Bismilləhir Rahmənir Rahim

وَ مِنْ ءَايَاتِهِ خَلْقُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ اخْتِلَافُ أَلْسِنَتِكُمْ وَ أَلْوَانِكم‏

“Həmçinin, asimanların və yerin yaradılışı, dillərin müxtəlifliyi Onun nişanələrindəndir.”²

Yaxud “Bəqərə” surəsinin 164-cü ayəsində buyurulur:

إِنَّ فىِ خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ اخْتِلَافِ الَّيْلِ وَ النَّهَارِ وَ الْفُلْكِ الَّتىِ تجَْرِى فىِ الْبَحْر...

لاََيَاتٍ لِّقَوْمٍ يَعْقِلُون‏

“Yerin və göylərin yaradılışında, həmçinin gecə-gündüzün dövr etməsində ......düşünən insanlar üçün nişanələr vardır.”

Həqiqətən də bütün mövcudlar İlahi sifətlərin və Onun adlarının təcəllası, aləmlərin Yaradıcısının zatını, Onun hikmətini, qüdrətini, kamilliyini tanıtdırandır. Bu mövcudların hamısı Allahı təsbih edir. “İsra” surəsinin 44-cü ayəsində buyurulur:

وَ إِن مِّن شىَ‏ْءٍ إِلَّا يُسَبِّحُ بحَِمْدِه‏

“ Hər bir mövcud Onu təsbih və həmd edir.”

Şair demişkən;

Aləmdə nə varsa gecə və gündüz,

Səni yada salıb etmədə təqdis.
Həzrət Əli (əleyhissalam) buyurur:

“Hər nə gördümsə, ya ondan qabaq, ya ondan sonra, ya da ki, onunla birlikdə Allahı gördüm.”

İmam Hüseyn (əleyhissalam) buyurur:

“Səni görməyən gözlər kor olsun!”(“Ərəfə” duasınadan)

Şair belə deyir:

Yer üzündə bitən hər ot, hər çiçək,

Yaşar “Ona şərik yox”, söyləyəcək.

Allahı tanımağın yolları:

Allahın varlığını isbat etmək üçün çox dəlil var. Hər kəs özünü elə bir yolla Allaha çatdıra bilər ki, başqası həmin yolla müvəffəq ola bilməsin. Buna görə də hər bir şəxs özünə münasib bir yolu seçib Allaha doğru addımlamalıdır.¹

İSTİFADƏ OLUNAN MƏNBƏLƏR

1. “Nəhcul-bəlağə”.

2. “Əl-ihticac”, Təbərsi, Darul usvə, Tehran. 1413 h.q.

3. “Vəsailuşşiə”, Hurr Amili, “Muəssisətul-Alul-bəyt”, Qum. 1409 h.q.

4. “Mən la yəhzuruhul-fəqih”, şeyx Səduq, Muəssiseye nəşre İslami, Qum.

5. “İddətuddai”, İbn Fəhəf Hilli Əsədi, Məktəbətu Vicdaniyy, Tehran.

6. “Əttəhzib”, Şeyx Tusi, Daruttəarif, Beyrut. 1401 h.q.

7. “Mustədrəkul-vəsail”, Hüseyn Nuri, Muəssisətul Alul bəyt, Qum. 1408 h.q.

8. “Biharul-ənvar”, Məhəmməd Baqir Məclisi, Muəssisətul vəfa, Beyrut. 1403 h.q.

9. “Kəşful-xifa”, İsmail ibn Muhəmməd İcluni, Məktəbətu daritturas, Beyrut.

10. “Kafi”, Məhəmməd ibn Yəqub Kuleyni, Dəftəre nəşre fərhənge İslami. 1361 h. ş.

11. “Əmali”, Şeyx Səduq, Muəssisətul ələmiyy, Beyrut. 1400. h.q.

12. “Uyunu-əxbarər-R”iza, şeyx Səduq, Mənşurate cəhan, Tehran.

13. “Tohid”, Şeyx Səduq, Muəssiseye nəşre İslami, Qum. 1398 h.ş.

14. “Fəlsəfeye-əhkam”, Əhməd Ehtimam.

15. “Kəlimuttəyyib”, Şeyid Əbdul Hüseyn Teyyib.

16. “Monazire”, Doktor Pir, Haşimi Nejad.

17. “Məqaleye-neyayeş”, Tərcomeye Şəriəti.

18. “Zəbane-pak”, Əhməd Kəsrəvi.

19. “Aleme-ərvah”, Təntavi.

20 “İləluşşəraye”, Şeyx Səduq, Daru əhyaitturas, Beyrut, 1408 h.q.

21. “Mənazilul-axirət”, Şeyx Abbas Qumi.

22. “Əlmufid”, Şəhide əvvəl.

23. “Me1racussəadət”, Nəraqi.

İstifadə olunmuş başqa mənbələr bunlardır: “Dəlailul-əimmə”, “Nasixuttəvarix”, “Xoda dər təbiət”, “Məarife Cəfəri”, “Məbaniye fəlsəfe”, “Əsrarussəlat”, “Tətimmətul-muntəha”, “Həyatul-qulub”, “Təməddone İslam və ərəb”, “Huccətul baliğəh”, “Muhəmməd peyambəri ke bayəd əz no şenaxt”.

