Bilişsel Yük Araştırmalarının Öğretim Teknolojilerinde Kullanımı

Bilişsel Yük Araştırmalarının Öğretim Teknolojilerinde Kullanımı

• Gary R. Morrison – Old Dominion Üniversitesi

• Gary J. Anglin – Kentucky Üniversitesi

• Yavuz Akbulut – Anadolu Üniversitesi

• Wei Jiang – Kentucky Üniversitesi

Bilişsel Yapı

• Kısa süreli bellek (Limitli-Bilinçli) (Miller, 1956; Paivio, 1986; Baddeley, 1992)

• Şemalardan oluşan uzun süreli bellek (Limitsiz-Otomatik)

• Üst düzey şemalar inşa etme:

• Entelektüel düzeyi arttırır

• Kısa süreli bellek daha az kullanılır

• Anafikir: Şema oluşturma ve otomatikleştirme

Bilişsel Yük (Cognitive Load)

• Esas bilişsel yük (Öğe etkileşimi)

• Konu dışı bilişsel yük

• İdeal bilişsel yük

• Bilişsel yükün ölçümü (subjektif, fizyolojik, performans odaklı)

Öğretim Teknolojileri Tasarımı

• Öğretim teknolojileri tasarımı öğrenme için uygun koşulları yaratması beklenen farklı işaret ve sembollerin beceriyle kullanılması veya kullanma sürecinin planlanmasıdır.

• Flemming ve Levie (1978)

Öğretim Teknolojileri Tasarımı

• Öğretim teknolojileri tasarımı modellerinin birçoğu “makro” düzeyde mesaj yaratımına odaklanmıştır. (Aect, 2001)

• Modeller “mikro” düzeyde mesaj tasarımına yeterince odaklanmamaktadır (Morrison ve arkadaşları, 2005)

Mesaj Tasarımı

• Basılı bir sayfa ya da ekran nasıl tasarlanmalıdır?

• Hangi ilkelere uyulmalıdır?

• Bu ilkeleri ne zaman / nasıl öğrendik?

• Kullandığımız ilkeler deneysel araştırmalara dayanıyor mu?

• (Flemming ve Levie, 1978)

Mesaj Tasarımı

• Makro ve mikro tasarım ilkeleri birlikte ele alınmalıdır

• Amaç: Mesaj tasarımı ile ilgili “Bilişsel Yük” çalışmalarından anafikirler çıkarmak

YÖNTEM

• Makale Taraması

• Hakemli dergilerde yayınlanmış makaleler

• Anahtar sözcük: Cognitive Load
• 500+ makale

Seçim süreci

• Öğrenme

• Öğretim ortamı

• Elenen çalışmalar

• Eleştiri & cevap
• Madde bağımlılığı
• Klinik / sağlık
• Anormal öğrenme ortamları

Son liste

• 300+ makale

• Ek kriter

• Deneysel çalışma + Sağlıklı desen
• Sentezlerin elenmesi

• 160+ makale

Süreç

• Makale inceleme

• Anlamlı sonuçlar
• Gerçek dünyaya uygulanabilirlik
• Anafikir üretme (heuristics)

Kategoriler

• Anafikir kategorileri

• Öğe etkileşimi (element interactivity + contextual interference)
• İmgelem (Imagery)
• Diyagramlar (diagrams)
• Resimler (pictures)
• Mesaj biçimleri (modality)
• Desteklenmiş örnekler (worked examples)
• Gereksiz bilgiler (redundancy effect)
• Dikkat bölünmesi (split attention effect)

Öğe Etkileşimi

• Öğrenciler örnek çözerken, öğe etkileşimi yüksek olan örneklere daha fazla zaman ve bilişsel güç harcarlar.

• Ancak, bu zaman ve bilişsel güç, daha sonra karşılaşılan ve bilgi transferi gerektiren problemlerde yüksek performans gösterilerek telafi edilir.

İmgelem

• Öğrencilere problem çözerken fiziksel bir model sunmak; problem metnini kolaylaştırma gibi diğer yöntemlere göre daha etkilidir.

• Öğrencileri problem çözmeyle ile ilgili basamakları hayal etmeye yöneltmek, aynı basamakları bireysel olarak çalışmalarını istemekten çok daha etkilidir.

Diyagramlar

• Yüksek öğe etkileşimi olan durumlarda, öğrenci düzeyine bakılmaksızın metin ile birlikte diyagram da sunulmalıdır.

• Ancak öğe etkileşimi az olduğunda sadece metin kullanımı yeterlidir.

Resimler

• Uygun bilişsel yükü sağlamak için öğrencilerden bir seferde sadece bir görsel malzeme üzerinde hipotez oluşturmaları ve değerlendirme yapmaları istenmelidir.

• Görsel ve işitsel bir öğrenme etkinliğinin arka planında “türü ne olursa olsun” müzik kullanmak fonolojik bilişsel yükü arttırır.

Mesaj Biçimleri

• Öğretim sırasında aynı zamanda animasyon ve anlatı alan öğrenciler her zaman diğer gruplara göre daha başarılı olmaktadırlar.

• Animasyon ve anlatımı bir kerede sunmak kadar arka arkaya küçük parçalar halinde sunmak da istenilen öğrenme sonuçlarının gerçekleşmesini sağlar.

Desteklenmiş örnekler

• Desteklenmiş örnek kullanımı, özellikle sayısal öğrenme materyallerinde öğrenme sürecini hızlandırmaktadır.

• Ayrıca desteklenmiş örneklerin hikayeler içerisine entegre edilmesi, sadece hikaye veya desteklenmiş örnek kullanılan öğrenme ortamlarına göre çok daha etkilidir.

Gereksiz bilgiler

• Öğretimde bilgi verilirken, gereksiz bilgiler veya aynı bilgiyi sunan farklı kaynaklar elenmelidir.Bu tür bilgi ve kaynaklar konu dışı bilişsel yükü arttırır.

• Ayrıca yazılı ve sesli bilgilerin resimlerle beraber değil, resimlerle arka arkaya verilmesi çok daha etkilidir.

Dikkat bölünmesi

• Öğrenilecek materyal zor olduğunda ya da öğe etkileşimi yüksek olduğunda birbiriyle ilişkili metin ve resimlerin bütünleştirilmesi yararlıdır.

• Ayrıca metnin sesli olarak sunulması ve diyagramlarda renkli kodlamaların yapılması dikkat bölünmesini azaltır.

Sonuç

• Makro yaklaşıma paralel olarak mesaj tasarımı üzerinde durulmalı

• Araştırmaların sınıflandırılması ve anafikir üretilmesine devam edilmeli (114 ek çalışma)

• Ders kitapları ilkeler ışığında incelenmeli

Ayrıntılı bilgi

• Sweller, van Merrienboer, Paas (1998)

• “Cognitive architecture and instructional design”, Educational Psychology Review, 10 (3), 251-296.