Bilimlar bellashuvi

SAMARQAND SHAHAR

64 – UMUMIY O’RTA TA’LIM

MAKTAB GEOGRAFIYA FANI

O’QITUVCHISI XAQBERDIYEVA

SHOXISTA SHOMURODOVNANING

6 – SINFLARDA O’TKAZGAN
“BILIMLAR BELLASHUVI”
TADBIRINING ISHLANMASI

“BILIMLAR BELLASHUVI”

(6-sinflar uchun darsdan tashqari tadbir)
Tadbirning maqsadi: 6-sinf o’quvchilari o’rtasida geografik topshiriqlar asosida bellashuv tashkil etish, ularni geografiya faniga qiziqtirish, ularning faolligini oshirish, amaliy ishlarni mustaqil bajarish xususiyatlarini rivojlantirish.

Jihozlar: Tarqatma materiallar, yozuvsiz xarita, boshqotirma, kompyuter, monitor.

Tashkiliy qism: 6-sinf o’quvchilari orasidan tadbirda qatnashuvchi o’quvchilar tanlab olinadi. O’quvchilar tadbir shartlari bilan tanishtiriladi.

Tadbir shartlari:

1. 
   “Aqliy hujum”.
   
2. 
   Amaliy mashg’ulot.
   
3. 
   Boshqotirma yechish.
   
4. 
   Yozuvsiz xaritada topshiriq bajarish.
   
5. 
   Geografik topishmoqlar.
   
6. 
   “Kim ko’p yozadi” o’yini.
   

1-ishtirokchiga savollar:

1. 
   Bo’yi eng uzun hayvon?
   
2. 
   Eng katta cho’l?
   
3. 
   Yerning suv qobig’i?
   
4. 
   Eng baland cho’qqi?
   
5. 
   Eng kichik materik?
   

2-ishtirokchiga savollar:

1. Geografiya fanining asoschisi kim?

2. Qaysi olim dunyoning birinchi xaritasini tuzgan?

3. O`rta Osiyolik olimlardan qaysi biri Yerning sharsimonligi haqida VIII-IX asrlardayoq aytgan edi?

4. Yer yuzida nechta materik bor?

5. “Toshkent globusining bo`yi qancha? (2,5 m.)

3-ishtirokchiga savollar

1. 
   1821-yilda rus dengizchi sayyohlari qaysi materikni kashf etdilar?
   
2. 
   Yerning tabiiy yo`ldoshini ayting.
   
3. 
   Yangi Oy ufqning qaysi tomonida ko`rinadi?
   
4. 
   G`arbning azimuti nechaga teng?
   
5. 
   Bir sutka qancha vaqtdan iborat?
   

4-ishtirokchiga savollar:

1. 
   “Geografiya” so`zi qaysi tildan olingan?
   
2. 
   Bundan necha ming yil ilgari odamlar Yerning shaklini chizmada tasvirlashga harakat qilganlar?
   
3. 
   O`rta Osiyodan kim birinchi bo`lib ulkan globus yasagan?
   
4. 
   1492-yilda qaysi dengizchi-sayyoh Amerikani kashf etgan?
   
5. 
   Yerning tosh qobig’i?
   

5-ishtirokchiga savollar:

1. 
   Eski Oy ufqning qaysi tomonida ko`rinadi?
   
2. 
   Janubiy g`arbning azimuti qanchaga teng?
   
3. 
   Ufq tomonlarini kechasi nimaga qarab aniqlash mumkin?
   
4. 
   Yer o`z o`qi atrofida qancha vaqtda bir marta to`liq aylanadi?
   
5. 
   Yerning belbog`i nima?
   

6-ishtirokchiga savollar:

1. 
   “Geografiya” so`zining ma’nosi?
   
2. 
   Geografiya fani rivojlanib bоrgan sari nechta tarmoqqa bo`linadi?
   
3. 
   Qaysi yunon olimi eramizning II asrida Dunyoning xaritasini yaratgan va daraja to`ridan foydalangan?
   
4. 
   “Toshkent globusi”ning og`irligi qancha?
   
5. 
   Kim boshchiligidagi ekspeditsiya dunyoni g`arbdan sharqqa tomon birinchi bo`lib aylanib chiqqan?
   

7-ishtirokchiga savollar:

1. 
   Oy necha kunda to`lin Oy bo`ladi?
   
2. 
   Sharqning azimuti nechaga teng?
   
3. 
   Xaritalarda Shimoliy va Janubiy qutblarni tutashtiruvchi yarim aylana chiziqlar qanday nomlanadi?
   
4. 
   Quyosh atrofida nechta sayyora aylanib turadi?
   
5. 
   Yerning hayot qobig’i?
   

8-ishtirokchiga savollar:

1. 
   Qaysi materik ikki qit`aga ajralgan?
   
2. 
   Xaritalar masshtabiga ko’ra necha xil bo’ladi?
   
3. 
   Yer yuzining kichraytirilgan tasviri nima?
   
4. 
   Birinchi globus kim tomonidan yasalgan?
   
5. 
   Yerning havo qobig’i?
   

9-ishtirokchiga savollar:

1. 
   Eng katta okean?
   
2. 
   Shimolning azimuti qanchaga teng?
   
3. 
   Masshtab necha xil bo’ladi?
   
4. 
   Xaritalarning albom shaklidagi to’plami nima?
   
5. 
   Yer yuzidagi eng uzun daryo?
   

II topshiriq. Amaliy mashg’ulot.