Mündəricat

HƏZRƏT AYƏTULLAH İMAMİNİN MÜQƏDDİMƏSİ 3

GİRİŞ 5

MÜƏLLİFİN TƏRÇÜMEYİ-HALI 7

MÜTƏRCİMDƏN 9

BAĞIŞLAYAN VƏ MEHRİBAN ALLAHIN ADI İLƏ 9

فىِ جَنَّاتٍ يَتَسَاءَلُون‏عَنِ الْمُجْرِمِين‏ مَا سَلَكَكمُ‏ْ فىِ سَقَرقَالُواْ لَمْ نَكُ مِنَ الْمُصَلِّين 10

فَوَيْلٌ لِّلْمُصَلِّين‏ الَّذِينَ هُمْ عَن صَلَاتهِِمْ سَاهُون‏ 11

ÖN SÖZ 12

Bəzi ayə və rəvayətlərdəki hökmlərin fəlsəfəsinə işarə 13

مَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيَجْعَلَ عَلَيْكُم مِّنْ حَرَجٍ وَ لَكِن يُرِيدُ لِيُطَهِّرَكُمْ وَ لِيُتِمَّ نِعْمَتَهُ عَلَيْكُمْ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُون “ 13

وَ أَقِمِ الصَّلَوةَ لِذِكْرِى‏ 13

الَّذِينَ ءَامَنُواْ وَ تَطْمَئنِ‏ُّ قُلُوبُهُم بِذِكْرِ اللَّهِ أَلَا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئنِ‏ُّ الْقُلُوب‏ 13

فَاصْبرِْ عَلىَ‏ مَا يَقُولُونَ وَ سَبِّحْ بحَِمْدِ رَبِّكَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ غُرُوبهَِا وَ مِنْ ءَانَاى الَّيْلِ فَسَبِّحْ وَ أَطْرَافَ النهََّارِ لَعَلَّكَ تَرْضى‏ 13

‏ يَأَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُواْ كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلىَ الَّذِينَ مِن قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُون‏ 14

لِّيَشْهَدُواْ مَنَافِعَ لَهُمْ وَ يَذْكُرُواْ اسْمَ اللَّهِ فىِ أَيَّامٍ مَّعْلُومَتٍ عَلىَ‏ مَا رَزَقَهُم مِّن بَهِيمَةِ الْأَنْعَمِ فَكلُُواْ مِنهَْا وَ أَطْعِمُواْ الْبَائسَ الْفَقِير 14

إِنَّ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةَ مِن شَعَائرِ اللَّهِ 14

وَ السَّمَاءَ رَفَعَهَا وَ وَضَعَ الْمِيزَان ‏ 14

Rəvayətlər 14

BİRİNCİ FƏSİL 17

NAMAZA DOĞRU 17

İBADƏTƏ MADDİ MEYARLARLA VERİLƏN QİYMƏT 17

İBADƏTİN NÖVLƏRİ VƏ İNSANLARIN MÜNASİBƏTİ 18

NAMAZ - İCTİMAİ BİR İBADƏT 20

Namazın başlanğıcı 20

كَمَا بَدَأَكُمْ تَعُودُون 21

مِنهَْا خَلَقْنَاكُمْ وَ فِيهَا نُعِيدُكُمْ وَ مِنهَْا نخُْرِجُكُمْ تَارَةً أُخْرَى‏ 21

وَ لَقَدْ كَرَّمْنَا بَنىِ ءَادَمَ وَ حَمَلْنَاهُمْ فىِ الْبرَِّ وَ الْبَحْرِ وَ رَزَقْنَاهُم مِّنَ الطَّيِّبَاتِ وَ فَضَّلْنَاهُمْ عَلىَ‏ كَثِيرٍ مِّمَّنْ خَلَقْنَا تَفْضِيلا 22

لَقَدْ خَلَقْنَا الْانسَانَ فىِ أَحْسَنِ تَقْوِيم‏ 22

وَ إِن مِّن شىَ‏ْءٍ إِلَّا يُسَبِّحُ بحَِمْدِهِ وَ لَاكِن لَّا تَفْقَهُونَ تَسْبِيحَهُمْ 22

Təkvini və tədvini kəlam 23

إِذْ قَالَتِ الْمَلَئكَةُ يَامَرْيَمُ إِنَّ اللَّهَ يُبَشِّرُكِ بِكلَِمَةٍ مِّنْهُ اسْمُهُ الْمَسِيحُ عِيسىَ ابْنُ مَرْيَمَ وَجِيهًا فىِ الدُّنْيَا وَ الاَْخِرَةِ وَ مِنَ الْمُقَرَّبِين ‏ 23

حَتىَّ إِذَا مَا جَاءُوهَا شهَِدَ عَلَيهِْمْ سَمْعُهُمْ وَ أَبْصَارُهُمْ وَ جُلُودُهُم بِمَا كاَنُواْ يَعْمَلُونَ وَ قَالُواْ لِجُلُودِهِمْ لِمَ شَهِدتمُ‏ْ عَلَيْنَا قَالُواْ أَنطَقَنَا اللَّهُ الَّذِى أَنطَقَ كلُ‏َّ شىَ‏ْءٍ وَ هُوَ خَلَقَكُمْ أَوَّلَ مَرَّةٍ وَ إِلَيْهِ تُرْجَعُون 24

