Bibliyografya: 9 amasya antlaşmasi 9

AMR b. EHTEM

Ebu Rib'î (Ebû Nuaym) Amr b. el-Ehtem b. Sümeyy et-Temîmî el-Minkarî (ö. 57-677) Şair sahâbî.

Hitabeti ve şairliğiyle meşhur soylu bir aileden gelen Amr'in hayatı hakkında kaynaklarda fazla bilgi yoktur. Onunla ilgili olarak bilinenler, çeşitli olaylar ve şiirlerinden çıkarılabilen bilgilerden İba­rettir. Babasının adının Sinan olduğu da söylenmektedir. Hicretin 9. yılında ⁷⁷⁴ henüz çocuk yaşta iken kabilesinden yetmiş - seksen kişilik bir heyetle Medi­ne'ye geldi. Müslümanlar tarafından esir alınan Temîmliler'i kurtarmak ve İslâ­miyet hakkında bilgi edinmek maksa­dıyla gelen heyet, devrin âdetine uya­rak yanlannda hatip ve şairlerini de getirmişlerdi. Bunların İslâm şairleriyle kar­şılaşmasını istiyorlardı. Her ne kadar Hz. Peygamber böyle bir karşılaşmayı uy­gun görmemişse de Temîmliler'in ısrarı üzerine onların Zibrikân gibi meşhur şa­ir ve hatipleriyle müslümanlardan Has­san b. Sabit gibi şair sahâbîler atıştılar. Hz. Peygambere karşı kaba davranışla­rı sebebiyle Peygamber'e nasıl hitap edi­leceğini öğreten âyetlerin ⁷⁷⁵ nüzulüne sebep olan Temîmliler İslâm şairlerinin üstünlüğünü kabul ederek müslüman oldular. Hz. Peygam­ber bol hediyeler vererek onları uğur­ladı.

Kabilesi içinde itibarı yüksek bir sa­hâbî olan Amr b. Ehtem son derece ya­kışıklı olduğu için kendisine “mükahhal” (sürmeli) de denirdi. Hz. Ömer'in huzu­runda aynı kabileden Ahnef'le araların­da çekilen kura sonucu kabilesinin reisli­ği ona verilmiş, aynı gün rakibi ile arala­rında geçen şiirli ve hitabeli atışmada da üstün gelmiştir ⁷⁷⁶ Amr b. Eh­tem Fars (İran) topraklarının fethini gerçekleştiren ve aralarında Temîmli as­kerlerin de bulunduğu ordu saflarında yer almış, zafer haberini de manzum ifadeleriyle Hz. Ömer'e o duyurmuştur. ⁷⁷⁷

Amr, Câhiz'in de söylediği gibi hem şiir hem de hitabette başarılı olmuş sa­yılı kişilerdendir. Bir gün Hz. Peygam­ber'in huzurunda kendi kabilesinden şair Zibrikân'la birbirlerini tavsif etmeleri sı­rasında kullandığı sözler Resûlullah'in. “Beyânın sihirli, şiirin de hikmetli olanı vardır” demesine vesile olmuştur.

Amr b. Ehtem şiirlerinde değişik ko­nuları işlemiştir. Kendi soy ve aile şere­fini anlatan, kabilesinin menkıbe ve za­ferlerini dile getiren ve yer yer hamasî özelliği olan şiirleri yanında, misafirper­verliğin esasını ikramdan önce güler yüz ve tatlı dilin teşkil ettiğini belirten, zulmü yerip zalimi kınayan ve bazı nasihatlarını dile getiren beyitleri de vardır. Bu arada tabiat, gökyüzü, hayvan tasvirleri ve hiciv onun şiirinin değişik görüntüleridir. Abdülkadir el-Bağdadî Amr b. Ehtem’in divanını, faydalandığı ve seçme­ler yaptığı kaynaklar arasında zikrediyorsa da ⁷⁷⁸ bu divanın günümüze ulaşmadığı anlaşıl­maktadır. ⁷⁷⁹ Ancak başta el-Mufaddaliyyât olmak üzere muhtelif kaynaklarda yer alan 121 bey­ti Suûd Mahmûd Abdülcâbir tarafından neşredilmiştir. ⁷⁸⁰

Bibliyografya:

1- Vâkıdî. et-Meğâzi, III, 973-980.

2- İbn Hişâm, es-Sire, IV, 206-213.

3- İbn Sa"d, et-Tabakât, I, 294-295.

4- II, 160-161.

5- Halîfe b. Hayyât. et-Tabakât (Zekkâr), I, 102.

