BiRİNCİ BÖLÜm dünya ekonomiSİnde geliŞmeler
Yüklə 5,38 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1.2.3.2. Sermaye ve Finans Hesapları
- 1.2.3.3. Dış Borç Stoku
1.2.3. ÖDEMELER DENGESİ1.2.3.1. Cari İşlemler Hesabıa) Mevcut Durum 2011 yılında yurt içi talebin güçlü seyri, 2012 yılında zayıflayarak milli gelire negatif katkı vermiştir. Yurt dışı talep ise canlı bir seyir izleyerek büyümeye pozitif yönlü katkı sağlamıştır. 2012 yılında ithalattaki daralmaya karşın altının da katkısıyla gerçekleşen ihracat artışı neticesinde dış ticaret açığı ve cari açıkta azalma kaydedilmiştir. Bu gelişmeler sonucunda 2011 yılında 75,1 milyar ABD doları seviyesine yükselen cari işlemler açığı, 2012 yılında 47,8 milyar ABD dolarına gerilemiştir. Altın ticaretinde tersine dönüş ve ekonomik büyümenin kısmen hızlanmasıyla birlikte 2013 yılı Ağustos ayında yıllıklandırılmış cari açık 56,7 milyar ABD doları seviyesinde gerçekleşmiştir. TABLO I: - Türkiye’nin Dış Ticareti ve Dış Ticareti Etkileyen Faktörler (Yüzde Değişim)
Kaynak: TÜİK, Kalkınma Bakanlığı, IMF Dünya Ekonomik Görünümü, Ekim 2013 (1) Gerçekleşme tahmini (2) Program
Ödemeler dengesinde gösterildiği şekliyle dış ticaret açığı 2012 yılında 65,3 milyar ABD doları olarak gerçekleşmiştir. Dış ticaret açığı, 2012 yılının Ocak-Ağustos döneminde 45,4 milyar ABD doları seviyesinden, 2013 yılının aynı döneminde 54,4 milyar ABD doları seviyesine yükselmiştir. Aynı dönemde ihracatın ithalatı karşılama oranı yüzde 63,6’dan yüzde 59,5 seviyesine gerilemiştir. Söz konusu gelişmede 2013 yılında görülen altın ithalatının olağan dışı seyri etkili olmuştur. Bu dönemde altın hariç ihracatın ithalatı karşılama oranı yüzde 60,1 seviyesinden yüzde 62,2 seviyesine yükselmiştir. 2013 yılında dış ticaret açığının 76,8 milyar ABD doları seviyesinde gerçekleşmesi beklenmektedir. İhracat 2012 yılında 152,5 milyar ABD doları olarak gerçekleşen ihracat, 2013 yılının Ocak-Ağustos döneminde, bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 0,5 oranında düşüş göstererek, 99,4 milyar ABD doları olarak gerçekleşmiştir. Geçtiğimiz yılın aynı döneminde 9,3 milyar ABD doları olarak gerçekleşen altın ihracatının, 2013 yılında 2,8 milyar ABD doları seviyesinde kalması, ihracat tutarındaki düşüşte etkili olmuştur. Söz konusu dönemlerde altın hariç ihracat yüzde 6,6 seviyesinde artış kaydetmiştir. TABLO I: - Ülke ve Fasıllara Göre İhracat (Milyar ABD Doları)
Kaynak: TÜİK (1) Sıralama 2012 yılı verilerine göre yapılmıştır. Avro Bölgesinde yaşanan durgunluğa bağlı olarak nispi olarak gerileyen AB’ye olan ihracatın toplam ihracat içerisindeki payı 2012 yılının ilk sekiz ayında yüzde 38,3 iken, 2013 yılında AB’deki kısmi toparlanmayla birlikte yüzde 40,9 seviyesine yükselmiştir. Aynı dönemde, altın ihracatının yoğun olduğu AB dışı ülkelere gerçekleştirilen ihracat, altın hariç tutulduğunda yüzde 7 oranında artış göstermiştir. Fasıllara göre ihracatta, 2012 yılında istisnai olarak kıymetli ve yarı kıymetli metaller ilk sırada yer almıştır. Kara taşıtları ve bunların aksam parçaları ihracatı ise 2012 yılında bir önceki yıla göre yüzde 4,4 azalış göstermesine rağmen en yüksek ihracat yapılan ikinci fasıl olmuştur. 2013 yılının ilk sekiz ayında ise bir önceki yılın aynı dönemine göre, geçmiş yıllarda olduğu gibi kara taşıtları ve bunların aksam parçaları ilk sırada yer alarak yüzde 10,1 artış gösterirken, ana ihracat kalemlerinden olan demir ve çelik ihracatında yüzde 11,5 azalma kaydedilmiştir. 2013 yılının tamamında ihracatın, altın hariç tutulduğunda yüzde 7,3, toplamda ise yüzde 0,7 artarak 153,5 milyar ABD dolarına ulaşması beklenmektedir. İhracat fiyatlarının 2013 yılında yüzde 1,3 artacağı, reel ihracatın ise yüzde 0,6 azalacağı tahmin edilmektedir. TABLO I: - İhracatın Sektörel Dağılımı (1)
