ÇÎrok çÎrokên kurdî kurmancî

dijwar be, berhemên ji pûnûsa wî jî ewqas giran, kwîr û xweş

dibin.» Te destê xwe ber bi vê pirtûkxana xwe dirêj dikir û te

nimûnên nivîskariyê dida.

32

- Rast e, min dida. Lê min çawa dida? Kafka bêhna xwe

teng ne kir. Dilê wî ji berê de teng bû û tu carî jî ew bêhna lê

fere ne bû. Piraniya jiyana wî, nola min bi tenêtî buhurî. Dema

rûdinişt û di nerihetiya şevekê de berhemek xwe dinivisî,

ji bêhntengiyê bû. Maupassant heta axirînrojên xwe yên tîmarxanê

jî, fena min bi xeyalê xatûneke xweşik jiya. Rast e,

nav û dengekî mezin bi pey xwe xistin, lê bi kêrî çi tê? Peykerên

wan îro li her kuçeke welatên wan hene... hene lê wê xirabjiyana

wan ya buhurî bi şûn de venagerîne.

Hundurê Felemez digiriya, lêvên wî bêhêvî dipişirîn û dîsa

bi dengekî nîvçe got:

- Ez ditirsim ku tiştek bi te bûye. Em dixwazin jinên xwe

berdin û ji zarokên xwe ciyê bin... ciyê bin ku bi hişekî zelal

ewk bikin... lê tu jî rabûye bi pey çi ketiye...

Hemreş bi lez peyva wî birî û got:

- A ku tu wusa bifikirî, wê çaxê... wê çaxê ez ê bitirsim ku

tiştek bi te bûye. Meriv çima ji bo nivîsandina çîrokekê jin û

zarokên xwe berdin!...

- Baş e, tu guhdarî bike ez ji te re nimûneyeke astenga jin

û zarokekî bi lêv bikim. Mijareke xweş tê hişê min. Beriya ku

li kaxizê siwar bikim, dest pê dikim lehengê bûyera xwe di serê

xwe de dbcemilînim û dibêjim«Mêrekî navsere û bi destûpê

ye nuxtik Pozberan e nuxtik Di binê vî pozî de simbêleke

reş û weke rêsî berwar daketiye nuxtik Bejna wî ya bilind

bêhnok di nava kincên netewî de weke dara berûyê bilind û

bilind dibe sê nuxtik li ber hev Pişteke neh mîtroyî li nava vê

darê digere û digere dîsa sê nuxtik li ber hev» Dûre çi dikim,

ezbenî? Ez xençereke zîvîn tev kalanê wê di ber vê piştê de

dikime xwarê, dûre ez lehengê xwe li hespekî kumêt siwar dikim,

berê wî didim berwarê çiyakî xalî... a wê çaxê dengê xatûna

min tê û dibêje: «Ma ev keçika di hundur de tetirxanî

bû, bi destê wê bigirê û hinekî derxîne derve.» Lê hêla din

keçika ku tetirxanî bûye, di ser min de digirî, digirî, digirî...

De fermo, ezbenî! Ka ew lehengê min, tev wê xemlûxêza xwe

bi kuderê de çû? Ez bi Teyrê Sîmir jî bidime dû, ez ê nebînim.

Lewra tu jî baş dizanî ku nivîskarî hinek pêlên xwe yên

33

taybetî hene. Heşa ji te wek pêlên gû. Çer ku zikê te nepbd,

divê tu biçî û ewk bikî... êdî tu dizanî ilmê te fere ye. De îcar

tu rabûye doza mal û malbatekê dikî, ezbenî. Ca bifikire, di

rewşa zikêşeke weha de, xatûn bi piyê te bigirê û zarok bi pêşa

te ve bizeliqe, tu ê çi bikî? Ma nivîskarî dibe? Na, ezbenî

na!

