Bibliyografya: 17 anber 17

ANT

Bk. Yemin.

ANTÂKÎ, Ali b. Muhammed

Ebü'l-Hasen Alî b. Muhammed b. İsmâîl el-Antâkî et-Temîmî (ö. 377-987) Kıraat âlimi.

299’da (911-12) Antakya'da doğdu. Burada İbrahim b. Abdürrezzâk’tan arz* ve semâ* yoluyla kıraat öğrendi. 950'de annesiyle birlikte hacca gitti. Hac dö­nüşü Şam'da hocasının vefatını öğre­nince Antakya'ya dönmekten vazgeçip Kahire'ye gitmeye karar verdi ve ora­ya yerleşti. Uzun süre Kahire'de kıraat okuttu. Endülüs Hükümdarı Müstansır-Billâh'ın ricası üzerine Endülüs'e gide­rek ³⁵⁴ Kurtuba'ya yerleşti ve 29 Rebîülevvel 377 (29 Temmuz 987) tarihin­de orada vefat etti.

Kıraat ilminde Endülüs'ün önde gelen âlimlerinden biri olan Antâkî, Şafiî fıkhın­da ve hcsab'da da bilgi sahibiydi. Otuz yıl kadar derslerine devam ettiği hoca­sı İbrahim b. Abdürrezzâk'tan başka Muhammed b. Nadr b. Ahrem. Ahmed b. Muhammed b. Haşîş, Muhammed b. Cafer el-Bağdâdî, Ahmed b. Salih el-Bağdâdî'den ders almıştır. Kendisinden kıraat ilminde faydalananlar arasında meşhur Endülüslü tarihçi İbnü'l-Faradî. Ebü'l-Ferec el-Heysem b. Ahmed es-Sabbâğ, İbrahim b. Mübeşşir, Utbe b. Abdülmelik, Ubeydullah b. Seleme b. Hazm gibi âlimler bulunmaktadır. Bunlardan Ubeydullah b. Seleme’nin meşhur kıra­at âlimi Ebû Amr ed-Dânî'nin hocası olduğu dikkate alınırsa, Antâkî'nin Dâni’nin kaynakları arasında birinci sırada yer aldığı anlaşılır. Yedi kıraat imamın­dan biri olan Nâfı'in râvisi Verş'in kıraa­tini el-Uşûl fî kıra’ati Verş adlı ese­rinde tesbit eden Antâkî'nin Risale fi'l-vakf ³⁵⁵ adlı bir başka eseri de vardır. ³⁵⁶

Bibliyografya:
1- İbnü'l-Faradî, Târîhu 'ulemâ’i'l-Endelüs, Ka­hire 1966, I, 316.

2- İbnü'l-Kıfti. İnbâhü'r-ruvât, II, 308, 309.

3- Zehebî, Ma'rifetü'l-kurrâ’ (Beşşâr), I, 342, 343.

4- Sübkî, Tabakat, III, 468.

5- İsnevi, Tabakâtü'ş-Şâfi'iyye (nşr. Abdullah el-Cübûrî), Bağdad 1390, 91, I, 83.

6- İbnü'l-Cezerî, Gâyetun-nihâye, I, 564.

7- Makkari Nefhu’t-tib, III, 144.

8- Brockelmann. GAL SuppL. II, 980.

ANTAKİ, Dâvûd b. Ömer

Bk. Davud-i Antaki.

ANTAKİ, Yahya b. Said

Ebü'l-Ferec Yahya b. Saîd b. Yahya el-Antâkî (ö. 458-1066) Hıristiyan Arap tabip ve tarihçisi.

Saîd b. Bıtrîk'in yeğenlerinden olup tahminen 370’ten (980) önce Kahire'de doğdu. Hayatının ilk otuz beş veya kırk yılını Mısır'da geçirdikten sonra 1014 yı­lında Bizans hakimiyetindeki Antakya'ya yerleşerek ileri bir yaşta orada öldü.