Kaynak: TÜİK (1) ISIC Rev. 3’e göredir. İthalat İthalat, 2012 yılında yeniden dengelemeye yönelik politika çerçevesinde alınan tedbirlerin de etkisiyle yüzde 1,8 oranında azalarak 236,5 milyar dolar seviyesinde gerçekleşmiştir. 2013 yılının ilk sekiz ayında ise ithalat geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 6,3 oranında artış göstererek 167 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Söz konusu dönemde altın ithalatındaki yüzde 86,7 oranındaki artış dikkat çekmektedir. Aynı dönemde altın hariç ithalat yüzde 3 oranında artış kaydetmiştir. 2013 yılının ilk sekiz ayında, bir önceki yılın aynı dönemine göre, canlanma kaydeden yurt içi talebe bağlı olarak, tüketim malı ithalatı yüzde 14,4, sermaye malları ithalatı yüzde 7,6 ve ara malları ithalatı yüzde 4,9 oranında artış kaydetmiştir. 2013 yılında ithalatın bir önceki yıla göre yüzde 6,3 artarak 251,5 milyar ABD doları olması beklenmektedir. 2013 yılında ithalat fiyatlarının yüzde 0,5 artacağı ve reel ithalat artışının yüzde 5,7 olacağı öngörülmektedir. TABLO I: - İthalatın Ekonomik Gruplara Göre Dağılımı (1)
Kaynak: TÜİK (1) BEC'e göredir. Hizmetler Dengesi, Gelir Dengesi ve Cari Transferler 2012 yılında 25,7 milyar ABD dolarına ulaşan turizm gelirleri, 2013 yılının Ocak-Ağustos döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 22,2 artarak 19,2 milyar ABD doları olarak gerçekleşmiştir. Turizm gelirlerinin, 2013 yılının tamamında 29 milyar ABD dolarına ulaşacağı tahmin edilmektedir. 2012 yılında 22,9 milyar ABD doları olarak gerçekleşen hizmetler dengesi fazlası, 2013 yılı Ocak-Ağustos döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 13,6 artarak 15,9 milyar ABD doları olarak kaydedilmiştir. 2013 yılında hizmetler dengesi fazlasının 24,9 milyar ABD doları olması beklenmektedir. TABLO I: - Cari İşlemler Dengesi (Milyar ABD Doları)
Kaynak: Kalkınma Bakanlığı, TCMB (1) Gerçekleşme tahmini (2) Program 2012 yılında faiz gelirlerindeki artışın da etkisiyle bir önceki yıla göre yüzde 14,5 azalarak 6,7 milyar ABD doları olarak gerçekleşen gelir dengesindeki açık, 2013 yılının Ocak-Ağustos döneminde önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 35,4 artarak 6,5 milyar ABD dolarına yükselmiştir. Söz konusu dönemde doğrudan yatırımlar kar transferi yüzde 100 artarak 2,8 milyar ABD dolarına yükselmiş, faiz gideri ise önceki yıldaki seviyesini koruyarak 3,8 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Gelir dengesi açığının 2013 yılında 8,2 milyar ABD doları, cari transferlerin ise 1,2 milyar ABD doları olarak gerçekleşmesi beklenmektedir. Dış ticaret, hizmetler ve gelir dengeleri ile cari transferlerdeki gelişmeler ve tahminlere göre, 2013 yılında cari açığın 58,8 milyar ABD doları olması beklenmektedir.
2014 yılında ihracatın yüzde 8,5 artarak 166,5 milyar ABD dolarına, ithalatın ise yüzde 4,2 artarak 262 milyar ABD dolarına ulaşacağı ve böylece dış ticaret açığının 95,5 milyar ABD doları olacağı öngörülmektedir. İhracat fiyatlarının 2014 yılında yüzde 1, ithalat fiyatlarının ise yüzde 0,3 artacağı varsayımı çerçevesinde ihracat ve ithalatın reel olarak sırasıyla yüzde 7,4 ve yüzde 3,8 yükseleceği tahmin edilmektedir. 2014 yılında turizm gelirlerinin 31 milyar ABD dolarına ulaşacağı, hizmetler dengesinin ise 26,2 milyar ABD doları fazla vereceği tahmin edilmektedir. 2014 yılında gelir dengesinde 9 milyar ABD doları açık öngörülürken, cari transferler kaleminde 1,2 milyar ABD doları fazla beklenmektedir. Cari işlemler açığının bu gelişmeler sonucunda 2014 yılında 55,5 milyar ABD doları seviyesinde gerçekleşeceği öngörülmektedir. 2014 yılında cari açığın GSYH’ya oranının, bir önceki yıla göre yüzde 7,1 seviyesinden yüzde 6,4’e gerileyeceği tahmin edilmektedir.