Hemreş hustuyê xwe xwar kir, bi kenekî şêrîn vegeriya ser

Felemez û got:

- Rast e. Tu rast dibêjî. Ji bo nivîsarên berhemên baş, divê

serê nivîskar zelal be, wexta wî hebe ku bala xwe bide ser pênûsa

xwe ka pênûs çi vedirişe. Lê tiştê ku ez dibêjim ne ev e.

Ez dibêm, li mala xwe binêre. Pêwîst nake ku tu bibî nivîskar.

Ango ne karê te ye.

- Ango tu dibêjî, nenivisîne?

- Erê lêê... nola min... devjê berde.

- Ê malava, ji sibê de ye tu çima vekirî nabêjî?

Mîna ku Hemreş li gunehkariyekê qelibî be, xwest bi awakî

nermtir pê bide famkirin:

- Binêre, ez ji te re dîtinên xwe bibêjim. Bi nivîsarên weha

jî meriv navûdeng nadin, got, ji çîroka Felemez çend rêzên

pêşîn girt û xwend:

«Bejna wî dirêj e, porê wî î fflikî li ser serê wî fena beroşek

reş e, serçavekî gulover jî bi pirçûpola riyekî reş nixumandiye,

ji bilî du qulên çavan û serê pozekî dirêj -jê xêra Xwedê

re dirêj e an ne, ew jî xuya nake- tiştek naxuye. Bi mêzekirinek

pêşîn re meriv dikare têkeve şikê ku ew çîpên jar û zirav

çawa di binê wî laşî de sekinîye. Ku meriv ji paş ve û hinekî jî

ji dûr ve bala xwe bidinê, wek teşiyek koçerî ye. Ji ber vê yekê

jî em navê wî wek Teşî bi kar bînin. Teşî!»

Piştî xwendinê, Hemreş dîsa vegeriya ser Felemez û got:

- Çi ye ev? Na xwe tu jî dibêjî ev çîrok e!

Çav li serê Felemez tarî bûn, dilê wî di defa sîngê wî de

mezin bû û mezin bû, bi dijwarîbêhn veda, hêdflca ew kaxizana

ji dest nivîskarê nû û xwendevanê baldar girt, piçî piçî çirand,

da ber vazoya kulflkan, rabû ser xwe û got:

- De baş e, ez dizanim ji min nivîskar dernakeve. Rewşa

34

min dest nade. Ez bi jin û zarok im. Heta nuha min destê xwe

li ber Xwedê venegirtiye û min lava tistekî jê ne kiriye. Lê

anuha ez dikim... dikim û dibim: Xwedê, bihêle bila Hemreş

heta nod û neh salan bijî. Lê tu nehêle ku çavên wî li sîng û

berekî sipî bikeve! Lewra ji bo me nivîskar pêwîst in. Bi xatirê

te, ezbenî!

Dema Felemez dîsa di wê kuçê de ber bi malê dihat, fena

berê lêvên wî ne dilerizîn. Serê xwe kiri bû ber xwe û bi gavên

xemgîn dimeşiya û weha difikirî: «Ji xwe min ji berê de wenda

kiri bû. Lê pir heyf e, heyf e ku Hemreş ê jî biçe... ew ê av

û av biçe. Zewac, jin û zarok astengên nivîskariyê ne. Hemreş

jî xwe pîs kiriye. Ew ê jî bizewuce.»

Dûre ramanek din wek birûskê di serê wî de veda û di dilê

xwe de got: « Ev Hemresa jî îro pir guherî bû. Tevgera wî, dîtinên

wî, ken û peyvên wî... bi çîroka min jî tinazê xwe dikir,

nerind! Belê belê, nerindiyekê bi Hemreş girti bû. Dibe ku

çavên wî ji xweşbûna çîroka min bar ne bû. Tiştekî dûrî aqilan

nine! Rûpelên dîrokê ji tiştên weha dagirtî ne...»

Bi tevliheviya ramanên weha Felemez dîsa xwe gihand malê.

Bi vekirina dêrî re xatûna wî bi rûkenî:

- Ez ê dûre dîsa silav û sipasiyên xwe li te bikim. Bi xatirê

te!» got û telefon danî.