6- Câhiz. el-Beyân ve't-tebyîn, I, 36, 41, 235.

7- İbn Kuteybe. eş-Şı’r veş-şu’arâ 11, 528-52.

8- Belâzürî. Fütüh (Rıdvan), s. 379.

9- İbn Abdürabbih. el-İkdü'l-ferîd, 11, 64-65.

10- İbnü'n-Nedîm. el-Fihrist, Kahire, ts. (Matbaatü'l-İstikâme), s. 123.

11- İbn Abdülber. el-İstî’âb (nşr. Ali Muhammed el-Bicâvî), Kahire 1969, III, 1163-1165.

12- İbnü'l-Esîr, Üsdü'l-ğâbe, IV, 196.

13- İbn Nübâte, Şerhu'l-'uyûn (Safedî, el-Cayşûl-miınseccem içinde). Kahire 1305, I, 150-154.

14- İbn Hacer, el-İşâbe (Bicâvî), IV, 604.

15- Abdülka­dir el-Bağdâdî, Hizânetü'l-edeb, 1, 21;

16- Blachere, Târihu'l-edeb, s” 290.

17- Sezgin, GAS, 11, 199-200.

18- Suüd Mahmûd Abdülcâbir, Şi'rü'z-Zibrikân b. Bedr ve Amr b. el-Ehtem, Beyrut 1404-1984, s. 59-101.

19- A. J. Wensinck, “Amr”, İA, I, 412.

20- A. J. Wensinck, - Ch. Pellat, “Amr b. al-Ahtam”, El (Fr.). 1,463-464. ⁷⁸¹

AMR b. HAMIK

Amr b. el-Hamık b. Kâhil (Kâhin) el-Huzâî (ö. 51-671) Hz. Osman'ı şehid edenlerden biri.

Hudeybiye Antlaşmasından sonra Me­dine'ye giderek müslüman oldu; Hz. Peygamber'in sohbetlerine katıldı ve ondan hadis rivayet etti. Bu hadislerden dör­dü Müsned'öe yer almıştır. ⁷⁸² Hz. Peygamber'in vefatından sonra Şam, Küfe ve Mısır'ı dolaştı. Hz. Osman'ın şe­hid edildiği hadisede elebaşı olarak yer aldığı için halifenin evini kuşatanlara “Amr b. Hamık'ın askerleri” denmiştir. Kuşatmadan sonra eve giren ve halifeyi şehid eden dört kişiden biridir. Kendi ifadesine göre elindeki kesici aletle ha­lifeye dokuz defa vurmuş, bu darbeler­den üçünü Allah rızası için. geri kalanını da ona duyduğu kin ve öfke sebebiyle indirmiştir. Daha sonra Hz. Ali'nin taraftarları arasında yer alarak Cemel, Sıffın, Nehrevan savaşlarına katıldı. Mu-âviye döneminde Hz. Osman'ın öldürül­mesiyle ilgili olarak takibata uğradığı için Musul'a kaçtı. Ölümüyle ilgili ola­rak, dağda saklandığı mağarada bir yı­lanın sokmasıyla zehirlendiği veya bu mağarada yakalanıp Muâviye'ye getiril­diği ve Hz. Osman'a kısas olarak vuru­lan darbeler sırasında öldüğü yahut ya­kalanıp götürülürken yarı yolda korku­dan can verdiği ve başının kesilerek Mu­âviye'ye gönderildiği şeklinde çeşitli ri­vayetler zikredilmektedir. Diğer bir rivayete göre ise onu Muâviye'nin Musul âmili olan yeğeni Abdurrahman b. Ümmü'l-Hakem katletmiştir. Bazı kaynak­larda 50 ⁷⁸³ yılında öldüğü de kayde­dilmektedir. ⁷⁸⁴

Bibliyografya:

1- Müsned, V, 223-224.

2- İbn Sad et-Tabakât, III, 65. 74.

3- VI, 25;

4- Halîfe b. Hayyât. et-Tabakât (Zekkâr), I, 235, 306.

5- Taberî. Târîh (Ebu 1-Fazl), IV, 372, 373, 393, 394.

6- V, 265.

7- İbn Abdülber, el-İsti’âb II, 523-524.

8- İbnü'l-Esîr, el-Kâmil, 111, 179. 477.

9- İbnü'l-Esîr, Üsdul-ğâbe, IV, 217-219.

10- İbn Hacer, el-İşâbe, II, 532-533.

11- İbn Hacer, Tehzîbü't-Tehzîb, Vlll, 23-24. ⁷⁸⁵