IMF verilerine göre, 2011 yılında 499,3 milyar ABD doları olarak gerçekleşen gelişmekte olan ülkelere yönelik sermaye girişleri, 2012 yılında 237,1 milyar ABD dolarına gerilemiştir. Söz konusu gelişmeye karşın Türkiye’ye 2011 yılında 63,8 milyar ABD doları olarak gerçekleşen rezerv hariç sermaye girişi, 2012 yılında 67,7 milyar ABD dolarına yükselmiştir. Gelişmekte olan ülkeler ve yükselen piyasa ekonomilerine yönelik doğrudan yabancı sermaye girişleri, 2011 yılında 526,7 milyar ABD doları seviyesinden 2012 yılında 465,5 milyar ABD dolarına gerilemiştir. Söz konusu büyüklüğün 2013 yılında 423 milyar ABD doları olarak gerçekleşmesi beklenmektedir. 2011 yılında 13,7 milyar ABD doları olan Türkiye’ye net doğrudan yatırım girişi, 2012 yılında 8,4 milyar ABD dolarına gerilemiştir. 2013 yılının ilk sekiz ayında ise net doğrudan yatırım girişi geçen yılın aynı dönemine göre gerileyerek 5,7 milyar ABD doları olarak gerçekleşmiştir. 2012 yılında Türkiye’ye yönelik portföy yatırım girişleri 40,8 milyar ABD dolarına ulaşmıştır. Söz konusu yılda, Devlet İç Borçlanma Senetleri (DİBS) yatırımlarında 16,8 milyar ABD doları net giriş olurken, Hazine tarafından ihraç edilen yurt dışı tahviller yoluyla 4,8 milyar ABD doları net borçlanma gerçekleştirilmiştir. Ayrıca bankalar ve diğer sektörler 2012 yılında yurt dışı tahvil ihraçları yoluyla sırasıyla 9 milyar ABD doları ve 1,2 milyar ABD doları tutarında kaynak girişi sağlamıştır. 2013 yılı Mayıs ayında Fed’in yaptığı açıklamalar sonrasında piyasalarda yaşanan dalgalanmaların da etkisini içeren yılın ilk sekiz ayında, Türkiye’ye yönelik net portföy yatırımları 16,9 milyar ABD doları olarak gerçekleşmiştir. Söz konusu büyüklüğün alt kalemleri olan DİBS’de 5,4 milyar ABD doları, bankaların yurt dışı tahvil ihraçlarında 5,4 milyar ABD doları ve Hazine’nin yurt dışı tahvil ihracında ise 1,7 milyar ABD doları net giriş kaydedilirken, hisse senetlerinde 1,1 milyar ABD doları net çıkış gerçekleşmiştir. Diğer yatırımlar kaleminde 2012 yılında bir önceki yıla göre özellikle yurt dışı bankaların mevduatlarındaki azalmanın ve yerel bankaların yurt dışından uzun vadeli kredi kullanımı yerine tahvil ihracına çıkmasının etkisiyle net giriş 18,5 milyar ABD dolarına gerilemiştir. 2013 yılının Ocak-Ağustos döneminde ise diğer yatırımlar kaleminde 27,5 milyar ABD doları giriş kaydedilmiştir. Bankaların kısa vadeli kredi kullanımı ve mevduatlarındaki artış diğer yatırımlar kalemindeki gelişmede belirleyici olmuştur. TABLO I: - Sermaye ve Finans Hesabı (Milyar ABD Doları)
Kaynak: TCMB (1) Doğrudan yatırımlar girişinde kamu özel ayrımı net olarak yapılamadığından ve borç yaratan bir kalem olarak kabul edilmediğinden kullanıcıya göre sermaye hareketleri kısmında hesaplamaya dâhil edilmeyip ayrı olarak verilmiştir. Ayrıca sermaye hesabı altında yer alan göçmen transferleri ve üretilmeyen ve finansal olmayan varlıklar kalemleri hesaplamaya dâhil edilmemiştir. (2) (–) işareti artışı göstermektedir. 2013 yılı Ocak-Ağustos döneminde sermaye çıkışında bir önceki yılın aynı dönemine göre kamu kesiminde DİBS’de azalma, özel sektörde ise yabancıların BİST’ten çıkışı; sermaye girişinde ise bankaların mevduatlarında ve yurt dışı tahvillerindeki artış belirleyici kalemlerdir. 1.2.3.3. Dış Borç Stokua) Mevcut Durum 2012 yılında yüzde 11,4 oranında artarak 339 milyar ABD doları olan toplam dış borç stoku, 2013 yılının Haziran sonu itibarıyla 367,3 milyar ABD dolarına yükselmiştir. Dış borç stokunun GSYH'ya oranı 2012 yılında yüzde 43,1 olarak gerçekleşmiştir. Diğer taraftan, 2012 yılında yüzde 29,8 olarak gerçekleşen kısa vadeli dış borçların toplam dış borç stoku içindeki payı, 2013 yılı ikinci çeyreği sonunda yüzde 34,2’ye yükselmiştir. TABLO I: - Dış Borç Stokuna Ait Bazı Göstergeler (Milyar ABD Doları)
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı Not: Yuvarlamalar nedeniyle hesaplamalar net sonuçları vermeyebilir. (1) Haziran sonu itibarıyla
Yüklə 5,38 Mb. Dostları ilə paylaş:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||