek devlet borçlanması ve harcamaları ve aşırı likidite eksikliği veya aşırı likidite arzı gibi dengesizlikler ortaya çıkabilir ve finans sisteminin istikrarını etkileyebilir. Ayrıca, belirli hükümet politikaları¹³ bankaları ve diğer finansal aracı kurumları açıkça enstrümanlar olarak kullanabilir ve bu da etkin kamu denetimini engelleyebilir.

Finansal istikrar politika formülasyonu için sağlam temellere oturan bir çerçeve:

49. Bir tarafta reel ekonomi ile diğer tarafta bankalar ve finans sistemi arasındaki etkilenmeleri ve ilişkileri dikkate aldığımızda, makro-ihtiyatlı gözetim ve finansal istikrar politika formülasyonu için açık ve net bir çerçevenin mevcut olması önemlidir. Böyle bir çerçeve, finans sistemi içinde mevcut sistemik risklerin ve ortaya çıkan risklerin belirlenmesinden ve sistemik risklerin birikmesine yol açabilecek piyasa faktörlerinin ve diğer finansal ve ekonomik faktörlerin izlenmesi ve analiz edilmesinden ve uygun politikaların formüle edilmesi ve uygulanmasından ve bu politikaların bankaları ve finans sistemini nasıl etkileyebileceğinin değerlendirilmesinden sorumlu olan otoriteleri veya diğerlerini açıkça göstermelidir. Bu çerçeve, ilgili kurum ve kuruluşlar arasında etkin işbirliği ve eşgüdüm için gerekli mekanizmaları da içermelidir.

İyi geliştirilmiş ve yerleştirilmiş bir kamu altyapısı:

50. İyi geliştirilmiş ve yerleştirilmiş bir kamu altyapısının, yeterince sağlanmadıkları takdirde, finans sistemleri ve pazarlarının zayıflamasına katkıda bulunabilecek veya onların gelişmesini engelleyebilecek aşağıdaki unsurlardan oluşması gerekir:

• 
  istikrarlı ve düzenli uygulandıkları takdirde, ihtilâfların adil bir biçimde çözümlenmesi için bir mekanizma oluşturan, şirketler, iflas, sözleşme, tüketici koruma ve özel mülkiyet kanunları da dahil ticari kanunlar sistemi;
  

• 
  etkin ve bağımsız bir yargı erki;
  

• 
  uluslararası düzeyde genel kabul gören, iyi tanımlanmış ve kapsamlı muhasebe prensipleri ve kuralları;
  

• 
  bankalar da dahil, mali tabloların kullanıcılarının mali tabloların şirketin mali durumunu adil ve doğru bir şekilde yansıttığı ve belirlenmiş muhasebe ilkelerine uygun olarak hazırlandığı konusunda bağımsız bir güvence elde etmelerine imkan sağlayan ve denetçilerin kendi işlerinden ve sonuçlarından sorumlu tutuldukları bir bağımsız dış denetim sistemi;
  

• 
  çalışmaları uluslararası standartlara uygun olarak resmi veya mesleki organlar tarafından belirlenen ve konulan saydam teknik ve etik ilkelere ve standartlara uygun olan ve kendileri de uygun gözetime tâbi tutulan yetkin, bağımsız ve deneyimli profesyonellerin (örneğin, muhasebeciler, denetçiler ve avukatlar) varlığı;
  

• 
  diğer finansal pazarları ve uygunsa, bu pazarların katılımcılarını ve bu pazarların yeterli denetimi ve gözetimini düzenleyen iyi tanımlanmış kurallar;
  

• 
  finansal işlemlerin ödeme ve takası için kullanılan, karşı taraf risklerinin etkin bir şekilde kontrol edildiği ve yönetildiği, güvenli, etkin ve iyi düzenlenmiş ödeme ve takas sistemleri (merkezi karşı taraflar da dahil);
  

• 
  borçlular ve/veya veritabanları hakkında risklerin değerlendirilmesine yardımcı olan kredi bilgilerini sağlayan etkin ve etkili kredi büroları ve
  

• 
  temel ekonomik, finansal ve sosyal istatistiklerin kamusal erişime açık olması.
  

Kriz yönetimi, kurtarma ve tasfiye için açık ve net bir çerçeve:
51. Etkili kriz yönetimi çerçeveleri ve tasfiye rejimleri, zor durumda olan veya iflas eden bankalar ve finans kuruluşlarının finansal istikrara verebilecekleri potansiyel zararların asgariye indirilmesine yardımcı olurlar. Kriz yönetimi ve tasfiye için sağlam bir kurumsal çerçeve, (bankacılık denetim otoriteleri, ulusal tasfiye otoriteleri, maliye bakanlıkları ve merkez bankaları gibi) çerçeve kapsamındaki otoritelerin her biri için açık bir görev tanımı yazılmasını ve etkin bir kanuni destek sağlanmasını gerektirir. İlgili otoriteler, varlığını sürdüremez hale gelen ve varlığını sürdürmesi makul olarak mümkün olmayan bir finans kuruluşunu tasfiye etmek için cari kanunlarla desteklenen geniş bir yetki dizisine ve uygun araçlara sahip olmalıdırlar. İlgili otoriteler arasında, kriz yönetimine ve tasfiyeye ilişkin münferit ve müşterek sorumluluklarının neler olduğu konusunda ve bu sorumluluklarını koordineli bir tarzda nasıl ifa edecekleri konusunda açık bir mutabakat da bulunmalıdır. Bu, kurtarma ve tasfiye durumlarını halletmek ve oluştuklarında bu olayları yönetmek için gerekli planlamayı önceden yapabilmek amacıyla gizli bilgilerin ilgili otoriteler arasında paylaşılabilmesi kabiliyetini de içermelidir.