BiRİNCİ BÖLÜm dünya ekonomiSİnde geliŞmeler

1.2.1.2. İstihdam

a) Mevcut Durum

2012 yılında istihdam, 2011 yılına göre 711 bin kişi artarak 24.821 bin kişi olurken, işsizlik oranı yüzde 9,8’den yüzde 9,2’ye gerilemiştir. İşgücüne katılma oranı ise, 2012 yılında bir önceki yıla göre 0,1 puan artarak yüzde 50 olarak gerçekleşmiştir.

TABLO I: - Yıllar İtibarıyla Yurt içi İşgücü Piyasasında Gelişmeler

(15+ Yaş, Bin Kişi)

	2007	2008	2009(1)	2010	2011	2012
Çalışma Çağındaki Nüfus	49 994	50 772	51 686	52 541	53 593	54 724
İşgücü	23 114	23 805	24 748	25 641	26 725	27 339
İstihdam	20 738	21 194	21 277	22 594	24 110	24 821
Tarım Dışı İstihdam	15 871	16 177	16 037	16 911	17 967	18 724
Ücretsiz Aile İşçisi Hariç İstihdam	18 110	18 510	18 407	19 511	20 807	21 553
Tarım	4 867	5 016	5 240	5 683	6 143	6 097
Sanayi	4 314	4 440	4 079	4 496	4 704	4 751
Hizmetler	11 557	11 737	11 956	12 417	13 262	13 975
İnşaat	1 231	1 242	1 306	1 431	1 676	1 709
İşsiz	2 376	2 611	3 471	3 046	2 615	2 518
İşgücüne Katılma Oranı (Yüzde)	46,2	46,9	47,9	48,8	49,9	50,0
İstihdam Oranı (Yüzde)	41,5	41,7	41,2	43,0	45,0	45,4
İşsizlik Oranı (Yüzde)	10,3	11,0	14,0	11,9	9,8	9,2
Tarım Dışı İşsizlik Oranı (Yüzde)	12,6	13,6	17,4	14,8	12,4	11,5
Genç Nüfusta İşsizlik Oranı (Yüzde)	20,0	20,5	25,3	21,7	18,4	17,5

Kaynak: TÜİK, Hanehalkı İşgücü Anketi Sonuçları

(1) 2009 yılından itibaren sektörel dağılım NACE Rev.2’ye göredir.

2012 yılında bir önceki yıla göre tarım sektöründe istihdam yüzde 0,7 oranında azalırken, sanayi ve hizmetler sektörlerinde istihdam sırasıyla yüzde 1 ve yüzde 5,4 oranlarında artmıştır. İnşaat sektörünün hizmetler sektöründeki istihdam artışına katkısı yüzde 0,25 puanla sınırlı kalmıştır. 2012 yılında toplam istihdam içerisinde tarım sektörünün payı yüzde 24,6, sanayi ve hizmetler sektörlerinin payları ise sırasıyla yüzde 19,1 ve yüzde 56,3 olmuştur.

TABLO I: - Kentsel ve Kırsal İşgücü Piyasasında Gelişmeler

(15+ Yaş, Bin Kişi)

	Kent				Kır
	2009	2010	2011	2012	2009	2010	2011	2012
Çalışma Çağındaki Nüfus	36 197	36 576	36 973	37 656	15 489	15 965	16 620	17 068
İşgücü	16 585	17 105	17 594	18 186	8 163	8 536	9 131	9 153
İstihdam	13 839	14 679	15 508	16 167	7 438	7 915	8 603	8 653
Tarım	589	701	783	744	4 651	4 981	5 360	5 353
Sanayi	3 428	3 800	3 958	4 035	651	696	746	715
Hizmetler	9 823	10 178	10 766	11 388	2 135	2 238	2 496	2 585
İşsiz	2 746	2 425	2 087	2 018	724	621	528	500
İşgücüne Katılma Oranı (Yüzde)	45,8	46,8	47,6	48,3	52,7	53,5	54,9	53,6
İstihdam Oranı (Yüzde)	38,2	40,1	41,9	42,9	48,0	49,6	51,8	50,7
İşsizlik Oranı (Yüzde)	16,6	14,2	11,9	11,1	8,9	7,3	5,8	5,5

Kaynak: TÜİK, Hanehalkı İşgücü Anketi Sonuçları

Not: Sayılar yuvarlamadan dolayı toplamı vermeyebilir.