NAMAZ – İNSAN ÜÇÜN İSLAHEDİCİ BİR MÜƏSSİSƏNİ XATIRLADIR 25

NAMAZIN MAHİYYƏTİ ALLAHI YAD ETMƏKDİR 26

فَاسْعَوْاْ إِلىَ‏ ذِكْرِ اللَّهِ ‏ 27

وَ مَنْ أَعْرَضَ عَن ذِكْرِى فَإِنَّ لَهُ مَعِيشَةً ضَنكاً وَ نحَْشُرُهُ يَوْمَ الْقِيَمَةِ أَعْمَى‏ 27

NAMAZIN MÜXTƏLİF VAXTLARDA QILINMASININ FƏLSƏFƏSİ 28

XATİRCƏMLİK VƏ RAZILIQ NAMAZIN FƏLSƏFƏLƏRİNDƏNDİR 30

‏الَّذِينَ ءَامَنُواْ وَ تَطْمَئنِ‏ُّ قُلُوبُهُم بِذِكْرِ اللَّهِ أَلَا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئنِ‏ُّ الْقُلُوب‏ 30

فَاصْبرِْ عَلىَ‏ مَا يَقُولُونَ وَ سَبِّحْ بحَِمْدِ رَبِّكَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ غُرُوبهَِا وَ مِنْ ءَانَاى الَّيْلِ فَسَبِّحْ وَ أَطْرَافَ النهََّارِ لَعَلَّكَ تَرْضى 30

NAMAZIN GİGİYENİK BAXIMDAN FƏLSƏFƏSİ 33

NAMAZIN MƏNƏVİ VƏ RUHİ BAXIMDAN FƏLSƏFƏSİ 33

رَّضىِ‏َ اللَّهُ عَنهُْمْ وَ رَضُواْ عَنْهُ 34

NAMAZIN İNCƏLİKLƏRİ 36

XATIRLATMA: 38

NAMAZIN ƏXLAQİ FƏLSƏFƏSİ 39

İKİNCİ FƏSİL 43

MƏBUDUN DƏRGAHINDA 43

NAMAZIN ŞƏRTLƏRİ VƏ HİSSƏLƏRİ 43

NAMAZIN RÜKNLƏRİ VƏ VACİBATI 46

NİYYƏTİN FƏLSƏFƏSİ 48

الَّذِى خَلَقَ الْمَوْتَ وَ الحَْيَوةَ لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكمُ‏ْ أَحْسَنُ عَمَلا 48

وَ ادْعُوهُ خَوْفًا وَ طَمَعًا 49

إِنَّهُمْ كَانُواْ يُسَرِعُونَ فىِ الْخَيرَْاتِ وَ يَدْعُونَنَا رَغَبًا وَ رَهَبًا 49

‏ وَ مَا أُمِرُواْ إِلَّا لِيَعْبُدُواْ اللَّهَ مخُْلِصِينَ لَهُ الدِّين 50

قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ هُمْ فىِ صَلَاتهِِمْ خَاشِعُون ‏ 53

إِنَّمَا يخَْشىَ اللَّهَ مِنْ عِبَادِهِ الْعُلَمَؤُا 54

XUZU VƏ XUŞUYA SƏBƏB OLAN ƏMƏLLƏR 55

لَا تَقْرَبُواْ الصَّلَوةَ وَ أَنتُمْ سُكَارَى‏ 55

فَوَيْلٌ لِّلْمُصَلِّينَ الَّذِينَ هُمْ عَن صَلَاتهِِمْ سَاهُون‏ 56

AZAN VƏ İQAMƏNİN FƏLSƏFƏSİ 57

يا بلال ارحنا 57

يَأَيهَُّا الَّذِينَ ءَامَنُواْ إِذَا نُودِىَ لِلصَّلَوةِ مِن يَوْمِ الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْاْ إِلىَ‏ ذِكْرِ اللَّهِ 58

TƏKBİRLƏRİN FƏLSƏFƏSİ 58

QİYAMIN FƏLSƏFƏSİ 59

يَوْمَ يَقُومُ النَّاسُ لِرَبّ‏ِ الْعَالَمِين‏ 60

يَوْمَ يَقُومُ الرُّوحُ وَ الْمَلَئكَةُ صَفًّا لَّا يَتَكلََّمُونَ إِلَّا مَنْ أَذِنَ لَهُ الرَّحْمَانُ وَ قَالَ صَوَابًا 60

ءَامَنَ الرَّسُولُ بِمَا أُنزِلَ إِلَيْهِ مِن رَّبِّهِ 60

إِنَّ الَّذِينَ قَالُواْ رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَمُواْ تَتَنزََّلُ عَلَيْهِمُ الْمَلَئكَةُ 62

فَلِذَالِكَ فَادْعُ وَ اسْتَقِمْ كَمَا أُمِرْتَ وَ لَا تَتَّبِعْ أَهْوَاءَهُمْ 62