Wek leşgerekî birîndar Felemez xwest biçe nêzflcî xatûna

xwe û ruyê wê î bi ken maç bike û bibêje: Min dev ji nivîsandinê

berda. Lê wusa ne kir. Di dilê xwe de: «Metranekî jî

peyv li ruyê Gogol xisti bû û jê re goti bû: Tiştên ku tu dinivisînî,

şeytan ji te re dibêje. Ev yeka jî bû bû sedema şewutandina

berhemên hêja.» got û zûzûka ber bi masa xwe ya

nivîsandinê çû.

Rûkenî li ruyê xatûnê vemirî, dirêj dirêj li Felemez dinêrî

û didît ku ew çawa bi hêrs û lez dinivisîne.

35

MÊRXASÎ

Kewaniya malê dewê xwe jî çelqand û tev dîzikê hanî li ber

textê nên danî. Bêhna hêkerûnên qijilî, ji eywanê heta oda

mêvanan wusa gjrti bû serê malê ku dilê merivan pê dixewirî.

Hecî Ûso ji ser sekûkê daket xwarê, şaşika li ser serê xwe

ber bi jor hilda. Ji hêlekê ve bi awurên tûj li Ferzend dinêrî û

ji hêlekê ve jî xwe ber bi textê nên dikir. Lê Ferzendê

panzdesale ne hay ji vê awurtûjiya kalê xwe hebû û ne jî

bêhna hêkerûnê bala wî belav dikir. Li ber pencerê rûnişti bû

û pirtûka ku di dest de, bala wî bi tevayî kişandi bû ser navaroka

xwe.

Wek Hecî Ûso, em bi xwe jî nizanin ku Ferzend çi dixwend,

mijara pirtûkê çi bû, an ew çi têdigêhîşt. Lê bi cir û

tevgera xwe, bi mêşinî û efendîtiya xwe Ferzend li vî gundî an

jî li vî bajarê piçûk navûdeng dabû. Baqiliya wî di devê xelkê

de bû bû benîşt û herkesî ew bi tiliyan pêşanî hev dikirin.

Textê nên amade bû bû û Hecî Ûso xwe kişandi bû ber.

36

Her cara ku berê xwe dida Ferzend, ji awurtûjiyê bijang û biruhên

wî xwe digihandin hev. Berê wî dil hebû ku bi tena serê

xwe nan bixwe û banî Ferzend neke. Lê dûre bê sedem û bi

hêrs banî kir û got:

- De rabe ser xwe û were!... Te çi serê xwe xistiye nava şeqên

xwe? Ma tu ê jî rabî sibê ji min re bibî feylesof!?... Tew...

- Ez va hatim, got û Ferzend hevoka li ber çavê xwe qedand,

pirtûka vekirî danî kêleka xwe, hêdflca rabû ser xwe û

ber bi textê nên çû.

Di vê navberê de Zîvoyê birayê Ferzend an jî bi gotineke

din, neviyê din î Hecî Uso, bi hilkehilk kete hundur. Bi dîyîna

wî re çav li serê Hecî Uso bû lîzok û di kortikên xwe de ne

hewiyan. Ji kêfxweşî lêv lê dilerizîn û li ser hev ne ditebitîn.

Xweş diyar bû ku Hecî Uso ji vî neviyê xwe dilxweş bû. Zîvo

jî hay ji vê rewşa kalê xwe hebû. Ji ber vê yekê di hîjdesaliya

xwe de jî, li hemberî vê tevgera kalê xwe, şûmî û durûtiya zarokekî

heftsale dikir. Bi ketina xwe ya hundur re li rûkeniya

kalê xwe nêhirî û got:

- Tu îro çawa î, Hecî?

- Ez baş im, berxê min. Gelekî baş im!

