Danimarka

2.4.1 Yabancı Yatırımcılara Sunulan Olanak ve Koşullar

▪ 1 Temmuz 2005 tarihinden itibaren ülkenin çok nüfuslu bölgelerinde yabancı yatırımcıları katılımında işletmeler oluşturuldu. (Karakalpakistan Özerk Cumhuriyeti ve Cizzak, Kaşkadarya, Sırdarya, Surhandarya, Harezm, Nevaii, Andican, Namangan ve Fergane bölgelerinde) Bu bağlamda, yatırım oranı aşağıda belirtilen koşullarda, tüm kar, mülk ve diğer yükümlü olduğu vergilerinden muaf tutulmaktadır:

▪ 300 bin ABD Doları – 3 Milyon ABD Doları arasında 3 yıllık yatırım yapılması durumunda;

▪ 3 Milyon ABD Doları miktarından fazla ve 10 Milyon ABD Dolarlık 5 yıllık yatırım söz konusu olduğunda;

▪ 10 Milyon ABD Doları miktarından fazla ölçüde 7 yıllık süreyle yatırım yapıldığında.

▪ Özbekistan Cumhuriyeti Yatırım Programına dahil olan projeleri kapsamındaki yabancı yatırımcı, 7 yıllık süreyle kar vergisinden muaf tutulacaktır;

▪ Özbekistan Cumhuriyeti Yerel Programına dahil olan projeleri kapsamındaki yabancı yatırımcı, 5 yıllık süreyle mülk vergisinden muaf tutulacaktır;

▪ Yatırım koşullarına olumsuz etkileyen yeni bir yasal düzenleme kabul edildiği durumlarda, 10 yıllık süre kapsamındaki yabancı yatırımlar hukuk korunması altında olacaktır(Söz edilen yeni düzenlemeden etkilenmeyecektir) ;

▪ Ürettiği ürünün (iş, hizmet) satış oranının en az yüzde 30’u ihracat eden işletme, yüzde 50 kar vergi indiriminden yararlanabilecektir;

▪ Ürettiği ürünün (iş, hizmet) satış oranının yüzde 15 ile yüzde 30’u ihracat eden işletme, yüzde 30 kar vergi indiriminden yararlanabilecektir.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

TÜRKİYE İLE SİYASİ, EKONOMİK VE TİCARİ İLİŞKİLERİN GELİŞİMİ
3.1. SİYASİ İLİŞKİLER
Türkiye, 16 Aralık 1991 tarihinde Özbekistan’ın bağımsızlığını tanıyan ilk ülke olmuş, 4 Mart 1992 tarihinde ise iki ülke arasında diplomatik ilişkiler tesis edilmiştir. Taşkent Büyükelçimiz 25 Nisan 1992 tarihinde güven mektubunu sunarak görevine başlamıştır. İlişkilerin hukuki temelini oluşturmak amacıyla bu ülke ile 90’ın üzerinde ikili anlaşma ve protokol imzalanmış, karşılıklı çok sayıda üst düzey ziyaret gerçekleştirilmiştir.

Türkiye ve Özbekistan’ın işbirliği olanakları çok geniş bir yelpazeye yayılmakta olup, ikili işbirliğinin potansiyel olarak gelecek vaat eden her alanda daha da geliştirilmesi hedeflenmektedir. Özbekistan, tarihi ve kültürel birikimi, stratejik konumu, doğal kaynakları ve Orta Asya nüfusunun yarısını oluşturan 28 milyonluk nüfusu ile bölgesel barış ve istikrar için kilit konumdadır. Bu ülkenin karşı karşıya olduğu, aynı zamanda bölgenin istikrarı için de tehlike oluşturan aşırı akımlar, terörizm ve uyuşturucu kaçakçılığı gibi tehditlerin önlenmesi ve bertaraf edilmesi, ikili ilişkilerimizin önde gelen konuları arasında yer almaktadır.