فَاسْتَقِمْ كَمَا أُمِرْتَ وَ مَن تَابَ مَعَكَ 62

NAMAZIN ASTADAN VƏ UCADAN QILINMASININ FƏLSƏFƏSİ 65

ادْعُواْ رَبَّكُمْ تَضَرُّعًا وَ خُفْيَةً ‏ 65

وَ اذْكُر رَّبَّكَ فىِ نَفْسِكَ تَضَرُّعًا وَ خِيفَةً وَ دُونَ الْجَهْرِ مِنَ الْقَوْلِ بِالْغُدُوِّ وَ الاَْصَالِ 65

وَ رَفَعْنَا لَكَ ذِكْرَك‏ 67

QURAN VƏ NAMAZIN ƏRƏB DİLİNDƏ OXUNMASININ FƏLSƏFƏSİ 68

KƏSRƏVİ NƏ DEYİR? 71

İBN SİNA VƏ BƏHMƏNYAR 72

XATIRLAMA 75

NAMAZIN TƏRCÜMƏSİ VƏ ONUN ZİKRLƏRİ 76

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيم‏ 76

الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبّ‏ِ الْعَلَمِين 77

الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ 77

مَلِكِ يَوْمِ الدِّين 77

إِيَّاكَ نَعْبُدُ 78

وَ إِيَّاكَ نَسْتَعِين 78

صِرَاطَ الَّذِينَ أَنْعَمْتَ عَلَيْهِمْ غَيرِْ الْمَغْضُوبِ عَلَيْهِمْ وَ لَا الضَّالِّين‏ اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيمَ 78

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ‏ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَد 78

اللَّهُ الصَّمَدُ 79

لَمْ يَلِدْ وَ لَمْ يُولَد 79

وَ لَمْ يَكُن لَّهُ كُفُوًا أَحَد 79

سبحان ربي الاعظيم و بحمده 79

سبحان ربي الاعلي و بحمده 79

اشهد ان لا اله الا الله وحده لا شريك له واشهد ان محمدا عبده و رسوله 79

اللهم صل علي محمد و ال محمد 80

سبحان الله 80

الْحَمْدُ لِلَّهِ و 80

لا اله الا الله 80

والله اكبر 80

اسلام عليك ا يهاالنبي و رحمة الله و بركاته 80

اسلام علينا و علي عباد الله الصالحين 80

اسلام عليكم و رحمة الله و بركاته 80

QUNUTUN FƏLSƏFƏSİ 81

DUA VƏ RAZÜ-NİYAZIN FƏLSƏFƏSİ 82

يَسَْلُهُ مَن فىِ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ كلُ‏َّ يَوْمٍ هُوَ فىِ شَأْن‏ 82

قَالَ رَبُّنَا الَّذِى أَعْطَى‏ كلُ‏َّ شىَ‏ْءٍ خَلْقَهُ ثمُ‏َّ هَدَى‏ 82

يَأَيهَُّا النَّاسُ أَنتُمُ الْفُقَرَاءُ إِلىَ اللَّهِ وَ اللَّهُ هُوَ الْغَنىِ‏ُّ الْحَمِيد 83

ادْعُونىِ أَسْتَجِبْ لَكمُ‏ْ إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَكْبرُِونَ عَنْ عِبَادَتىِ سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِين‏ 83

وَ إِذَا سَأَلَكَ عِبَادِى عَنىّ‏ِ فَإِنىّ‏ِ قَرِيبٌ أُجِيبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ فَلْيَسْتَجِيبُواْ لىِ وَ لْيُؤْمِنُواْ بىِ لَعَلَّهُمْ يَرْشُدُون‏ 84

ادْعُواْ رَبَّكُمْ تَضَرُّعًا وَ خُفْيَة 84

وَ أَقِمِ الصَّلَوةَ لِذِكْرِى‏ 84

XATIRLAMA: 85

NAMAZA VƏ QUNUTA AİD AYƏLƏR 85

رَبَّنَا ءَاتِنَا فىِ الدُّنْيَا حَسَنَةً وَ فىِ الاَْخِرَةِ حَسَنَةً 85

رَبَّنَا لَا تُزِغْ قُلُوبَنَا بَعْدَ إِذْ هَدَيْتَنَا وَ هَبْ لَنَا مِن لَّدُنكَ رَحْمَةً إِنَّكَ أَنتَ الْوَهَّاب 85

إِنَّ فىِ خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ اخْتِلَافِ الَّيْلِ وَ النهََّارِ لاََيَاتٍ لّأُِوْلىِ الْأَلْبَابِ 85

رَبَّنَا ظَلَمْنَا أَنفُسَنَا وَ إِن لَّمْ تَغْفِرْ لَنَا وَ تَرْحَمْنَا لَنَكُونَنَّ مِنَ الْخَاسرِِين‏ 86

وَ ذَا النُّونِ إِذ ذَّهَبَ مُغَضِبًا فَظَنَّ أَن لَّن نَّقْدِرَ عَلَيْهِ فَنَادَى‏ فىِ الظُّلُمَتِ أَن لَّا إِلَاهَ إِلَّا أَنتَ سُبْحَانَكَ إِنىّ‏ِ كُنتُ مِنَ الظَّلِمِين‏ 86