Hecî Ûso bi herdu neviyên xwe ve li ber textê xwarinê çog

dabûn erdê û bi hev re hêkerûn dixwarin. Her cara ku li neviyê

xwe î Zîvo dinêrî, pariyê xwe bi xurtî di namkiyê de dikir

û bi dilxweşi di devê xwe de dadihanî. Lê dema ku di kêleka

xwe re çav li neviyê xwe î Ferzend dixist, çavên wî di reş ve

diçûn, dilê xwe li hev dixist û te digot qeyê ew ê aniha verişe.

Wê çaxê jî di ser Ferzend de dikire pilepil. Vê carê jî weha

kire pilepil:

- Tu bi qurbana min û navê Ferzend bî! Min jî nav li te kiriye...

Ferzend... Ferzo! Min çima navê Bizdo li te ne kir?..

Kero welle çilka xwînê di te de tuneye! Kî dibê çi bila bibê...

Ferzend weke hertim li hember van gotinên kalê xwe bêdeng

ma û xwarina xwe domand. Hecî Ûso berê xwe da Zîvo

ûgot:

- Beranê kalê xwe!... paşmêrê min, kavirê min, mêrxasê

min, pêxasê min...

37

Ferzend di ber xwe de pişirî û ji şeytanî re Hecî Ûso ev pişirîna

wî dît. Bi mirûzekî tirş û tal Hecî Ûso li Ferzend nêhirî:

- Tu çi didanbeşiyê dikî? Ma ne wusa ye, serjinik! Ji te wetrê

ew jî nola te serşûnik e! Qurbana Xwedê bim!... Diya te jî

nuha dilê xwe xweş dike û dibê: min jî law haniye dunyayê!?..

Tew, tew, tewL. Lê divê tu viya baş bizani bî ku serşûnikiya

mêran, doxînsistiya jinan û piştkurmîtiya keran...

Kewaniya malê bûka Hecî Uso bêhay kete hundur, lê ev

peyvên ha bihîst. Di ber xwe de bi pilepil:

- Hecî dîsa xerifî ye, got û derbasî hêla kungî bû. Hecî Ûso

bi wê awur û hêrsa xwe zivirî ser Zîvo û dîsa pesnê wî da:

- Ez bi qurbana tûlik û temeliya mêran bim! Ca binêre, kabokên

wî kabokên mêran e. Pozê wî, biruhên wî, lê tew lepên

wî!.. Xwedêyo! Qet ne pêwîst e ku meriv bibêje. Ero welle bila

diya te tenê bibê: min law haniye dunyayê!

Bi van gotinên xwe re bêyî ku hay jê hebe, destê xwe î bi

rûn jî di pişta Zîvo re da û domand:

- De ka tu bibêje, Zîvoyê min... Xwelî li serê min be! De

qeyê ez jî ehmeqek bûm. Wê çaxê ava reş di çavên min de hati

bû, kuliya zimanê min xwari bû.... Loma... loma min navê

Zîvo li te danî. Lê ji vir û weha ez ê bi navê Zêro banî te bikim.

Ma heyfa te nine!... De ka tu ji kalê xwe re bibêje, te îro

çikir?

Bêyî ku Hecî Ûso li bendî bersiva Zêro bimîne, peyvên

xwe domand û got:

- Ez ji dirûvên mêran derdixim. Ez tenê dizanim ku tu çi

mêr î! Tu çavên xwe tew ji hukumatê jî nakutî. Welle ez aniha

dizanim ku; tu îro li mamostê xwe xeyidiye û bi hêrs ji dibistanê

derketiye, di rê de te bi du sê kesan re pevçiniye û te dê û

bavên wan jî daye ber çêr û dijûnan... û ez viya jî baş dizanim

ku herkes zû bi zû newêre xwe bide ser şopa te... û ev hukumata

jî, got û destê xwe ber bi pencerê rakir. Lewra çend malên

efseran li pêş mala wan bûn.

Kewaniya malê diya neviyan dîsa li wir xuya bû, bê daxwaza

xwe peyva Hecî Ûso birî û got:

- Bi navê Xwedê, Hecî, te ew lawika wusa kaw hîn kiriye û

38

ji rê derxistiye.

