Beypazarı’nda yeni iktisadi merkezler

Beypazarı’nda İktisadi Yönelimler©

Beypazarı’nda yeni iktisadi merkezler
Çocukluğum (1970’li yılların sonları ve 80’li yılların başı) Hamzalar Mahallesinde geçti. Mahalle arkadaşlarımla en yakın ilkokula, Gazipaşa’ya yürürdük. Babam yıllar önce (sanırım 60’lı yıllar) Kaymakamlık lojmanından öteye (Batıya, merkez Hanlarönü) bina olmadığını söylerdi. Bir iki yerde gördüğüm (İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü’nde hala var, Gazi Paşa İlkokulunda sanırım var), yaklaşık yarım yüzyıl önce çekilmiş yanyana eklenerek 3-4 metrelik tabela haline getirilip asılmış Beypazarı fotoğrafları da babamın söylediklerinin maddi kanıtıdır.
Çocukluğumda babam gündelik ihtiyaçları mecburen yürüyerek yarım saatten fazla süren çarşıdan temin ederdi. Çarşı Hanlarönü etrafıydı. Babamın unuttuğu ihtiyaç maddeleri (ozamanki tabirle öteberi) olunca annem sinirlenirdi, hemen kolayca gidilip alınamazdı çünkü.
Sanırım (İstatistiklere erişemedim) çocukluk ve gençlik yıllarımda Beypazarında nüfus artışı Türkiye ortalamasının çok üzerindeydi. Beypazarı’na hem köylerden nüfus aktı, hemde Beypazarında yerleşiklerin çocukları, torunları nüfusu artırdı. Benim ailem dahi 70’li yıllarda Beypazarına Dudaş’tan göç etti. İkamet ettiğimiz Hamzalar Mahallesi 60’lı yılların sonu 70’li yılların başında tek katlı meskenlerden müteşekkil olarak kurulmuştu. Sonra 90’lı yıllara doğru meskenlerin üstüne iki kat daha eklendi, evlenen çocuklar ve torunlar için.
Beypazarında hızlı nüfus artışının sebeplerinin neler olduğunun araştırılması kuşkusuz faydalı olacaktır. Biz bu yazımızda nüfus artışının iktisadi merkezi (Hanlarönü’nü) nasıl etkilediğini tahmin etmeye çalışacağız.
Beypazarında nufüs artışı kısa dönemde mesken sıkıntısına yol açtı, bu kiraları, mesken fiyatlarını ve meskene uygun arsa fiyatlarını artırdı. 80’li yıllarda arsa fiyatları oldukça yükseldi. 80’li yıllardaki reel mesken arsa fiyatı, sonraki yıllarda yeni imar alanlarının açılmasıyla düştü. Yeni yerleşim birimleri Hanlarönünden, çarşıdan uzaklaştı. Batıda Fatih Camii civarı, doğuda Oğuz Kent civarı imara açıldı. Mesken darlığına karşı mesken kooperatiflerinin sayısı yine bu yıllarda arttı. Yeni yerleşim alanları açılsa da, buralarda yeni iş yerleri açılmıyordu.
Gözlemlediğimiz kadarıyla, yine nufüs artışı kısa dönemde Hanlarönü civarındaki ticari mekânlara talebi artırdı. Talebin kısa dönemde arzdan daha yüksek olması, arzın artan talebe kısa dönemde cevap verememesi, Hanlarönü civarında yeni ticari mekânlar için uygun arsa kıtlığı sebebiyle mevcut işyerlerinin satış fiyatı ve kirası oldukça yükseldi.
Hanlarönü etrafında uygun arsalara yeni işyerleri inşa edildi, ya da eski işyeri binaları yıkılarak yeni işyeri inşaatı için arsalar elde edildi. Hanlarönü ile Hükümet Konağı arasına ve Hanlarönü ile anayol arasına günümüzdeki çoğu bina 80’li yıllar ve sonrasında inşa edildi.
Beypazarına 80’li yıllarda, 90’lı yılların ilk yarısında tayini çıkarak gelen memurlar Beypazarı’nın geldikleri yere göre pahalı olduğunu söylerlerdi. Pahalılığın bir sebebi de yüksek işyeri kiraları olsa gerektir.