Quyidagi sonly masshtablarni nomli masshtabga, nomli masshtablarni esa sonli masshtabga aylantiring.

1. 
   1: 40 000 000 ____________________________________
   
2. 
   1: 50 000 _____________________________________
   
3. 
   1: 650 000 000 ____________________________________
   

1. 
   1 sm da 5 km ____________________________________
   
2. 
   1 sm da 800 m ____________________________________
   
3. 
   1 sm da 1000 km ____________________________________
   

III topshiriq. Bu o’yinda ishtirokchilarga “Geografiya” boshqotirmasi beriladi.

1.Yer sharining kichraytirilgan modeli. 2. Geografiya fanining asoschisi. 3. Tinch, Atlantika, … . 4. Yerning suv qobig’i. 5. Yer yuzidagi barcha notekisliklar. 6. Yer yuzidagi eng uzun tog’. 7. Shamol yo’nalishini aniqlaydigan asbob. 8. Ob-havoning bir joyga xos bo’lgan ko’p yillik rejimi. 9. Yerning markazida nima bor?

G

L

O

B

U

S

E

R

A

T

O

S

F

E

N

O

K

E

A

N

G

I

D

R

O

S

F

E

R

A

R

E

L

Y

E

F

A

N

D

F

L

Y

U

G

E

R

I

Q

L

I

M

YA

D

R

O

IV-topshiriq. Yozuvsiz xaritada topshiriq bajarish.

Bu shartda o’quvchilar 5 daqiqa ichida yozuvsiz xaritaga materiklar va okeanlarni tushirib berishlari kerak. Birinchi bo’lib to’g’ri va aniq bajargan o’quvchi g’olib hisoblanadi.

V-topshiriq. Geografik topishmoqlar.

Bu o’yinda ishtirokchilarga geografik topishmoqlar beriladi. Har bir to’g’ri javob bir balldan hisoblanadi.

1-ishtirokchiga:

1. 
   Unga o’simliklar yuzini burar, qumursqalar inin og’zini qurar, “Avstraliya” so’zi unga taqalar, bu tomonning nomi qanday atalar?
   
2. 
   Yer sharini qoq ikkiga bo’laman, parallelga men parallel bo’laman?
   
3. 
   Bir fasl bor: issiq, soz, Quyosh tig’idamiz …?
   

2-ishtirokchiga:

1. 
   Sayohatda asqotor, asbob nomin kim topar?
   
2. 
   Kurramizni tasvirlab, kattaligin ham o’lchab, darslikni nomlagan, xotiralarni jamlagan?
   
3. 
   Yerning tabiiy yo’ldoshi, oydindagi so’z boshi?
   

3-ishtirokchiga:

1. 
   To’g’ri rang bersang unga, axborot berar senga?
   
2. 
   Xaritada yashil rang, qanday joy ekan qarang?
   
3. 
   U rasmga qarindosh, xaritaga yaqinroq, Yerning shakl-modeli, cho’zinchoqmas, yumaloq?
   

4-ishtirokchiga:

1. 
   Qizaradi, so’nmaydi, usiz giyoh unmaydi?
   
2. 
   Silkitar u Yer po’stin, nima ekan bu, do’stim?
   
3. 
   Uning bag’ridadir hatto suv qobiq, yuzin silab turar ham havo qobiq.
   

Tabiat bergandir qattiq fazilat, qora boyliklarga limmo-lim, qat-qat?

5-ishtirokchiga:

1. 
   Uni vulqon otadi, tosh ustida qotadi?
   
2. 
   “Qorlar manzili”, dunyoning tomi, bahaybat bu tog’ning nomini ayting?
   
3. 
   Palaxsa muz suvda turar, muz tog’ bo’lib kezib yurar?
   

6-ishtirokchiga:

1. 
   Uch tomonim suv erur, quruqlik bir yonimda, orolga o’xshashroqman, ham orol bor nomimda?
   
2. 
   Qani aytchi sen Kamol, eng katta qaysi orol?
   
3. 
   Rang bor-u, shakli yo’q, uningsiz hayot ham yo’q?
   

7-ishtirokchiga:

1. 
   Suvlar unga mehmondir, u beshinchi ummondir?
   
2. 
   Ko’zga ko’rinmas qobiq, bug’dan yasabdi momiq?
   
3. 
   Qani ayt sen Mamlakat, eng katta qaysi davlat?
   

8-ishtirokchiga:

1. 
   U bug’doy, paxtaga kon, siz-u bizgadir makon?
   
2. 
   To’rt tomoning aniqlab berar, darajada joylar aks etar, osmondami, suvda, o’rmonda, sayohatda ko’p asqotar?
   
3. 
   Uning sahni sayyoramda keng, hech qaysi ko’l kelolmaydi teng?
   

VI topshiriq. “Kim ko’p yozadi” o’yini.

Bu o’yinda o’quvchilar sayyoramizdagi dengiz, daryo, ko’l va tog’lardan beshtadan yozib berishlari kerak. 5 daqiqa vaqt beriladi. Birinchi bo’lib to’g’ri bajargan o’quvchi g’olib hisoblanadi.

Masalan:

Dengizlar	Daryolar	Ko’llar	Tog’lar
Arabiston	Nil	Kaspiy	Pomir
Boltiq	Amazonka	Baykal	Tyanshan
Filippin	Volga	Viktoriya	And
Yapon	Amur	Orol	Turkiston
Qizil	Missisipi	Jeneva	Kavkaz

Tabdirni yakunlash, g’olib o’quvchini aniqlash va rag’batlantirish.