Daklik davrining psixologik xususiyatlari

3.Go‘daklik davrining diagnostikasini o'ziga xosligi
Bolaning sensomotor sohada rivojlanish darajasi haqida uning atrofidagi turli predmetiar, jumladan, o‘yinchoqlar bilan harakat qilish xususiyatlari darak berib turadi. 0‘yinclioqdan diagnostik qurol sifatida foydalardsh uning tevarak-atrofidagi hodisalami bilishga intilishi va faollik darajasi harnda predmetlardan foydalanishda amaliy ko‘nikmalaming mavjudligini aniqlash imkonini beradi. Kattaroq bolalami tekshirishda konkret psixologik metodikalardan foydalanish mumkin. Chunki xuddi shu davrdan boshlab, so‘zii topshiriqlarni bajarish bo‘yicha yo‘l-yo‘riqlami tushuna boshlaydi, unda zarur shaxsiy sifatlar shakllangan, bilishga qiziqish rivojlangan, u kattalar bilan birga eksperimental psixologiik tadqiqotlarda nisbatan uzoqroq ishtirok etish holatida bo‘ladi.
Bolalar psixologiyasi - psixologiya fanining alohida tarmog'i bo’lib, u turli yosh davrlarida bola psixik taraqqiyotining qonuniyatlarini, shuningdek, bir yosh bosqichidan boshqasiga o’tish qonimiyatlarini o'rganacli. Bolalar psixologiyasi fanining asosiy e’tibori tug'ulgandan yetuklik davrigacha inson psixikasi va ongning qanday rivojlanishiga qaratilgan. D.B.Elkonin yozganidek, bola jamiyat a’zosi va shaxs sifatida shakillariib borar ekan, uning psixikasi rivojlanib, olarnni aks ettirish qobilyati go’daklikdan yetuklik davrigacha muraickabllashib va takomillashib boradi. Ushbu jarayoiming o’ziga xos xususiyatlari, uning qonuniyatlarini bolalar psixologiyasi tadqiqetadi.
Bola rivojlanishiniug turh tomonlerini har xil fanlar anatomiya, fiziologiya, oliy nerv faoliyati fiziologiyasi, gigiena, etnografiya va boshqakir o’rganadi. Tug'ilgandan etuklik davrigacha bola psixik taraqqiyotini o’rganish esa psixologik bilimlaming miixsus sohasi - bolalar psixologiyasining zimmasidadir. Chunki bolalar psixologiyasi bola psixik taraqqiyotining qonunjyatlari, rivojkinishning turli bosqichlarida bola psixikasiga xos xususiyatlar haqidagi fandir.
L.F. Obuxova ta'kidlaganidek, bolalar psixologiyasi fanining predmeti tarixan o'zgarib borgan. Bugungi kunda bolalar pixologiyasi fanining predmeti ontogenezdagi psixik taraqqiyotning lunumiy qonuniyatlarini, yosh davrlarini, bir yosh davridan boshqasiga o’tish sabablarini aniqlashdan iborat.
Bolalar psixologiyasi fanining asosiy kategoriyalari, ya’ni tushunchalari qatoriga quyidagilar kiradi: “yosh”, “bolalik”, “taraqqiyot”, “o’sish”, “deteiminizm”, “geteroxronlik’, “tizimlilik”. Albatta, fanning kategoryalari faqat bu tushunchalar bilan cheklanmaydi. Asosiy kategoriyalar jumlasiga bulardan tashqari, “taraqqiyotning ijtimoiy vaziyati, “yetakchi faoliyat tipi” va boshqa bir qator tushunchalami kiritish mumkun. Bu tushunchalar psixologiya sohasidagi ilg’or tadqiqotlar natijasida shakillangan va fanga olib kiritilgan. Bolalar psixologiyasi fanini o'rganish ma’lum ma’noda ushbu fanning kategoriyalarini o’zlashtirishdan iborat. Quyida biz bolalar psixologiyasi fanining ayrim asosiy kategoriyalari xususida alohida to’xtalib o’tamiz: Bolalik - ontogenezninig dastlabki davrlarini belgilash uchun (tug’ilgandan o’smirlil
TEiraqqiyot - narsa yoki hodisalaming vaqt o'tishi bilan miqdor va sifat jihatdan o'zgarishi natijasida yuqoriroq darajaga ko’tarilishi.
Psixika taraqqiyoti - tug'ilgandan boshlab yosh davrlari o’tishi bilan psixika faoliyatining takomillashishidir. Psixik taraqqiyot bolaning insoniyat tarixi davomida to’plagan bilim va tajribalami o’zlashtirishi hamda shaxs sifatida shakllanib borishi jarayonidan iborat.
Yosh - individ psixik taraqqiyotning aniq vaqt chegarasiga ega boTgan bosqichi. Psixik taraqqiyotning har bir bosqichida individda muayyan fiziologik va psixologik o’zgarishlar kuzatiladi. Odatda psixologiyada xronologik va psixologik yosh ajratiladi. Xronologik yosh inson tug’ilgandan boshlab necha yosh yashaganini ifodalaydi.