2012 yılında bir önceki yıla göre kentsel istihdam yüzde 4,2, kırsal istihdam ise yüzde 0,6 oranında artmıştır. Kırsal alanlarda istihdamın aynı kalmasında hizmetler sektöründeki düşük istihdam artış hızı ile tarım ve sanayi sektörlerindeki istihdam azalışı etkili olmuştur. Ayrıca, 2012 yılında kentsel yerlerde işsizlik oranı yüzde 11,1, kırsal yerlerde ise yüzde 5,5 olarak gerçekleşmiştir.

TABLO I: - İstihdam Edilenlerin İşteki Çalışma Durumuna Göre Dağılımı

(15+ Yaş, Bin Kişi)

	2009		2010		2011		2012
	Kişi Sayısı	Yüzde	Kişi Sayısı	Yüzde	Kişi Sayısı	Yüzde	Kişi Sayısı	Yüzde
Ücretli ve Yevmiyeli	12 770	60,0	13 762	60,9	14 876	61,7	15 619	62,9
Kendi Hesabına Çalışan ve İşveren	5 638	26,5	5 750	25,5	5 931	24,6	5 933	23,9
Ücretsiz Aile İşçisi	2 870	13,5	3 083	13,6	3 303	13,7	3 268	13,2
Toplam	21 277	100	22 594	100	24 110	100	24 821	100

Kaynak: TÜİK, Hanehalkı İşgücü Anketi Sonuçları

2012 yılında bir önceki yıla göre toplam istihdam içerisinde ücretli ve yevmiyelinin payı artarken, kendi hesabına çalışan ve işveren ile ücretsiz aile işçilerinin payları azalmıştır.

TABLO I: - Yurt İçi İşgücü Piyasasındaki Gelişmeler(1)

(15+ Yaş, Bin Kişi)

	2012	2013
Çalışma Çağındaki Nüfus	54 759	55 642
İşgücü	27 821	28 785
İstihdam	25 498	26 099
Tarım	6 638	6 557
Sanayi	4 777	4 991
Hizmetler	14 083	14 551
İnşaat	1 882	1 843
İşsiz	2 323	2 686
İşgücüne Katılma Oranı (Yüzde)	50,8	51,7
İstihdam Oranı (Yüzde)	46,6	46,9
İşsizlik Oranı (Yüzde)	8,4	9,3
Tarım Dışı İşsizlik Oranı (Yüzde)	10,7	11,8
Genç Nüfusta İşsizlik Oranı (Yüzde)	16,3	18,0

Kaynak: TÜİK, Hanehalkı İşgücü Anketi Sonuçları

(1) Temmuz dönemi itibarıyladır.

Türkiye genelinde işsizlik oranı, 2013 yılı Temmuz döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre 0,9 puan artarak yüzde 9,3 olarak gerçekleşmiştir. Aynı dönemde tarım dışı işsizlik oranı 1,1 puan artarak yüzde 11,8, genç nüfusta işsizlik oranı ise 1,7 puan artarak yüzde 18 olmuştur. İstihdam edilen kişi sayısı söz konusu dönemde, bir önceki yılın aynı dönemine göre 601 bin kişi artarak 26.099 bin kişiye yükselmiştir.

2013 yılı Temmuz döneminde işgücüne katılma oranı, bir önceki yılın aynı dönemine göre 0,9 puan artarak yüzde 51,7 olarak gerçekleşmiştir. Bu dönemde istihdam, bir önceki yılın aynı dönemine göre, sanayi ve hizmetler (inşaat dahil) sektörlerinde sırasıyla 213 bin ve 468 bin kişi artarken, tarım sektöründe ise 81 bin kişi azalmıştır.