قُلْ مَا يَعْبَؤُاْ بِكمُ‏ْ رَبىّ‏ِ لَوْ لَا دُعَاؤُكُمْ فَقَدْ كَذَّبْتُمْ فَسَوْفَ يَكُونُ لِزَامَا 87

فَمِنَ النَّاسِ مَن يَقُولُ رَبَّنَا ءَاتِنَا فىِ الدُّنْيَا وَ مَا لَهُ فىِ الاَْخِرَةِ مِنْ خَلَاق‏ 87

وَ مِنْهُم مَّن يَقُولُ رَبَّنَا ءَاتِنَا فىِ الدُّنْيَا حَسَنَةً وَ فىِ الاَْخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنَا عَذَابَ النَّار 88

أُوْلَئكَ لَهُمْ نَصِيبٌ مِّمَّا كَسَبُواْ وَ اللَّهُ سَرِيعُ الحِْسَاب‏ 88

RAZÜ-NİYAZ ALİMLƏRİN NƏZƏRİNDƏ 88

ALEKSİS KARL NƏ DEYİR? 91

NECƏ RAZÜ-NİYAZ EDƏK? 92

RAZÜ-NİYAZIN TƏSİRLƏRİ 93

RAZÜ-NİYAZ VASİTƏSİLƏ ŞƏFA 94

RAZÜ-NİYAZ VƏ YA İNSAN TƏRBİYƏ EDƏN MÜƏSSİSƏ 95

إِنَّ الصَّلَوةَ تَنهَْى‏ عَنِ الْفَحْشَاءِ وَ الْمُنكَرِ 96

قَدْ أَفْلَحَ مَن تَزَكى‏ 96

وَ نَفْسٍ وَ مَا سَوَّئهَا فَأَلهَْمَهَا فجُُورَهَا وَ تَقْوَئهَا قَدْ أَفْلَحَ مَن زَكَّئهَا وَ قَدْ خَابَ مَن دَسَّئهَا 96

RAZÜ-NİYAZIN CAZİBƏSİ 97

RAZÜ-NİYAZIN QAYDALARI 97

İSTİĞFAR VƏ RAZÜ-NİYAZ 100

TÖVBƏ ŞƏRTLƏRİ 101

يَأَيهَُّا الَّذِينَ ءَامَنُواْ تُوبُواْ إِلىَ اللَّهِ تَوْبَةً نَّصُوحًا 101

RUHİ DƏYİŞİKLİK 103

إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُواْ سَوَاءٌ عَلَيْهِمْ ءَ أَنذَرْتَهُمْ أَمْ لَمْ تُنذِرْهُمْ لَا يُؤْمِنُون‏ 103

وَ ذَكِّرْ فَإِنَّ الذِّكْرَى‏ تَنفَعُ الْمُؤْمِنِين‏ 104

إِنَّ اللَّهَ لَا يُغَيرُِّ مَا بِقَوْمٍ حَتىَ‏ يُغَيرُِّواْ مَا بِأَنفُسِهِم‏ 105

ELMİ BİR NÖQTƏ: 105

أَ لَمْ يَأْنِ لِلَّذِينَ ءَامَنُواْ أَن تخَْشَعَ قُلُوبهُُمْ لِذِكْرِ اللَّهِ ‏ 106

رَبَّنَا ظَلَمْنَا أَنفُسَنَا وَ إِن لَّمْ تَغْفِرْ لَنَا وَ تَرْحَمْنَا لَنَكُونَنَّ مِنَ الْخَاسرِِين‏ 107

TƏBİƏT ALƏMİNDƏ MAHİYYƏTİN DƏYİŞMƏSİ 108

RUKU VƏ SƏCDƏNİN FƏLSƏFƏSİ 109

وَ لَوْ لَا أَن ثَبَّتْنَاكَ لَقَدْ كِدتَّ تَرْكَنُ إِلَيْهِمْ شَيًْا قَلِيلا 110

لَقَدْ خَلَقْنَا الْانسَانَ فىِ أَحْسَنِ تَقْوِيم‏ 111

مِنهَْا خَلَقْنَاكُمْ وَ فِيهَا نُعِيدُكُمْ وَ مِنهَْا نخُْرِجُكُمْ تَارَةً أُخْرَى 112

كَيْفَ تَكْفُرُونَ بِاللَّهِ وَ كُنتُمْ أَمْوَاتًا فَأَحْيَكُمْ ثُمَّ يُمِيتُكُمْ ثُمَّ يحُْيِيكُمْ ثُمَّ إِلَيْهِ تُرْجَعُون‏ 112

كلُ‏ُّ شىَ‏ْءٍ هَالِكٌ إِلَّا وَجْهَهُ 113

كلُ‏ُّ مَنْ عَلَيهَْا فَانٍ وَ يَبْقَى‏ وَجْهُ رَبِّكَ ذُو الجَْلَالِ وَ الْاكْرَام‏ 113

QİRAƏTİN FƏLSƏFƏSİ 113

أَ فَلَا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْءَانَ أَمْ عَلىَ‏ قُلُوبٍ أَقْفَالُهَا 116