Yahya b. Saîd bir tabip olmasına rağ­men daha çok amcası Saîd b. Bıtrîk'in Nazmu'l-cevher adlı tarihine zeyil ola­rak yazdığı Kitâbü Zeyli't-târih adlı ese­riyle tanınmıştır. Müellif bu eserinde baş­langıçta 326-397

³⁵⁷ yılları ara­sındaki olayları ele almış, fakat daha sonra bulduğu yeni kaynaklar ve ek bil­gilerle bunu geliştirerek 405 ³⁵⁸ ta­rihine kadar getirmiştir. Antakya'ya yer­leştikten sonra 1014'ten sonraki olay­ları da ilâve ederek eserini üç ayrı te­lif safhasında tamamlamıştır. Eserin gü­nümüze kadar ulaşan yazmalarından hiçbiri 425 ³⁵⁹ tarihini geçmemek­tedir. Fakat Azîmî 458 ³⁶⁰ yılında meydana gelen olayları anlatırken kita­bın söz konusu yılda sona erdiğini ifa­de eder.

Antâkî, Saîd b. Bıtrîk'in metodunu ta­kip etmiş, eserini yıllara göre değil tah­ta çıkış sırasıyla önce Abbasî, sonra Fa­tımî halifelerine ve ülkelere göre düzen­lemiş, Mısır. Suriye ve Bizans İmparatorluğu'ndaki olaylar hakkında geniş bilgi vermiştir. Kuzey Afrika'da meyda­na gelen hadiselere ise sadece ilk Fâtımîler dolayısıyla temas etmiştir. Antâkî yalnız müslüman yazarların eserlerin­den değil Bizans ve hıristiyan kaynakla­rıyla Antakya'da gördüğü yerli kaynak­lardan da faydalanmış, tarihleri çok de­fa hicrî ve İskender takvimleriyle ver­miştir. Kitâbü Zeyli't-târih, IV-V. ³⁶¹ yüzyıllarda Suriye, Mezopotamya ve Bi­zans tarihi için önemli bir kaynaktır. Özellikle Fâtımîler devrinde Mısır tarihi, bu dönemdeki hıristiyanların yaşayışı ve kilise tarihi bakımından da büyük bir önem taşımaktadır.

V. R. Rosen Kitâbü Zeyli't-târih'in özetini Rusça tercümesiyle birlikte bir mukaddime ve fihrist ekleyerek yayım­lamıştır. ³⁶² Arapça tam metni ise Nazmü'l-cevher'le birlikte L. Cheikho. B. Carra de Vaux ve H. Zayyat tarafından neşredilmiştir. ³⁶³ Ayrıca J. Kratchkosky ve A. Vasiliev ese­ri Fransızca'ya çevirerek Arapça met­niyle beraber yayımlamışlardır. ³⁶⁴

Yahya b. Saîd'in tıp alanında bilinen yegâne eseri Şerhu Mesa’ili Huneyn b. İshâk olup bunun tek nüshası Rabat Kettânî koleksiyonunda bulunmaktadır. ³⁶⁵ Eser üzerinde henüz ciddi bir inceleme yapılmamıştır. ³⁶⁶

Bibliyografya:
1- İbn Ebû Usaybia. 'Uyûnü'l-enbâ’. Kahire 1299, I, 239.

2- II, 86, 87.

3- A. M. Vasiliev. Vizantiyai Arabi, St. Petersburg 1900, II, 58 vd.

4- Serkîs, Mu'cem, 1, 47, 48, 493.

5- Brockelmann. GAL, 1, 148.

6- Suppl, 1, 228.

7- Sezgin, GAS, 1, 338.

8- III, 251.

9- G. Graf, Geschtchte der christlichen arabischen Litteratur, Vatican 1960, 11, 49, 50.

10- Kehhâle, Mu'cemul-mü'ellifîn, XIII, 200.

11- Fr. Rosenthal, A History of Müslim Historiography, Leiden 1968, s. 138.

12- E. Honigmann, Bizans Devleti'nin Doğu Sınırı (trc. Fik­ret Işıltan), İstanbul 1970, s. LX1H.

13- Şâkir Mus­tafa, et-Târîhu'l-'Arabî ve'l-mü'errehün, Bey­rut 1980, 11, 448.

14- Ziriklî. el-A'lam (Fethullah), VIII, 147.

15- Azîmî, Târîh (Selçuklular Dönemiyle İlgili Bölümler: h. 430, 538, nşr. Ali Sevim), An­kara 1988, s. 82 ve Arapça metin s. 14.

16- “An­tâkî”, İA, 1, 456.

17- M. Canard. “Al-Antâkî”, El2 (Fr.), 1,531, 532.