TABLO I: - Temel İşgücü Piyasası Göstergeleri

(15+ Yaş, Bin Kişi)

	2013(1)	2014(2)
Çalışma Çağı Nüfus	55 605	56 476
İşgücü	28 384	28 994
İstihdam	25 692	26 257
Tarım dışı İstihdam	19 627	20 168
İşsiz	2 692	2 737
İşgücüne Katılma Oranı (%)	51,0	51,3
İstihdam Oranı (%)	46,2	46,5
İşsizlik Oranı (%)	9,5	9,4
Tarım Dışı İşsizlik Oranı (%)	11,7	11,6

Kaynak: Kalkınma Bakanlığı

(1) Gerçekleşme tahmini

(2) Program
2013 yılında, istihdamın bir önceki yıla göre 871 bin kişi artacağı, işgücüne katılma oranının ise yüzde 51 olacağı tahmin edilmektedir. Bu çerçevede işsizlik oranının yüzde 9,5 oranında gerçekleşeceği öngörülmektedir.

b) 2014 Yılı Hedefleri

2014 yılında, öngörülen büyüme ve yatırım artışlarına bağlı olarak istihdamın bir önceki yıla göre 565 bin kişi artacağı, işsizlik oranının ise yüzde 9,4 oranında gerçekleşeceği öngörülmektedir. İşgücüne katılma oranının 2014 yılı sonunda yüzde 51,3 olması hedeflenmektedir.

1.2.1.3. Ekonominin Genel Dengesi

a) Mevcut Durum

2011 yılında kaydedilen yüzde 8,8 oranındaki yüksek büyüme hızıyla birlikte artan cari açık ve yükselme eğilimine giren enflasyon karşısında iç ve dış talebi dengelemeye ve finansal istikrarı güçlendirmeye yönelik tedbirler alınmıştır. Bunun sonucunda 2012 yılında büyüme hızı yavaşlayarak yüzde 2,2 olarak gerçekleşmiştir. Net mal ve hizmet ihracatının büyümeye katkısının tahmin edilenin üzerinde gerçekleşmesine rağmen, büyüme hızının hedeflenenin altında kalmasında özellikle yılın son çeyreğinde, özel tüketim ve yatırımlarda kaydedilen daralma etkili olmuştur.

2012 yılında yüzde 1,8 oranında gerileyen yurt içi talebin GSYH büyümesine katkısı negatif yüzde 1,9 puan olmuştur. 2011 yılının son çeyreğinden itibaren başlayan ve 2012 yılının tamamında kaydedilen ekonomideki yavaşlamanın ithalat talebini düşürmesinin etkisiyle enerji hariç ithalatın nominal olarak azalması, net mal ve hizmet ihracatının büyümeye katkısının yüzde 4,1 puan olarak gerçekleşmesini sağlamıştır. Bu dönemde reel mal ve hizmet ithalatı yüzde 0,3 oranında azalırken, reel mal ve hizmet ihracatı yüzde 16,7 oranında artmıştır.

2012 yılında toplam tüketimin yavaşlamasında özel kesim tüketim harcamalarının azalması etkili olmuştur. Bu dönemde özel tüketim yüzde 0,5 oranında azalırken, kamu tüketiminde artış yüzde 6,4 oranında gerçekleşmiştir. Böylece, GSYH içerisinde özel tüketimin payı bir önceki yıla göre 0,8 puan gerileyerek yüzde 73,2 olurken, kamu tüketiminin payı ise 0,8 puan artarak yüzde 11,6’ya yükselmiştir.

Kamu sabit sermaye yatırım harcamaları 2011 yılında kaydedilen yüzde 3,1 oranındaki azalmanın ardından 2012 yılında yüzde 10,4 oranında artmıştır. 2012 yılında özel sektör sabit sermaye yatırım harcamaları ise, yüzde 4,8 oranında azalmıştır. Özel sektör sabit sermaye yatırımlarında kaydedilen bu düşüş, toplam sabit sermaye yatırımlarının GSYH içerisindeki payının, 2012 yılında bir önceki yıla göre 1,5 puan azalarak yüzde 20,6 seviyesine gerilemesinde etkili olmuştur.

2013 yılının ilk yarısında toplam tüketim harcamaları bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 4,6 artmıştır. Toplam sabit sermaye yatırım harcamaları ise kamu yatırım harcamalarında kaydedilen yüksek oranda artışların olumlu etkisiyle yüzde 3 yükselmiştir. 2013 yılının ilk yarısında, özel kesim tüketim harcamaları yüzde 4,2 artarken, özel kesim sabit sermaye yatırım harcamaları ise yüzde 4,6 azalma kaydetmiştir. Aynı dönemde, kamu kesimi tüketim ve yatırım harcamaları sırasıyla yüzde 7,5 ve yüzde 55,4 artış göstermiştir. Böylece, toplam yurt içi talep yılın ilk yarısında yüzde 5,4 artmıştır.