PEYĞƏMBƏRİN (səllallahu əleyhi və alihi və səlləm) QURAN VƏ İTRƏT HAQQINDA OLAN SİFARİŞİ 117

إِنَّا نحَْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ وَ إِنَّا لَهُ لحََافِظُون‏ 117

XATIRLATMA 118

SEYİD CƏMALƏDDİN ƏSƏDABADİNİN HEYRƏTEDİCİ HƏRƏKATI 121

SEYİD CƏMALƏDDİNİN SÖYLƏDİYİ ÇIXIŞIN XÜLASƏSİ 122

وَ الَّذِينَ جَاهَدُواْ فِينَا لَنهَْدِيَنهَُّمْ سُبُلَنَا 122

MİSİR İNQİLABINA SƏBƏB OLAN ON YEDDİ MADDƏ 123

PROQRAMIN MƏTNİ 124

MİSİRİN “VƏTƏN TƏŞKİLATI”NIN BİR AY ƏRZİNDƏ GÖRDÜYÜ İŞLƏR 125

LORD KROMERİN MƏLUMATI 126

ÜÇÜNCÜ FƏSİL 128

NAMAZ CƏMİYYƏT FƏZASINDA 128

NAMAZIN İCTİMAİ FƏLSƏFƏSİ 128

ETİMAD HİSSİ 128

CAMAAT NAMAZININ FƏLSƏFƏSİ 130

CÜMƏ NAMAZI VƏ İKİ BAYRAMIN FƏLSƏFƏSİ 131

‏ وَ شَاوِرْهُمْ فىِ الْأَمْرِ 132

MƏSCİDLƏR QURANIN ÖYRƏNİLMƏSİ VƏ ÖYRƏDİLMƏSİ ÜÇÜN ƏN ÜSTÜN BİR MƏKANDIR 132

إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ 135

وَ اعْتَصِمُواْ بحَِبْلِ اللَّهِ جَمِيعًا وَ لَا تَفَرَّقُوا 135

إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ 137

يَأَيهَُّا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكمُ مِّن ذَكَرٍ وَ أُنثىَ‏ وَ جَعَلْنَاكمُ‏ْ شُعُوبًا وَ قَبَائلَ لِتَعَارَفُواْ إِنَّ أَكْرَمَكمُ‏ْ عِندَ اللَّهِ أَتْقَئكُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِير 137

Maraqlı bir hədis 140

وَ أَقِمِ الصَّلَوةَ طَرَفىَ‏ِ النهََّارِ وَ زُلَفًا مِّنَ الَّيْلِ إِنَّ الحَْسَنَاتِ يُذْهِبنْ‏َ السَّيَِّاتِ ‏ 141

Xatırlatma: 141

إِن تجَْتَنِبُواْ كَبَائرَ مَا تُنهَْوْنَ عَنْهُ نُكَفِّرْ عَنكُمْ سَيَِّاتِكُمْ وَ نُدْخِلْكُم مُّدْخَلًا كَرِيم 142

إِنَّ الصَّلَوةَ تَنهَْى‏ عَنِ الْفَحْشَاءِ وَ الْمُنكَر 143

AYAT NAMAZININ FƏLSƏFƏSİ 143

İlahi nişanələr: 144

وَ مِنْ ءَايَاتِهِ خَلْقُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ اخْتِلَافُ أَلْسِنَتِكُمْ وَ أَلْوَانِكم‏ 145

إِنَّ فىِ خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ اخْتِلَافِ الَّيْلِ وَ النَّهَارِ وَ الْفُلْكِ الَّتىِ تجَْرِى فىِ الْبَحْر... 145

لاََيَاتٍ لِّقَوْمٍ يَعْقِلُون‏ 145

وَ إِن مِّن شىَ‏ْءٍ إِلَّا يُسَبِّحُ بحَِمْدِه‏ 145

Allahı tanımağın yolları: 146

İSTİFADƏ OLUNAN MƏNBƏLƏR 147

1 “Hud” surəsində buyurulur: “Nuh Pərvərdigarına dedi: “Pərvərdigara, oğlum mənim ailəmdəndir. Sənin vədən haqqdır və Sən ən yaxşı hökm edənsən.” (Allah) buyurdu: “Ey Nuh, həqiqətdə onun əməli düz olmadığı üçün sənin ailəndən deyil. Buna görə də bilmədiyin bir şeyi Məndən istəmə.” (45-46-cı ayələr).

2 “Məsəd” surəsində buyurulur: “Əlləri kəsilsin (qurusun) Əbu Ləhəbin və həlak olsun. Onun malı və qazandığı fayda vermədi. O, tezliklə şöləli atəşə girəcəkdir.” (1-3-cü ayələr).

3 “Təhrim” surəsində buyurulur: “Allah kafirlər üçün Nuhun və Lutun həyat yoldaşlarını misal çəkir. Onların hər ikisi bizim saleh bəndələrimizin (Nuh və Lutun) nigahında idi və hər ikisi onlara (Nuh və Luta) xəyanət etdi. Onlar öz həyat yoldaşlarından əzabı uzaqlaşdıra bilmədilər. Onlara (Nuh və Lutun həyat yoldaşlarına) deyildi: “Başqaları ilə atəşə daxil olun!” (10-cu ayə).