2000’li yıllar yüzlerce yıldır Beypazarında ticaretin tek mekezi olan Hanlarönü’nü tahtından indireceğe benziyor, en azından artık Hanlarönünün tekeli ortadan kalkacak. Yeni ticaret merkezlerinin nüveleri oluşmaya başladı, gözle görülür hale geldi. Fatih Camii çevresi Beypazarının batısının ve Kırbaşı yolu güzergâhının ticari ağırlık merkezi olma yolundaydı/yılundadır, Pazar günü kurulan Pazar bu oluşumu hızlandırdı. Yakın gelecekte Beypazarı nüfusu hızlı artar ise, artan nüfus için meskenler Fatih Camii çevresine, Çayırhan yolu ve Kırbaşı yolu istikametine ilerler ise, Hanlarönünde işyerleri satış fiyatları ve kiraları yüksek seyretmeye devam eder ise, Fatih Camii işyerleri ile çevrelenir, Fatih Camii merkez olur, merkezden heryöne, işyerleri eklenerek ilerleyen bir süreç yaşanır. Şimdi eski olan, fakat adında yeni nitelemesi bulunan Yeni Sanayii Çarşısı dahi uzun dönemde otoparkı, çocuk bahçesi, dinlenme alanları da olan, mağazaların, işhanlarının yeraldığı planlı bir ticaret ve yaşam alanına dönüşebilir. Fatih Camii yakın çevresi idarenin planlayarak oluşturduğu bir ticaret alanı değil, zorunluluktan kaynaklanan, ferdî teşebbüsle ortaya çıkan bir olgu. Günümüzde hem mahalle hem ticaret alanı özelliği taşıyor. İdarece planlanmamasının uzun dönemde sakıncaları ortaya çıkacaktır. Uzun dönemde ikamet edenler ile ticari mekân olarak kullananlar arasında bazı meseleler çıkabilir.
Ticaretin Hanlarönü merkezinde yoğunlaşması yukarıda da işaret ettiğimiz pahalılık sorunu yanında işsizliğe de yol açıyordu/açıyor. Görüştüğüm birçok işyeri açmak isteyen genç, sabit maliyetler içinde yeralan kira maliyeti dolayısıyla işyeri açmaya teşebbüs etmekten korkuyordu/korkuyor. Kira maliyeteinden korkanlara ücretli çalışmaktan başka yol kalmıyordu/kalmıyor. Beypazarında işsizliğin bir nedenide işyeri açmak için gereken mekânların sınırlılığıydı/sınırlılığı. İşyeri sahipleri kira ve kiradan doğan vergiyi ödemedikleri için maliyetten doğan rekabette epeyce üstün konumda bulunuyorlar. Kiradan doğan maliyet rekabetinden kurtulmak piyasada yer edinmek için önem kazanıyor. Kiracıların işyeri sahiplerinin genelde yapmadığı ya da yapamadığı/yapamayacağı işlerle iştigal etmesi gerekiyor. Bunlar Beypazarı için yeni olan işler, yeni yeteneklerin kazanılması gereken işler (bilgisayar, cep telefonu, elektronik cihazlar, internet kafe, vb.) ya da avukatlık, eczacılık, muhasebecilik, veterinerlik vb. icrası için belge gereken işler. Ya da gelecekte ortaya çıkacak işler olabilir. Ya da işyeri sahiplerinin yaptığı işlerin icrasında yenilikler getirerek piyasada kiracılar tutunabilirler. Bu yenilikleri de işyeri sahiplerinin taklit edememesi gerekir.
Fatih Camii çevresinde ticaret yapanlar kiracı da olsa piyasa da tutunma şansı var. Çünkü kiralar Hanlarönündeki kadar yüksek değil. Ayrıca Hanlarönünde asırlardır yapılan bir iş Fatih Camii çevresinde de yapılabilir, çünkü Hanlarönünden uzak olması dolayısıyla Fatih Camii çevresindeki talebi kendisine çeker. Halen mevcut numuneler manav, bakkaliye, berber, manifatura, kırtasiye, fırın, pastane. Bunlara 3-5 yıl arasında çilingir, ayakkabıcı, ayakkabı tamircisi, kuruyemişçi vb. eklenebilir. Bu biribirini hızlandıran ya da yavaşlatan bir süreçtir.
Hanlarönünde mekân darlığı, sıkışıklık, araç parkı sorunu, kaldırımların darlığı, gürültü, toz, kirlilik vb. sebeplerden dolayı alışveriş sıkıntılı bir hal almakta, Fatih Camii çevresinde bu sorunların şimdilik yaşanmaması çekiciliğini artırıyor.
Sonuç olarak Fatih Camii çevresinde yüzyıllardan beri ilk kez ticaret ağırlıklı yeni bir iktisadi merkez oluşuyor, bütün Beypazarlılara hayırlı olsun.
[e-mail]

30 10 2005 D. Davut

© Makalenin telif hakkı Ali Başaran’a aittir, yazılı izni olmadan kısmen de olsa hiçbir şekilde değiştirilemez ve yayımlanamaz.