GRAFİK: - GSYH Büyümesine Katkılar

(1) Gerçekleşme tahmini

(2) Program

2013 yılında özel tüketim harcamalarının sabit fiyatlarla yüzde 3,9, kamu tüketim harcamalarının ise yüzde 7,8 artması, böylece toplam tüketim harcamalarının yılın tamamında yüzde 4,3 yükselmesi beklenmektedir. Kamu kesimi sabit sermaye yatırımlarının ise, yüzde 18,6 artması ve özel kesim sabit sermaye yatırımlarının yüzde 0,8 azalması neticesinde toplam sabit sermaye yatırımlarının yüzde 2,9 artması beklenmektedir.

2013 yılı GSYH büyümesinde, özel kesim sabit sermaye yatırım harcamalarının negatif katkısına karşılık özel tüketimin büyümeye yaptığı katkının yeniden ağırlık kazanması ve kamu kesiminin yatırım ve tüketim harcamalarının büyümeye olumlu katkısı öne çıkan unsurlar olmuştur.

2013 yılında özel kesim tüketim ve sabit sermaye yatırım harcamalarının toplamda yüzde 2,5 puan, kamu kesimi tüketim ve sabit sermaye yatırım harcamalarının ise toplamda yüzde 1,5 puan büyümeye katkı yapması beklenmektedir.

Toplam yurt içi talebin 2013 yılının ikinci yarısında nispi olarak gerilemesi ve yılın tamamında yüzde 5,1 artması beklenmektedir. Bununla birlikte, net mal ve hizmet ihracatının GSYH büyümesine olan katkısının negatif 1,6 puan olarak gerçekleşeceği ve bunun sonucunda GSYH’nın 2013 yılında yüzde 3,6 artacağı tahmin edilmektedir.

Cari fiyatlarla özel harcanabilir gelirin GSYH’ya oranının 2013 yılında bir önceki yıla göre 0,5 puan azalarak yüzde 84,3’e gerilemesi öngörülmektedir.

2013 yılında tüketim artışının harcanabilir gelir artışından daha yüksek olmasının etkisiyle özel tasarrufların GSYH’ya oranının yüzde 9,7’ye gerilemesi beklenmektedir. Özel yatırımların GSYH’ya oranının ise 2009 yılından itibaren kaydedilen en düşük seviyeye gerileyerek yüzde 14,8 olması öngörülmektedir. Bunun sonucunda, özel kesim tasarruf yatırım açığının 2012 yılında negatif yüzde 4,3 olan seviyesinden 2013 yılında negatif yüzde 5,1 seviyesine yükselmesi beklenmektedir.

2013 yılında kamu harcanabilir gelirinin GSYH’ya oranının bir önceki yıla göre 0,4 puan artarak yüzde 14,9 olacağı tahmin edilmektedir. Söz konusu gelişmede, yurt içi talep artışının etkisiyle özellikle dolaylı vergi gelirlerinin GSYH’ya oranında bir önceki yıla göre kaydedilen yüzde 1,3 puanlık artışın etkili olması beklenmektedir.

2013 yılında GSYH’ya oranı bakımından bir önceki yıla göre, kamu yatırımlarının 0,3 puan artarak yüzde 4,7’ye yükselmesi, kamu tasarruflarının ise aynı seviyede kalarak yüzde 2,9 olarak gerçekleşmesi beklenmektedir. Böylece, kamu tasarruf yatırım farkının 0,3 puan daha bozularak 2013 yılında negatif yüzde 1,8 olacağı tahmin edilmektedir.
TABLO I: - Ekonominin Genel Dengesi