Avrasya’nın istikrarı ve refahı bakımından iki kilit ülke olan Türkiye ve Özbekistan arasındaki ikili ilişkilerinin olumlu bir mecrada gelişmesini sürdürmesi ve bu ilişkilerin herhangi bir yanlış anlamanın etkisinde kalmaksızın idame ettirilmesi büyük önem taşımaktadır. Bu anlayıştan hareketle Türkiye, Özbekistan’ın istikrarına ve kardeş Özbek halkının huzur ve refahına büyük önem atfetmektedir.
3.1.1. İkili Anlaşma ve Protokoller

• Ekonomik ve Ticari İşbirliğine İlişkin Anlaşma (1992)

• Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması (1995)

• Karma Ekonomik Komisyonu (KEK) Kurulmasına İlişkin Anlaşma (1995)

• Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması (1996)

• Çifte Vergilendirmeyi Önlemeye İlişkin Anlaşma (1997)

• Ticaret ve Ekonomik İşbirliği Anlaşması (1998)

• Karma Ekonomik Komisyon II. Dönem Toplantısı Protokolü (2003)

3.2. EKONOMİK İLİŞKİLER
3.2.1 Ekonomik İlişkilerin Genel durumu

2007 yılında Özbekistan’da kayıtlı Türk sermayeli şirketler 534’e ulaşmış olup, bunların 122’si %100 Türk sermayeli, 412’si ortak şirketlerdir (JV), ayrıca 77 temsilcilik şeklinde faaliyet gösteren Türk şirketi bulunmaktadır.

Türk ortaklı şirketler başta tekstil sektörü olmak üzere, otomotiv, gıda, deri, temizlik malzemeleri ve diğer sektörlerde kurulmuştur. Ortak şirketlerin yaptığı imalat yatırımlarının proje tutarının yaklaşık 1 milyar dolar civarında olduğu, kayıtlardan elde edilen bilgilere göre ortak yatırımlardaki Türk sermayesinin 614 milyon dolar civarında olduğu tahmin edilmektedir.

Önceki yıllarda ülkemiz yatırımlarının ABD, İngiltere, Almanya, G.Kore ve Çin’den sonra altıncı sırada yer aldığı bilinmektedir. Resmi istatistikler açıklanmamakla birlikte, son yıllarda ABD ve İngiltere’nin büyük ölçekli firmalarının el değiştirmiş olması nedeniyle bu ülkelerin ön sıralardaki yerlerini kaybetmiş olabileceği ve bu altı ülke arasına son zamanlarda yatırımlarında artış görülen Rusya, Hindistan ve Malezya’nın da dahil olduğu kuvvetle muhtemel görünmektedir.

2007 yılında Özbekistan’da 70’in üzerinde ülkeden yaklaşık 3.500 yabancı sermayeli şirket faaliyet göstermiştir. Firma sayısı itibariyle, Türkiye (534 JV, 77 temsilcilik), Rusya Federasyonu (527 JV, 145 temsilcilik), G.Kore (313 JV, 73 temsilcilik), Kazakistan (167 JV, 54 temsilcilik), Almanya (135 şirket), B.A.E. (70 JV, 20 temsilcilik), ABD, Çin, Hindistan başta gelen ülkelerdir. Ayrıca, Özbekistan’ın Rusya’da 280, Kazakistan’da 94 şirketinin faaliyet gösterdiği bilinmektedir.
3.2.2. Türk Şirketleri ve Yatırım Faaliyetleri

Tekstil sektöründe Namangan vilayetinde TEKFEN’in %60 sermaye payına (22.2 milyon dolar) sahip olduğu 63 milyon DM (yaklaşık 37 milyon dolar) yatırım tutarlı PAPFEN ve 23 milyon dolar yatırım tutarlı (%51 nisbetindeki Türk sermayesi 11.7 milyon dolar) ASNAM pamuk ipliği üretimi fabrikaları faaliyette bulunmaktadır.

Urgenç’te kurulan HAREZM-NURTOP Özbek-Türk Ortak Şirketi, 13 milyon dolarlık Pamuklu İplik Fabrikasında (%56’lık Türk sermayesi payı 7.2 milyon dolar) 2001 yılı sonunda üretime başlanmıştır.

2002 Mart ayında yine Taşkent’te faaliyete geçen 4.7 milyon dolarlık ŞAYHANTAHUR Tekstil Fabrikası (%75 nispetindeki Türk sermayesi payı 3.5 milyon dolar), Namangan vilayetindeki BEŞTEKS fabrikası diğer Özbek-Türk ortak yatırımlarıdır.

2003 yılında Fergana’da faaliyete geçen 24 milyon Euro proje tutarlı BESTEX Türk-Alman-Özbek ortak pamuk ipliği üretim tesisindeki Sokay ve Tekmen Tekstil firmalarının %21.6’şar nispetindeki payları karşılığı Türk sermayesinin 10.3 milyon Euro (yaklaşık 11 milyon $) olduğu açıklanmıştır.