1 “Muddəssir” surəsi, 40-46-cı ayələr.

2 “Maun” surəsi, 4 və 5-ci ayələr.

1 “Maidə” surəsi, 6-cı ayə.

2 “Taha” surəsi, 14-cü ayə.

3 “Rəd” surəsi, 28-ci ayə.

1 “Bəqərə” surəsi, 183-cü ayə.

2 “Həcc surəsi”, 28-ci ayə.

3 İslam hökmlərinin fəlsəfəsi ilə daha da yaxından tanış olmaq istəyənlər bu kitablara müraciət edə bilərlər: “İləluş şəraye”, “Uyunu əxbari Riza”, “Məanil-əxbar”, “Biharul-ənvar” və s.

2 Yəni kişinin başqa bir kişi ilə cinsi əlaqədə olması.

3 "Biharul ənvar", Əllamə Məclisi, 6-cı cild, səh.110.

1 Yenə orada.

2 Yəni körpənin ana bətnində öldürüıməsi.

1 Var-dövlətə məhəbbət barəsində Quran “Adiyat” surəsinin 8-ci ayəsində belə buyurur: “O, (insan) dunya malını çox sevir.” Övlad barəsində isə bir çox hədis və rəvayətlər mövcuddur. Belə ki, övlada məhəbbət təkid olunaraq bildirilmişdir ki, onların təlim və tərbiyəsində etinasız olmamaqla yanaşı rahatlıq və asayişləri üçün əlimizdən gələni əsirgəməyək. Hətta övladı öpməyin belə çoxlu savabı zikr olunmuşdur. Öz canımıza olan əlaqə barəsində isə Quranı-Kərimin “Bəqərə” surəsinin 195-ci ayəsində belə buyurulur: “Öz əlinizlə özünüzü təhlükəyə atmayın.” Şəri hökmlərə əsasən insan ona zərər olan amillərdən uzaq olmalıdır. Belə ki, əgər orucun insana ziyanı varsa tutmamalı, həmçinin, əgər dəstamaz almaq zərərlidirsə, əvəzinə təyəmmüm etməli və s.

2 Allah-Təala Qurani-Kərimin “Nəml” surəsinin 34-cü ayəsində belə buyurur: “Həqiqətən padşahlar bir şəhərə daxil olduqda oranı viran edərlər.” Bu cəhətdən də Allaha məhəbbətlərin sultanı deyilir. Əgər bu sultan insanın qəlbinə daxil olsa, digər məhəbbətlər viran olub aradan gedər.

1 Namazda, demək olar ki, üsuliddinin bütün maddələri cilvələnir. O cümlədən tovhid, nübuvvət, imamət, məad həmd surəsində və salavatda, ədl isə təsbihatda təkrar-təkrar zikr edilir. Namaz orucu da öz əhatəsində saxlayır, çünki namaz qılan şəxs müəyyən vaxtlarda oruc halında olur. O, xümsü, zəkatı ödədikdən sonra namazın mələkuti fəzasına daxil olur və başqaları üçün xeyir-dua istəməklə öz əməlini isbata yetirir. Namaz həcc kimi Beytullahın (Kəbə evi) Sahibinə olan xüsusi bir diqqətdir. Namaz pisliklərdən çəkindirən və yaxşılıqlara dəvətdir. O, nəfs və şeytanla olan cihaddır. Namazın məkanı mehrab və döyüş meydanıdır.

1 “Əraf” surəsi, 29-cu ayə.

2 “Taha” surəsi, 55-ci ayə.

1 “İsra” surəsinin 85-ci ayəsində belə buyurulur: “Səndən ruhun mahiyyəti barəsində soruşanlara de ki, bu Pərvərdigarımın əmrlərindəndir və cüzi məlumatdandan başqa bəşər ağlı bunu dərk edə bilməz”.

2 “İsra” surəsi, 44-cü ayə.

1 “Ali İmran” surəsi, 45-ci ayə.

119 “Fussilət” surəsi, 20-21-ci ayələr. Ariflərdən biri deyir: "Peyğəmbərimizin ovcunun içində çınqıl daşların təsbih deməsi təsbihin özünü başa salmaq deyil, əksinə əsl məqsəd çınqıl daşların zikr və təsbih etməsini camaata çatdırmaq idi. Belə ki, daşların Rəsuli-Əkrəmin

(səllallahu əleyhi və alihi və səlləm) mübarək əlində zikr etməsi o həzrətə ixtisas deyil. Çünki bütün dünyanın çınqıl daşları, hətta bütün mövcudatlar Allahı zikr və təsbih edir. Lakin şərif ayəyə (İsra, 44) əsasən, biz onların təsbihini eşitmirik. Bununla belə İslam peyğəmbəri (səllallahi əleyhi və alihi və səlləm) camaata möcüzə göstərmək və onları anlatmaq üçün cınqıl daşların səsini və təsbihini onlara eşitdirdi.

1 Qurani –Kərimin “Ənkəbut” surəsinin 45-ci ayəsində buyurulur: “Həqiqətən, namaz (insanı) pis və yaramaz əməllərdən saxlayır.”