	2012	2013 (1)		2014 (2)			2012	2013 (1)	2014 (2)
	(Cari Fiyatlarla, Milyon TL)						(GSYH İçindeki Paylar, Yüzde)
Toplam Tüketim	1 200 367	1 349 031		1 466 926			84,8	86,5	85,3
Kamu	163 840	186 845		205 875			11,6	12,0	12,0
Özel	1 036 527	1 162 187		1 261 051			73,2	74,5	73,4
Toplam Yatırım	288 333	304 944		342 496			20,4	19,6	19,9
Kamu	62 414	73 887		75 650			4,4	4,7	4,4
Özel	225 920	231 057		266 846			16,0	14,8	15,5
Sabit Sermaye Yatırımı	291 141	314 541		344 350			20,6	20,2	20,0
Kamu	60 108	74 585		75 645			4,2	4,8	4,4
Özel	231 033	239 956		268 705			16,3	15,4	15,6
Stok Değişmesi	-2 808	-9 597		-1 853			-0,2	-0,6	-0,1
Kamu	2 305	-698		5			0,2	0,0	0,0
Özel	-5 113	-8 898		-1 859			-0,4	-0,6	-0,1
Toplam Yurt İçi Talep (Toplam Kaynaklar)	1 488 701	1 653 976		1 809 422			105,2	106,1	105,3
Net Mal ve Hizmet İhracatı	-72 915	-94 816		-90 604			-5,2	-6,1	-5,3
Mal ve Hizmet İhracatı	373 227	408 186		458 602			26,4	26,2	26,7
Mal ve Hizmet İthalatı	446 141	503 002		549 206			31,5	32,3	32,0
GAYRİ SAFİ YURT İÇİ HASILA (GSYH)	1 415 786	1 559 160		1 718 818			100,0	100,0	100,0
Net Faktör Gelirleri	-12 187	-15 669		-18 140			-0,9	-1,0	-1,1
Net Dış Âlem Cari Transferleri	2 477	2 300		2 386			0,2	0,1	0,1
GAYRİ SAFİ MİLLİ HARCANABİLİR GELİR (GSMHG)	1 406 076	1 545 792		1 703 063			99,3	99,1	99,1
KAMU HARCANABİLİR GELİRİ	205 085	232 103		247 263			14,5	14,9	14,4
Kamu Tüketimi	163 840	186 845		205 875			11,6	12,0	12,0
Kamu Tasarrufu	41 244	45 259		41 387			2,9	2,9	2,4
Kamu Yatırımı	62 414	73 887		75 650			4,4	4,7	4,4
Kamu Tasarruf-Yatırım Farkı	-21 169	-28 628		-34 263			-1,5	-1,8	-2,0
ÖZEL HARCANABİLİR GELİR	1 200 992	1 313 688		1 455 801			84,8	84,3	84,7
Özel Tüketim	1 036 527	1 162 187		1 261 051			73,2	74,5	73,4
Özel Tasarruf	164 465	151 502		194 750			11,6	9,7	11,3
Özel Yatırım	225 920	231 057		266 846			16,0	14,8	15,5
Özel Tasarruf-Yatırım Farkı	-61 455	-79 556		-72 096			-4,3	-5,1	-4,2
Bilgi İçin:
Toplam Yurt İçi Tasarruflar	205 709	196 760		236 138			14,5	12,6	13,7