2004 ve 2005 yıllarında da bir kaç Özbek-Türk tekstil fabrikası faaliyete başlamıştır. Bunlardan BAGAT TEKSTİL Fabrikası Harezm vilayeti Bagat ilçesinde Türk-Özbek sermayesi ile kurulmuş ve 25.08.2004 tarihinde açılmıştır. Sermayesi yaklaşık 13,5 milyon EURO olup, 400 kişi istihdam edilmektedir. Fabrikada iplik ve ham bez üretimi yapılmaktadır.

2007 yılında Mimataş, Andican’da 48 milyon dolarlık iplik fabrikası yatırımı gerçekleştirmiş, Ar-Ge Fashion ve Acarbo firmalarımız 3,6’şar milyon dolarlık tekstil-konfeksiyon, %50 Türk sermayeli Samarkand Velvet de 2008 yılında 2 milyon dolarlık kadife kumaş yatırımlarını faaliyete geçirmiştir. 2008 yılında Abalıoğlu firması da %100 Türk sermayesiyle 16 milyon doların üzerinde tekstil yatırımı gerçekleştirmeyi planlamaktadır.

Ülkede uygulanan ekonomik politikalar paralelinde ve özellikle 1996 yılı sonlarından itibaren Özbekistan’da yaşanmaya başlanan konvertasyon kısıtlamaları sorununa bağlı olarak, özellikle konsinye satış şekliyle gıda ithalatı yapan Türk firmaları başta bisküvi, çikolata, sakız, un, ekmek ve süt mamulleri alanında olmak üzere gıda sektöründe küçük çapta yatırımlara yönelmişlerdir.

1993 yılında T.C. Ziraat Bankası ile Özbekistan AT Pakhtabank’ın %50’şer hisseye sahip olarak kurdukları 2 milyon dolar sermayeli UTBANK, 1993 yılı sonlarında başlattığı bankacılık faaliyetlerini başarıyla sürdürmektedir. 2007 yılı itibariyle, öz kaynakları 6.62 milyon dolar, aktif toplamı 23.96 milyon dolar, toplam krediler 5.33 milyon dolar olup bankanın net karı 1.4 milyon dolara ulaşmıştır.
3.3. TİCARİ İLİŞKİLER
3.3.1. Ticari İlişkilerin Gelişimi

Türkiye, Özbekistan’ın bağımsızlığını tanıyan ilk ülke olmuştur.

Bağımsızlığın tanınmasıyla birlikte iki ülke arasındaki ilişkiler hızla gelişmiş, 1992 yılının Nisan ayında Taşkent’te Türkiye Cumhuriyeti Büyükelçiliği, 1993 yılının Ocak ayında da Ankara’da Özbekistan Cumhuriyeti Büyükelçiliği açılmıştır. Diplomatik ilişkilerin başlamasıyla iki ülkenin devlet başkanları, başbakanları ve diğer üst düzey yetkilileri düzenli olarak bir araya gelmeye başlamıştır. 1991 yılının Aralık ve 1994 yılının Haziran aylarında Özbekistan Cumhurbaşkanı Sayın İslam Kerimov’un Türkiye ziyaretleri, zamanın Başbakanı Sayın Süleyman Demirel’in 1992 yılının Nisan ayında, Cumhurbaşkanı Sayın Turgut Özal’ın 1993 yılının Nisan ayında Özbekistan’ı ziyaretleri, iki ülke arasındaki ilişkilerin gelişmesinde önemli rol oynamıştır.

1996 yılının Mayıs ayında Cumhurbaşkanı Sayın Süleyman Demirel’in Özbekistan’a yaptığı ziyarette iki devlet arasında Ebedi Dostluk anlaşması imzalanmıştır. Başbakan Sayın Mesut Yılmaz’ın 12.04.1998 tarihinde Özbekistan’a yapmış olduğu ziyaret, Cumhurbaşkanı Sayın Süleyman Demirel’in Samkoçauto’nun açılışı vesilesiyle 15-16 Mart 1999 tarihleri arasında Özbekistan’a yaptığı ziyaret, Dışişleri Bakanı Sayın İsmail Cem’in 2-4 Ekim 2000 tarihleri arasında Özbekistan’a yaptığı ziyaret, Cumhurbaşkanı Sayın Ahmet Necdet Sezer’in 15 Ekim 2000 tarihinde Özbekistan’a yapmış olduğu ziyaret, Meclis Başkanı Sayın Ömer İzgi’nin 25 Mart 2001 tarihinde parlamento grubu ile yapmış olduğu ziyaret, 11 Eylül olayları sonrasında Dışişleri Bakanı Sayın İsmail Cem’in 2001 yılı Ekim ayında yapmış olduğu ziyaret, Genel Kurmay Başkanı Orgeneral Sayın Hüseyin Kıvrıkoğlu’nun 16-18 Mart 2000 tarihinde yapmış olduğu ziyaret, Sağlık Bakanı Sayın Osman Durmuş’un 24-26 Nisan 2002 tarihinde yapmış olduğu ziyaret, 18-20 Aralık 2003 tarihlerinde Başbakan Sayın R.Tayyip ERDOĞAN’IN beraberinde iki yüzü aşkın işadamı ile birlikte Özbekistan’ı ziyareti iki ülke arasındaki ticari, ekonomik ve siyasi ilişkilerin gelişmesine önemli katkılar yapmıştır.

Ayrıca Karma Ekonomik Komisyon Toplantısının yapılması amacı ile ülkemizi ziyaret eden Özbekistan Dış Ekonomik İlişkiler Bakanı Elyar Ganiyev’in başkanlığındaki heyet ile 20.04.2001 tarihinde Ankara’da yapılan görüşmeler sonucunda Türkiye-Özbekistan Hükümetler arası Karma Ekonomik Komisyonu I. Dönem Toplantısı Protokolü imzalanmıştır. 18 Aralık 2003 tarihinde Türkiye-Özbekistan Hükümetler arası Karma Ekonomik Komisyonu II. Dönem Protokolü’nü Türk tarafı adına Devlet Bakanı Sayın Mehmet AYDIN, Özbek tarafı adına ise Başbakan Yardımcısı ve Dış Ekonomik İlişkiler Ajansı Başkanı Sayın Elyor GANİYEV imzalamıştır. Bu süreç içinde iki ülke arasında ekonomi, ticaret, turizm, kültür, eğitim, bilim ve benzeri alanlarda 30’dan fazla protokol ve anlaşma imzalanmıştır.

Son olarak, Türkiye-Özbekistan Hükümetler arası Karma Ekonomik Komisyonu III. Dönem Toplantısı 26-27 Mart 2008 tarihlerinde Ankara’da gerçekleştirilmiş olup, Türk tarafı adına Dış Ticaret Müsteşar Yardımcısı Sayın Ülker GÜZEL, Özbek tarafı adına ise Dış Ekonomik İlişkiler, Yatırımlar ve Ticaret Bakan Birinci Yardımcısı Sayın Nasriddin E. NAJIMOV tarafından III. Dönem Protokolü imzalanmıştır.

3.3.2 Ticari İlişkilerde Bilinmesi Gerekli Genel Konular
3.3.2.1 İş Kurma

Yabancı yatırımları teşvik eden Özbekistan’da, 2007 yılında 3.500 yabancı sermayeli ortak firma ve 800 yabancı sermayeli temsilcilik ofisi faaliyet göstermiştir.

3.3.2.2 Satış Desteği

Özbekistan’da günlük ve resmi görüşmelerde Özbek Türkçesi ve Rusça yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu itibarla pazarlama faaliyetlerinde çalışacak kişilerin bu iki dilden birini bilmesi faydalı olacaktır.

3.3.2.3 Reklam ve Tanıtım

En etkin ve popüler reklam aracı; günlük gazeteler, ticari gazete ve dergiler, televizyon ve sinema reklamlarıdır. Televizyonda reklam vermek, reklamın verileceği program içeriğine göre (sinema, kutlama programları, çizgi film, futbol programları) 1 dakikası 80 dolardan 400 dolara kadar, gazete ve dergilerde reklam ücreti resimli ise 1 santimetre karesine 0.80 dolardan 2 dolara kadar değişmekte olup, ödemeler günlük Merkez Bankası kurundan yapılmaktadır. Sadece yazılı bir reklam için ise kelime başına 100-350 sum (25 cent’e kadar) arasında değişen maliyetler çıkarılmaktadır.

3.3.2.4 Internet / E-Ticaret

1994 yılı sonlarında Özbekistan’da Internet kullanımı yaygınlaşmaya başlamış olup, 2007 yılı itibariyle Internet bağlantı sayısı 2 milyonu geçmiştir. Özbekistan Hükümeti tarafından Internet kullanımını yaygınlaştırmak, Internet’teki haber ve teknolojilerden faydalanma usullerini genişletmek için Internet kullanımını teşvik edici çalışmalara büyük önem verilmektedir. Bu kapsamda, dial-up bağlantının yanı sıra, 2048 hıza kadar ADSL hızlı Internet bağlantısı hizmeti veren kuruluşların sayısı hızla artmaktadır. ADSL ücretleri, meskenlerde hıza göre 20-50$ kotalı/aylık aralığında olup, iş yerleri ve ofisler için 10 kata varan oranlarda ücret talep edilmektedir. Kotasız Internet imkanı da bulunmakta, ancak maliyetler artmaktadır. Özbekistan’da elektronik ticaret henüz yaygın değildir.

3.4 TÜRKİYE – ÖZBEKİSTAN DIŞ TİCARETİ
2000 ve 2001 yıllarında ülkemizde yaşanan ekonomik krizlerin sonrasında, genel ihracatımızda görülen ciddi artış, Özbekistan ile olan dış ticaretimize de yansımış ve 2002 yılından itibaren Özbekistan ile olan dış ticaret hacmimizde istikrarlı bir çıkış başlamıştır. 2005 yılında 408 milyon dolara ulaşan ticaret hacmi, 2006 yılında 582 milyon doları yakalamıştır. Söz konusu artışta, özellikle bakır ve pamuk ithalatımızda yaşanan ciddi artışlar sonucu 406 milyon dolara ulaşan ithalatın büyük etkisi bulunmaktadır. Bu dönemde Özbekistan’a yönelik ihracatımız ise 176 milyon dolara çıkmış olup, dış ticaret dengesi de ülkemiz aleyhine 230 milyon dolar açık vermiştir.

2007 yılının Ocak-Kasım döneminde bir önceki yılın aynı dönemine nazaran, Özbekistan’a yönelik ihracatımız %33,3 oranında artarak 207 milyon dolara, bu ülkeden ithalatımız ise %51,4 artışla 571 milyon dolara çıkmıştır. Toplamda, Özbekistan ile olan dış ticaret hacmimiz bu dönemde %46 artarak 778 milyon dolarla rekor düzeye ulaşmıştır.

Türkiye - Özbekistan arasındaki dış ticarete ilişkin veriler aylık bazda Özbekistan makamlarından temin edilemediğinden, Dış Ticaret Müsteşarlığı’nın 2007 Ocak-Kasım dönemi istatistiklerine göre hazırlanan tablo aşağıda yer almaktadır.

TABLO 5. Türkiye-Özbekistan Dış Ticareti

Yıllar	Özbekistan’a İhracatımız	Özbekistan’dan İthalatımız	Dış Ticaret Dengesi	Dış Ticaret Hacmi
2003	138.054	99.462	38.592	237.516
2004	144.575	178.671	-34.096	323.246
2005	150.710	257.453	-106.743	408.164
2006	175.995	405.565	-229.570	581.561
2006 (Ocak-Kasım)	155.250	377.225	-221.975	532.475
2007 (Ocak-Kasım)	207.005	571.037	-364.032	778.042

Kaynak: Dış Ticaret Müsteşarlığı
3.5. SORUNLAR, GÖRÜŞLER VE ÖNERİLER
3.5.1 Sorunlar
• Özbekistan’ın vize uygulamaları gerek resmi kurum ve kuruluşlar, gerekse firmalarımız için büyük bir sorun olmaya devam etmektedir. Özbekistan’a gitmek isteyen Türk vatandaşlarının (Diplomatik pasaportlar hariç) vize alma zorunluluğu bulunmaktadır.

• İhracat bedellerinin Özbekistan’a transfer edilme süresi 90 gün olup, 1 gün dahi gecikme olması halinde %100 ceza tahsil edilmekte ve sorumlular Savcılık soruşturmasına tabi tutulmaktadır. Özbekistan’da faaliyet gösteren sanayici-ihracatçılar, ticari hayatın gereği olarak normal karşılanabilecek bu süre aşımları nedeniyle ciddi takibatlara uğramaktadırlar.

• Firmalar ithal ettiği mal veya hammadde bedelini Sum cinsinden (milli para) aracı bankaya yatırmaktadır. Aracı banka, gerekli işlemleri tamamladıktan sonra Bankalar arası oluşturulan Fon Yönetimine başvurmakta ve bu idarenin uygun görmesi halinde Sum dövize çevrilip transferine imkan sağlanmaktadır. Ancak, söz konusu konvertasyon işlemlerinde üretici firmalar 4 aya, ticari faaliyette bulunan firmalar ise 6 aya varan sürelerde bekletilmektedir. Bu süreler, özellikle yılın ikinci yarısında daha da artabilmektedir.

• Özbekistan’da tekstil ve konfeksiyon sektörünün kullandığı yan sanayi ürünlerinin imalatı bulunmadığı için, söz konusu malzemeler başta Türkiye olmak üzere, bir çok ülkeden bazı ürünler gümrüksüz, bazıları ise (örneğin beyazlatma kimyasalları, elbise askıları vs.) lüks sayıldığı için yüksek gümrük vergisi ödenerek ithal edilmektedir.

• Pamuktan nihai ürüne kadar her satış aşamasında ciro üzerinden %3,2 (%1,5 yol+%1 eğitim+%0,7 emeklilik fonu) oranında vergi tahsil edilmesi, ortalama %20 karla çalışan konfeksiyon firmalarının karının yaklaşık %80’inin devlete vergi olarak ödenmesi sonucunu doğurmaktadır.

• Davetiyeli verilen vizelerin temininde 10-15 güne varan süre kayıpları, araçların yüklü beklemelerine ve ihracatın aksamasına neden olmaktadır.

• Özbekistan’a yük taşıyan araçlar, Türkmenistan’dan Özbekistan’a giriş yaptıktan sonra Buhara’da ikinci bir Gümrük Kontrol noktasına alınmaktadır. Burada istisnasız tüm araçlardan yükler gelişigüzel indirilerek kontrol edilmekte ve tekrar araçlara yüklenmektedir. Araçlardan yükü indiren işçiler için de 300$ civarında masraf talep edilmektedir. Bu işlem yüzünden Türk araçları 3-4 gün söz konusu kontrol noktalarında beklemek zorunda kaldıkları gibi, dikkatsizce indirildikleri için yükler de hasar görmektedir.
3.5.2 Karşılıklı Ticaretin Artırılmasına İlişkin Öneriler

1. 
   Özbekistan ile Türkiye arasındaki ticari ve ekonomik ilişkileri tüm yönleriyle kapsayarak geliştirecek bir Ortaklık ve İşbirliği Anlaşması imzalanmalıdır.
   
2. 
   İki ülke arasındaki ticari ve ekonomik ilişkilerin somut projeler esasında ve belirli bir uygulama takvimi kapsamında geliştirilmesi amacıyla bir Uzun Vadeli Ekonomik İşbirliği Programı ve İcra Planı oluşturulmalıdır.
   
3. 
   İki ülke ekonomik ve ticari kurum-kuruluşları arasındaki birlikteliklere ve ortak faaliyetlere önem verilmelidir.
   
4. 
   Öncelikle tekstil, otomotiv, bilgisayar, telekomünikasyon, makina, kimyasallar, ayakkabı ve gıda sektörlerindeki üretici ve ihracatçı firmaların Özbekistan’da şube ve temsilcilik açmaları teşvik edilmelidir.
   
5. 
   İhraç ürünlerinin tanıtımına yönelik olmak üzere iki ülkede düzenlenen Uluslararası Fuar, Alım Heyeti ve Ticaret Heyeti benzeri tanıtım faaliyetleri desteklenmelidir.
   
6. 
   İki ülke arasındaki dış ticaret maliyetlerinin düşürülmesi bakımından taşımacılık faaliyetleri desteklenmelidir.
   
7. 
   İki ülke arasındaki. Transasya Ana Demiryolu Hattı Projesi çerçevesinde demiryolu işler hale getirilmelidir.
   
8. 
   Ticari alana ilişkin olarak karşılıklı seminer ve konferanslar düzenlenmelidir.
   
9. 
   Madencilik alanında ikili işbirliği geliştirilmelidir.
   
10. 
    Türkiye-Özbekistan Hükümetler Arası Karma Ekonomik Komisyonu Toplantı Protokollerinde mutabakata varılan hususlara işlerlik kazandırılmalıdır.
    

3.5.3 Görüş ve Değerlendirme

Türkiye ile Özbekistan arasındaki dış ticaret, ortak yatırımlar ve müteahhitlik hizmetlerinin seyri incelendiğinde, 2007 yılında iki ülke arasındaki ticaret ve yatırım potansiyelinin yeterince değerlendirilemediği görülmektedir.

Dış ticaret hacminin gelişmesini, özellikle Özbekistan’a yapılan ihracatını engelleyen en önemli etkenin Devlet tarafından 1996 yılından beri uygulanan sıkı para politikası ve 2003 itibariyle konvertibiliteye geçilmiş olmasına rağmen, para ve kar transferlerinde yaşanan gecikmeler olduğu gözlenmektedir.

İki ülke tarafından Özbekistan’da gerçekleştirilen ortak yatırımlarda 2007 yılında önemli bir gelişme görülmemiştir. Özellikle 1990’ların sonunda Özbekistan’da gerçekleştirilen müteahhitlik hizmetlerimiz giderek azalmış olup, yeni alınan ihale sayısında ciddi düşüş yaşanmıştır. Ülkede yaşanan sıkı para politikası, vize uygulaması ve çalışma izni gibi konularda sıkıntılar devam etmektedir. Bu sıkıntıların giderilmesi halinde zengin ekonomik kaynaklara sahip olan Özbekistan ile ticari ve ekonomik faaliyetlerimizin daha da gelişmesi mümkün olacaktır.

Kısa sürede ihracatı geliştirmenin yolu olarak Özbekistan’ın ithalatında önemli yeri olan sektörlerde faaliyet gösteren büyük ölçekli Türk firmalarının, bu ülkede şube, ofis ve show-room açmalarının, etkin pazarlama faaliyetlerinde bulunmalarının, piyasa ekonomisinin henüz yeni geliştiği bu ülkede malların tanıtımı açısından büyük fayda sağlayacağı düşünülmektedir.

Yapılacak ortak yatırımlarda, yatırımın finansmanının uzun vadeli kredilerle gerçekleştirilmesine, yatırım konusunun ülke için ithal ikamesi sağlayan bir yatırım olmasına ve kullanılacak hammaddenin ülkeden temin edilebilir, dünya fiyatlarına göre rekabet avantajı sağlayan ürünler olmasına dikkat edilmelidir.

Önemli yeraltı kaynaklarına, stratejik bir konuma ve bölgenin en büyük nüfusuna sahip Özbekistan, Avrasya Ekonomik Topluluğu (AvET) kanalıyla özellikle ulaştırma ve telekomünikasyon sorunlarını çözmeyi ve enerji kaynaklarını geliştirmeyi öngörmektedir. Özbekistan’ın 2006 Ocak ayında Topluluğa katılmasıyla, kişi, mal ve hizmetlerin serbest dolaşımının, dolayısıyla AvET içerisinde kesintisiz bir ulaşım koridorunun oluşturulması sağlanabilecektir.

AvET çerçevesinde verilecek destek, Özbekistan ekonomisinin yapısal olarak iyileştirilmesi ve temel ekonomik reformların gerçekleştirilmesini de kolaylaştıracaktır. Ülkenin de, bu yeni oluşumu dikkate alarak, Özbekistan’a ticaret, ekonomi ve enerji alanlarında orta ve uzun vadeli politikalar belirlemesinde fayda bulunmaktadır.

KAYNAKÇA
1. Özbekistan Ülke Profili, www.tobb.org.tr

2. Özbekistan’ın Ekonomik Durumu ve Türkiye ile Ekonomik-Ticari İlişkileri,

Özbekistan Cumhuriyeti Taşkent Ticaret Müşavirliği

3. Özbekistan Ekonomisi, Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı

4. Türkiye-Özbekistan Ekonomik Ve Ticari İlişkileri, T.C. Dışişleri Bakanlığı

5. Türkiye-Özbekistan Siyasi İlişkileri, Taşkent Ticaret Müşavirliği

6. Özbekistan,Vikipedi

7. Uzbekistan, CIA – The World Factbook, Temmuz 2008

8. Country Briefing: Uzbekistan, Economist Inteligence Unit, 2008

9. Yüksek Petrol Fiyatları Rezervlerin Değerini Uçurdu, Referans 21.07.2008

10. Özbekistan Ülke Bilgileri, Allnet Ülke Rehberi

11. Özbekistan Ülke Raporu, TİKA Türk İşbirliği Ve Kalkınma İdaresi Başkanlığı

12. Özbekistan Ülke Raporu, İstanbul Ticaret Odası Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar

Şubesi