Ferzend pariyê xwe î dawîn jî di devê xwe de danî, kasikek

dew bi ser xwe de kir, destmala xwe ji bêrflca xwe derxist û

devê xwe paqij kir, bi şûn de vekişiya û dîsa dest havête pirtûka

xwe. Zêro jî zûzûka ji ser xwarinê rabû, çû ber pencerê,

mîna bizineke ziyanî çavên xwe beloqî kir û li derve nêhirî.

Dûre bêyî ku tiştekî bibêje, ber bi dêrî çû. Heta ku solên xwe

bi ser lingên xwe ve kir û derket jî, Hecî Ûso her li pey wî bi

kêfxweşî dinêrî û digot:

- Xwedê bi merivên mêr re be! Xocê Xizir bi hevalên wan

be!...

Lê dema dît ku Ferzend dîsa dest bi xwendina pirtûkê kiriye,

vegeriya ser û got:

- A tu jî di binê qula xênî de di ser pirtûkan de mexel bikeve.

Mexel bikeve ca tu ê çi jê fam bikî! Lawo, ma tu jî rojekê

di kuçan de bigeriya, bila carekê dê an bavê yekî bihata ber

derê min û giliyê te bi min de bikira. Bila bigotana: «Neviyê

te î Ferzend bi lawê me ve pevçiniye, dest havêtiye dawa keça

me, lingê mirîşka me şikandiye...» Çi dibû? Ma ew ê kevir bibariya!

Lê ez dinêrim ew kezeba bi te re tuneye ku! Tu hertim

ker î, tu rojekê nabî kûçik! Ma qet xwîna mêraniyê di te

de tune?!... Tu jî carekê derkeve û di kuçan de xwe li ba bike,

bila xelk bizani bin ku paşmêrên mala Hecî Ûso jî hene. Di

jiyana xwe de ez hertim serbilind bûm û heta naha jî wusa

mam. Ji bo ku li hafa Xwedê rûreş dernekevim, heft caran jî

ez çûm Hecê, min eniya xwe di kevirê reş re da û ez hatim.

Tirsa dilê min ev e ku di vê jiyana xwe ya sed û bîstsale de ez

ê bibim hustuxwarê vê rewşa te. Lê ez dizanim... baş dizanim

ku guhên merivên tirsonek hertim xetimî ye, di ber de daketî

ye û nabîhîse! Nola te!..

Bi rastî jî Ferzend ne dixwest van gotinên kalê xwe bibfluse.

Ji ber vê bêdengiya wî, Hecî Ûso dengê xwe bilintir kir û

bi hêrs domand:

- Tu nabîhîsî, ne wusa ye! Kero welle min ji zû de di te

derxistiye! Ew serê te... U felqê serê ewkê min çû ye... rûmeta

te, a bi qasî vê kasika dew ê tirş jî nîne, got, kasika dewê ku di

39

dest de, di gewriya xwe de berda jêr.

Birebira Hecî Ûso û ew dengê ku ji derve dihat, tevlihevî

bû bû. Mîna ku li der û hundur pevçûnek li dar keti be. Ferzend

di pencerê re bala xwe da derve ku çi bibîne! Zêro di

kuçê de kemişîye ser kurê efserekî û lê dide. Û du leşger ji

ber derên malefseran dibezin ku xwe bigflûnin pevçûnê. Gelek

derbas ne bû, leşgeran xwe gihandin Zêro, bi piyên wî girtin,

ji ser lêwik rakirin, bi sîlekirin dan ber xwe û birin.

Mîna ku deh kes ji Hecî Ûso re bibêje: ca tu jî di pencerê

re li derve binêre, tiştek niqutî dilê wî. Ji nişka ve ji ber textê

nên rabû ser xwe û zûzûka ber bi pencerê çû. Bi dengekî şikebar:

- Çi ye, çi bûye? got û li kuçê nêhirî. Dît ku yekî nola Zêro

di nava lepên leşgeran de ye û dibin. Bêyî ku çavên xwe ji wê

bergehê bikute, bi gotin vegeriya ser Ferzend û gotê:

- Ma ew ne Zêro ye?