Kaynak: Kalkınma Bakanlığı

(1) Gerçekleşme tahmini

(2) Program

TABLO I: - Ekonominin Genel Dengesi

	2012	2013 (2)	2014 (3)		2012	2013 (2)	2014 (3)
	(1998 Yılı Fiyatlarıyla, Milyon TL)			(Yüzde Değişme)
Toplam Tüketim	90 142	94 026	97 038		0,2	4,3	3,2
Kamu	9 302	10 027	10 332		6,4	7,8	3,0
Özel	80 840	83 999	86 706		-0,5	3,9	3,2
Toplam Yatırım	28 167	30 350	31 286		-7,7	7,7	3,1
Kamu	5 809	6 652	6 443		13,4	14,5	-3,1
Özel	22 358	23 697	24 843		-11,9	6,0	4,8
Sabit Sermaye Yatırımı	29 810	30 669	31 774		-2,2	2,9	3,6
Kamu	5 650	6 698	6 443		10,4	18,6	-3,8
Özel	24 160	23 971	25 331		-4,8	-0,8	5,7
Stok Değişmesi (1)	-1 643	-320	-488		-1,4	1,1	-0,1
Kamu	159	-46	0		0,1	-0,2	0,0
Özel	-1 802	-274	-488		-1,6	1,3	-0,2
Toplam Yurt İçi Talep (Toplam Kaynaklar)	118 309	124 376	128 324		-1,8	5,1	3,2
Net Mal ve Hizmet İhracatı (1)	-634	-2 465	-1 536		4,1	-1,6	0,8
Mal ve Hizmet İhracatı	32 105	32 277	34 468		16,7	0,5	6,8
Mal ve Hizmet İthalatı	32 739	34 741	36 004		-0,3	6,1	3,6
GAYRİ SAFİ YURT İÇİ HASILA (GSYH)	117 675	121 911	126 787		2,2	3,6	4,0
Net Faktör Gelirleri	-1 162	-1 337	-1 462		-7,0	15,0	9,4
Net Dış Alem Cari Transferleri	182	159	156		-20,3	-12,6	-1,6
GAYRİ SAFİ MİLLİ HARCANABİLİR GELİR (GSMHG)	116 694	120 733	125 482		2,2	3,5	3,9
KAMU HARCANABİLİR GELİRİ	17 021	18 128	18 218		2,3	6,5	0,5
Kamu Tüketimi	9 302	10 027	10 332		6,4	7,8	3,0
Kamu Tasarrufu	7 719	8 101	7 887		-2,3	4,9	-2,6
Kamu Yatırımı	5 809	6 652	6 443		13,4	14,5	-3,1
Kamu Tasarruf-Yatırım Farkı	1 910	1 448	1 444
ÖZEL HARCANABİLİR GELİR	99 674	102 605	107 264		2,2	2,9	4,5
Özel Tüketim	80 840	83 999	86 706		-0,5	3,9	3,2
Özel Tasarruf	18 834	18 606	20 557		15,9	-1,2	10,5
Özel Yatırım	22 358	23 697	24 843		-11,9	6,0	4,8
Özel Tasarruf-Yatırım Farkı	-3 525	-5 091	-4 286

Kaynak: Kalkınma Bakanlığı

(1) Yüzde değişimleri GSYH büyümesine katkıları göstermektedir.

(2) Gerçekleşme tahmini

(3) Program

b) 2014 Yılı Hedefleri

2014 yılında GSYH’nın yüzde 4 büyümesi hedeflenmektedir. Bu dönemde ekonomik büyümeye hem toplam yurt içi talepten hem de net mal ve hizmet ihracatından pozitif katkı gelmesi beklenmektedir.

Bu dönemde özel kesim tüketim harcamalarında yüzde 3,2, kamu kesimi tüketim harcamalarında ise yüzde 3 artış olacağı öngörülmüştür. 2014 yılında, özel kesim sabit sermaye yatırımlarının yüzde 5,7 artacağı, kamu kesimi sabit sermaye yatırımlarının ise yüzde 3,8 azalacağı tahmin edilmektedir.

2014 yılı GSYH büyümesine; özel tüketimin 2,2 puan, kamu tüketiminin 0,2 puan, özel kesim sabit sermaye yatırımlarının ise 1,1 puan katkı yapması beklenmektedir. Aynı dönemde, GSYH büyümesine stok değişiminin etkisinin negatif 0,1 puan olacağı, net mal ve hizmet ihracatının ise 0,8 puan katkı yapacağı tahmin edilmektedir.

Kamu harcanabilir gelirinin GSYH’ya oranının 2014 yılında bir önceki yıla göre 0,5 puan azalarak yüzde 14,4 olarak gerçekleşeceği tahmin edilmektedir. 2014 yılında kamu tasarruflarının GSYH’ya oranının 0,5 puan azalarak yüzde 2,4’e ulaşması, kamu yatırımlarının GSYH içindeki payının ise bir önceki yıla göre 0,3 puan gerileyerek yüzde 4,4 olması neticesinde, kamu tasarruf yatırım farkının GSYH’ya oranının negatif yüzde 2 olarak gerçekleşmesi beklenmektedir.

Özel tasarrufların GSYH’ya oranının 2014 yılında bir önceki yıla göre 1,6 puan artarak yüzde 11,3’e, özel yatırımların ise 0,7 puan artarak yüzde 15,5’e yükselmesi hedeflenmektedir. Bunun sonucunda özel kesim tasarruf yatırım farkının GSYH’ya oranının 0,9 puan iyileşerek negatif yüzde 4,2 seviyesinde gerçekleşeceği öngörülmektedir.