2 “Mən la yəhzuruhul fəqih”, 1-ci cild, səh. 208, hədis 626.

3 Yəni, ixtiyarında olmayan bir şey.

1 124-cü ayə.

1

2 Yəni qəlbin iştirakı.

3 “Ərbəine şeyx Bəhai”, 37-ci hədis.

1 “İddətuddai”, səh.283.

2 “Ənkəbut” surəsi, 45-ci ayə.

1 Ərəb dilində olan bu kəlmə əslində "muhasəbə"dir. Yəni “sorğu-sual”.

2 “Nəhcul-bəlağə”, 90-cı xütbə.

1 “Rəd” surəsi, 28-cu ayə.

2 “Zikr” kəlməsində məqsəd ya mütləq şəkildə namazdır, ya da zikr etməyin özüdür. Çünki zikr etmək namazın misdaqlarından biri sayılır.

3 “Taha” surəsi, 130-cu ayə. Burada da məqsəd qabaqkı ayə kimi ya gün ərzində qılınan beş namaza, ya da ki, ümumi namaza işarədir.

1 “Xoda dər təbiət”, səh.207.

2 “Məarife Cəfəri”, səh.244.

3 “Məbaniye fəlsəfe”, səh.469.

1 “Mən la yəhzuruhul fəqih”, 1-ci cild, səh.33. Həmçinin “Ət-təhzib”, 1-ci cild, səh.49.

2 Əslində bu kəlmə “şifa”-dır. Qurani-Kərimin “İsra” surəsinin 82-ci ayəsində belə buyurulur: “Biz möminlər üçün Quranı şifa və rəhmət olaraq nazil edirik. Lakin O, (Quran) yalnız kafirlərin ziyanını artırar.” (Mütərcimdən).

1 “Maidə” surəsi, 119-cu ayə.

1 “Kafi”, 5-ci cild, səh.321, hədis 7.

2 Öləndən sonra müvəqqəti qalacağımız bir aləm.

3 “Mənazilul axirət”, səh.42.

1 Dünyadakı əməllər çox vaxt öz təsirini elə bu dünyada biruzə verir. Misal olaraq, Yaponiyanın Herosima şəhərinə atom bombası atıb, çox az bir müddət ərzində 150 min insanın qətlinə səbəb olan Amerikalı zabit dəliliyə tutularaq eləcə də öldü.(Müraciət et: “Təhəvvulate ictimai”).

2 “Namaz və ruze”, səh.128.

1 İsrafil mələk Allah-Təalanın əmrilə birinci dəfə suru üfürdükdə bütün canlılar məhv olacaq, yəni dünyanın sonu yetişəcəkdir. İkinci dəfədə isə bütün canlılar dirilib məhşərə-Allahın hüzuruna toplanacaqdır.

2 Müstəhəbdir ki, iki səcdə arasında bu kəlmələr deyilsin:”Əstəğfirullahə Rabbi və ətubu iləyh”. Yəni Bağışlanmaq istəyirəm O Allahdan ki, mənim Pərvərdigarımdır və tövbə edib Ona tərəf qayıdıram. (Mütərcimdən).

1 “Ərbəine şeyx Bəhai”, səh.37.

2 “Mustədrəkul-vəsail”, 4-cü cild, səh.158, hədis 5.

3 “İləluşşəraye”, 2-ci cild, səh.329.

4 “Mustədrəkul-vəsail”, 3-cü cild, səh.36, hədis 17.

5 “Kəşful xəfa”, 2-ci cild, səh.294.

1 “Kafi”, 2-ci cild, səh.105. (Şəxsin uzun-uzadı ruku və səcdəsinə diqqət yetirməyin, çünki onun bədəni artıq buna adət etmişdir. Əksinə onun düzgünlüyünə və əmanətdar olduğuna fikir verin!).

1 Yəni mənəvi və batini natəmizlik. Qüsl, dəstəmaz və təyəmmüm vasitəsilə bu natəmizlik aradan qalxır. (Mütərcimdən)

2 Yəni bədənin, paltarın və əşyaların zahiri natəmizliyi. (Mütərcimdən)

1 İslam fitri bir din olduğu üçün kompassız da (günəş, ulduzlar və s) təbii vasitələrlə qiblə və zaman təyin edilə bilir. Belə ki, əgər kompası hər hansı bir tərəfə döndərsək, onun əqrəbi cənub istiqamətinə doğru dayanacaqdır. Möminin də qəlbi bu cürdür. Yəni hər nə qədər insan maddiyyata qapılsa, axırda yenə də möminin qəlbi dolanıb Allaha tərəf dönəcəkdir.

2 “Əmali”, səh.766, hədis 4.

3 Sübh əzanına yaxın vaxtlarda günçıxan tərəfdən bir ağartı yuxarıya doğru hərəkət edir. Buna birinci fəcr deyilir. Bir müddətdən sonra bu ağartı üfüqün məşriq tərəfində genişlənib yayılmağa başlayır. Buna isə ikinci fəcr deyilir. İkinci fəcrlə günəşin çıxmasına qədər olan vaxta “tuluəyn” deyilir. (Mütərcimdən).

1 İmam Sadiqdən (əleyhissalam) nəql olunmuş bir hədisdə belə buyurulur: