34
Sensor alaliyada eĢitmənin yaxĢı olmasına baxmayaraq uĢaqlarda
ətrafdakıların
nitqinin dərk edilməsi pozulur, sözlərin mənası və
səslənməsində uyğunsuzluq müĢahidə olunur, impressiv nitq inkiĢaf
etmir. EĢitmə nitq analizatorlarının qabığının (vernike mərkəzi) və onun
ötürücü yollarının zədələnməsi bu xəstəliyin yaranma səbəbi ola bilər.
Əsas nitq simptomları: nitqin qavranılmasının pozulması, sözlə onu
bildirən əĢya, hərəkətlər arasında uyğunsuzluq (qapalı akupatiya
adlanır), səslərə qarĢı həssaslıq,
yəni hiperakuziya, baĢqalarının
diqqətini cəlb etməyən səslər onların diqqətini cəlb edir (su damcılarının
səsləri, kağız xıĢıltısı). Bu sensor alaliyalı uĢaqları zəif eĢidənlərdən
fərqləndirir. Exolaliya müĢahidə oluna bilər. Sensor alaliyalı uĢaqların
səsləri normaldır, sözlər və səslər normal modulyasiya olunur və
intonasiyalıdır, zəif eĢidən uĢaqların səsi zəif olur.
Sensor alaliya
uĢaqlarda az olur, adətən qarıĢıq tipinə tez-tez rast gəlinir, yəni sensor-
motor alaliya yaxud motor alaliya sensor komponentləri ilə.
35
DİSLALİYA
Əvvəlki fəsildə qeyd edildiyi kimi, uĢaqların çoxu 4-5 yaĢda artıq
səsin tələffüz edilməsində təkmilləĢib norma həddinə çatır. Lakin
inkiĢafın
müəyyən mərhələsində sosioloji, fərdi və pataloji amillərin
nəticəsində uĢaqlarda tələffüz qüsurları öz-özlüyündə keçməyib, daha da
dərinləĢir və nitq pozğunluğuna çevrilir.
Səs tələffüzü pozğunluqlarından biri də dislaliya adlanır.
Dislaliya (yunanca
dis-hissəvi pozğunluq, çatıĢma-mazlıq və
lalio-danıĢıram) normal eĢitmənin olması və nitq aparatının mühafizə
olunmuĢ innervasiyası (sinir hüceyrələri ilə təmin olunması) ilə
müəyyənləĢir.
Göstərmək lazımdır ki, dislaliya uĢaqlar arasında ən geniĢ
yayılmıĢ nitq pozğunluqlarıdır. Aparılan tədqiqatlara görə məktəbəqədər
yaĢlılar arasında 15, 20% kiçik, ibtidai sinif Ģagirdləri arasında 5,7%
uĢaq dislaliya qüsuruna malikdirlər. MənĢəyinə
görə dislaliya iki növə
ayrılır: funksional və mexaniki (üzvü).
Dostları ilə paylaş: 