Ferzend bi pişirîn û dengekî nîvçe di ber xwe de got:

- Imm... Zêro ye. Wi dîsa pêşiya hukumatekê birîye.

Dest û lingên Hecî Ûso li ba c\bûn, şaşika serê wî li hêlekê

şemitî bû xwarê, dengê ku ji gewriya wî derdiket berz û nizm

dibû û digot:

- Ero, ma qeyê tu jî qerfên xwe bi mêran dikî?.. De ka tu bi

nînoga wî ya heram dikî? Pevçûn... pevçûn di navbera mêran

de dibe, serê merivên mêr dişikê, merivên mêrxas dikevin

zîndanan...

40

TIZBÎ

Hêj rojên min yên pêşîn bû ku ez keti bûm zîndanê.

Xalê Çeto bisaltirînê hemî zîndaniyan bû. Tayên sipî keti

bûn porê wî. Çavên wî di kort de çû bûn û jiya wî li dor pêncesalî

bû. Di zîndanê de tukesî pê nizanî bû ku ji kengî de

zîndanî ye. Lewra çend zîndan guherti bû. Bisalbûyîna wî jî

dest ne dida ku bi zîndaniyên din re pêwendiyên xwe daniya.

Ku yekî silav lê hilbida, wî jî silav lê dikir û hew. Radibû, rûdinişt,

diçû derve, dihat hundur, li ser piştê xwe li ser cilên

xwe davêt û li siryaqan dinêrî. Min tu rojekê jî ne dît ku kesek

hat serlêdana wî. Min xwest ku mîna zîndaniyên din danûstandinên

xwe bi wî re jî daynim. Di pey du sê silavên germ re

min ew vexwend ser nivîhên xwe, çay jê re xwest û bi her

awayî qedrê wî kir.

Ciwamêro jî ji min hez kir, silavên jidil li min hilda û herweha

navîna me xweş bû. Merivekî zane û dîtî dixuya. Gelek

tiştên wî ne dihat fahmîn. Kêm dipeyivî lê pir difikirî, ewqas

41

ku meriv digot qeyê barê dunyayê li ser milên wî ye.

Rojekê wî ez ezimandim ser cilên xwe. Liv û tevgera wî

ewqas bala min kişandi bû ku bêpîvan... Di dîwarê paş serê

wî de bizmarekî zengalî û bi bizmêr ve jî ji dendikên zeytûnan

tizbîyek dardekirî bû. Min ne jimart, lê wusa xuya bû ku nod

û nehîn bû. Ji toz û tewara ku lê dahati bû, benê wê ne

dixuya. Ku tizbî nod û nehîn bûya, her nod û neh libên wê jî

bi awakî teral rawestiya bûn. Weke rêza leşgerên naşî xilûxwarî

bûn. Lê ya ku ez pirtir lê ecêmayî mam, ev bû: Wî

tizbî ne dikişand. Min tu carekê jî tizbî di nava tiliyên wî de

ne dît. Xwe bi xwe ez ketim geliyên ramanan û min got: «Hebe

tune be, ev meriva yekî oldar e; sofî ye, mele ye, feqî ye,

seyda ye...» Lê vî merivî nimêj jî ne dikir. Herweha ez tiştekî

tênegêhîştim. Ez hîna wusa bi raman bûm, min dengek bihîst.

- Tu çima wusa ji kwîf de difikirî, xorto?

Ez li xwe varqilîm, min çavên xwe ji tizbiya zeytûnî çerixand

û min dît ku Xalê Çeto bi pişirînek xwînşêrîn li min dinêre.

Ji bo ku li xwe negirêm, min got:

- Na, qet Xalê Çeto... Wusa bêhemd ez noqî ramanan

bûm.

Em û wî bîstekî li ba hev man, dûre min xweşî lê kir û ez

rabûm çûm ser nivînên xwe.

Rojekê min ji derve du tizbiyên reş û kevirîn da kirîn. Herdu

jî ji hev xweşiktir bûn. Êvarekê bê ezimandin ez çûm ser

cilên xalê Çeto. Ji vir û wir em peyivîh û me şev pîr kir. Dûre

min destê xwe hêdîka xist bêrîka xwe, herdu tizbî jê derxistin

û dan ber wî.

- Xalê Çeto, min ji bo diyariyê ev herdu tizbî ji derve

xwestin. Te kîjan divê, fermo.

Xalê Çeto bi qasekî bêdeng ma û dûre bi pişirîn serê xwe

hejand:

- Na, xwarzî. Mala te ava!... Lê kêfa min j'i tizbiyan re nayê.

Bi van gotinên wî tiştek niqutî dilê min. Wê çaxê têgêhîş-

tim ku tiştek di vê tizbiya wî ya zeytûnê de heye. Piştî Xalê

Çeto nêhirî ku kêfa min reviya, li min vegerand û got:

- Tu li dilê xwe negirê, xwarzî! Bi rastîjîkêfa min ji tizbiy-

42

an re naye.

Bi nîvşermî min rahişt tizbiyên xwe û min ew dîsa xistin bêrflca

xwe. Bê gotin min serê xwe rakir û li wê tizbiya dardekirî

nêhirî. Lê kêfreviya ruyê min xweş xuya bû. Ez bawer im ji

ber vê yekê jî bû ku Xalê Çeto bi şermesarî li min nêhirî, bi

keservedan peyvên xwe domand û got:

- Lê tu nepirse û nebêje: Çima? Ku rojekê tu ji vê zîhdanê

werî berdan, an jî ku te bişînin dereke din, wê çaxê ez ê ji te

re kat bikim. Lê nuha ne...

***

Di vê navberê de navîna min û Xalê Çeto bû danûstandina

xal û xwarziyekî. Wî kat kir û min guh lê da, min kul û keserên

dilê xwe vekirin û wî guhdar kir... Şev û rojan dan pey

hev, dem buhurî û herweha çîroka tizbiyê jî ji bîfa min çû bû

êdî. Sê salên min di vê zîndanê de buhurîn. Di van rojan de

dergevanê zîndanê hate selula me û kaxiza roja berdana min

pêşanî min da. Piştî sê rojên din ez ê ji zîndanê derketama. Ji

bo mizgîniya xwe soza hevûrîyekî jîji min girt û çû. Di van sê

rojên dawîn de, xwîna min bêtir li Xalê Çeto keliya û ez di

ber de diltenikî bûm.

Sê roj derbas bûn. Sibê zû dergevan bi dengekî banî min

kir ku ez heta du saetan xwe amade bikim. Min tiştên xwe tev

dikirin. Xalê Çeto jî bi min re alîkariya min dikir û nivînên

min tev dişidand. Di binê şeltika min de, ew tizbiya ku min sê

sal berê pêşkêşî wî kiri bû, derket rastê. Bi qasekî min bala

xwe da tizbiyê, kete bîra min û dûre ez bi rûkenî zivirîm ser

Xalê Çeto û min gotê:

- Ma tê bîra te, Xalê Çeto? Te ê ji min re kat bikira, ne

wusa?

Bêyî ku dirêj bike û wextê bibuhurîne, Xalê Çeto li ser titika

cî da xwe û rûnişt:

Dûrî te, ez wê çaxê mîna te hîna xort bûm û li ser xwe

bûm. Ango ya ku bi serê min de hat, bila bi serê gurên çiyan

de neyê! Ez ji ezbeniyê xwe re bibêjim... Em hemî civata

gund li ser qameta nimêja îniyê bûn. Me dest bi nimêjê kiri

bû. Hundurê mizgeftê ji hecî û sofiyan heta firqûz û naşiyên

43

gund dagirtî bû. Civatê nimêj kiri bû, çog dabûn erdê bi

tizbiyan, bi tiliyan bêdeng silawatên xwe dikişandin û li navê

Mihemed direşandin...

Xalê Çeto bi mirûzekî tirş û tal destê xwe î çepê ber bi wê

tizbiya xwe ya zeytûnî kir û got:

- A, min jî bi wê tizbiya xwe ya bêyom silawatên xwe dikişand.

Ji bilî pistepista devê civatê tu deng tune bû. Ji şeytanî

re dengekî xirab... Wek nalîna mîyek nexweş dest pê kir û

deng hat birîn...

Xalê Çeto vê carê herdu destên xwe ber bi jor kir û ji

Xwedê lava kir:

- Xwedêyo! Ew ciwamêra kete binê erdê, bû xwelî û çû. Lê

va ye ez li hafa te dibêjim. Ku ez çewt dibêjim, min ji herdu

çavan bike!

Di pey deng re, ji bo ku zêde neyête bihîstin hinek kes

kuxuyan û hinek jî di ber xwe de bi dizflca keniyan. Lê sofiyê

ku li kêleka min bû, li nava çavên min nêhirî, tufî sarçavê min

kir û di ser min de qêriya:

«- Çi ye, lawo! Hûn ji civatê şerm nakin, ma hûn ji Xwedê

jî natirsin! De rabe ser xwe û derkeve der! Merivê Misilman

çima bê destmêj hîna di mala Xwedê de rûdine!»

Bi van gotinên sofiyê kêleka min re, bû niçeniça civatê û

serê xwe dihejandin. Ez ne bawer im ku di jiyana min de neheqiyek

ewqas giran li min bû be. Ronî di çavên min de ne

ma. Ez di bin xwîdanê ve bû bûm û çav li serê min tarî bû

bûn. Ji hêrs û kerbê ne min wext dît ku ez bibêjim, «Bi navê

Xwedê ew ne ez bûm.» û ne jî min pê re gihand ku ez bifikirim.

Heta ku ez li xwe varqilîm, min xençer li xafika serdilê

sofî xisti bû jî... Civat li nav hev keti bû û hinekan dixwestin bi

min bigirên. Lê dest û pî li min bû bûn mîna ço û ez ne dihatim

dest. Ji xwe çavên min tu kes ne didît. Min hew dengek

bihîst:

«-Ero wî bernedin! Ca wî bernedin, tirek Apê Sofî jî kuşt!

Kero... ma tu ê xwe têxîkuderê!...»

Di wê hêrsê de min xwe havêt ser wî dengî û min xençer

bir û hanî. Dûre min xwe li ronahiya derê mala Xwedê girt û

44

ez di nava wê helhelê de bazdam derve... Herdu jî miri bûn.

Herweha ciwamêrekî tira xwe xisti bû hustuyê min û ji navîhê

derketi bû... min jî xwîha du kesan xisti bû hustuyê xwe.

Di çend rojên pêşîn de mala me û wan dest pê kirin li ber

hev pan bûn, li pey hev geriyan... Xwîha du kesan bi min giran

ne hat, lê ew navnotiya ku bi pey min ket, min dizanî bû

ku ew ê heta mirinê jî wek pînekî xirab li min bimîne. Ji xwe j'i

wê rojê û vir de min danûstandinên xwe ji malbata xwe jî birî.

Ma min ê êdî bi çi ruyî li wan binêriya û di nava wan de bigeriyama?!...

Li vir xalê Çeto bi keserek nîvçe got:

- Kesek bawer nake lê ya rastî jî ev bû.

Paşîngê jî ez hatim girtin. Belê ezbenî. Di dadgehê de dema

dadpirs biryar da û ez bi bîst û neh salan arihandim; min

jî biryara xwe da, heta ku ez li darê dunyayê sax bim, ez ê

tizbiyê nekişînim û lingên min ê bi mala Xwedê nekevin! Lê ji

bo xatirê bavê xwe î rihmetî, ez vê tizbiya yadîgariya wî navêjim

û wenda nakim.

Bi vê çîrokê re bêyî daxwaza xwe, ez noqî ramanan bûm û