Dərs vəsaiti kimi tövsiyyə edilib. 3-cü nəşr Moskva: Akademik Layihə

Sosial təminatda siyasi iqtisad	Dəyərlər istehsalat və iqtisadiyyatla təyin olunurlar	Demərkəzləşmə	Universal baza yardımı
İqtisadiyyat ilə kapitalizmin sosial siyasəti arasında münaqişə

5. Sosial rifahın yerli modelləri.

Qərb sivilizasiyasından fərqli olaraq sosial rifahın yerli patternləri icma, kollektiv təşkilatın formalarında və həyat fəaliyyəti normalarında formalaşırdılar.

Orta əsrlərin təşkilat sistemi sağ qalma prinsiplərinə tabe idi. Xarici siyasi şəraitlərlə çətinləşmiş təsərrüfatçılığın zəif inkişaf etmiş sistemi, total monqol-tatar işğalı şəraitində öz milli identikliyinin itirilməsi qorxusu, XV-XVII əsrlərdə ictimai münasibətlər sisteminə qeyri-sabitlik gətirən dövlət islahatçılığının axtarışı, rifahın nəsil modellərini müəyyən edirdilər. Böhran vəziyyətində əsas dəstək funksiyasını öz üzərinə götürən qan qohumluğu münasibətləri sistemi yerli rifah üçün səciyyəvi modeldir.

Vassalitetin qərb modelindən fərqli olaraq ehtiyacı olana münasibətdə nəsil “böyük” missiyasını yerinə yetirirdi. Yerli ənənəçilik özündə mərhəmətin xristian doqmatikasının qanunları ilə çətinləşdirilmiş bütpərəstlik mərasimi və normativlərinin əlamətlərini əks etdirirdi, bu isə Orta əsrlər dövründə şəhər mədəniyyətinə məxsus olan hal idi.

XVII əsrdə Rusiya dövlətçiliyinin avropalaşması, onun sosial institutlara təsiri, sənaye istehsalatının təkamülü, urbanizasiya – bunların hamısı rifahın mahiyyətinə dövlət təsəvvürlərini əlavə edirdilər. Və əgər əvvəlki mərhələdə bütpərəst və xristian ideologiyasının sintezi müşahidə olunurdusa, mövcud olan şəraitlərdə kübar icma-ictimai təsəvvürlərin rifahın mahiyyətini müəyyən etdiyi durumda xristian dövlət yanaşması özünü büruzə verir. Məhz dövlətin ictimai dəstəyin təşəbbüskarı kimi çıxış etdiyi, ona qanunvericilik baxımından nəzarət etdiyi halda özünəməxsusluq müşahidə olunur, lakin motivasiya və dəstək tələbatları xristian həyat fəaliyyətinin normaları ilə əlaqələndirilir. XIX-XX əsrlərdə burjua islahatçılığı rifah sahəsində olan ictimai-dövlət islahatlarının meyllərini yekunlaşdırır.

Sovet dövründə rifahın kollektiv modelləri həyata keçirilir. Bərabərliyin kollektiv dominantları əməyin və mənafelərin eyniliyində əsaslanmışdılar və bununla da onlar fərdiyyətçiliyin qərb modellərindən fərqlənirlər. Özünə aid olan tarixi yol haqda təsəvvürlər, sinfi yanaşmalardan çıxış edərək identikliyin yeni sosiomədəni prinsiplərinin formalaşması, istehsalat vasitələrinə ictimai mülkiyyətin, həyat tərzinin kollektiv normalarının, ictimai fayda və kollektiv qarşılıqlı yardım prinsiplərinin mütləqləşdirilməsi “dövlət rifahı”nın sosialist modelinin ideologiyasının əsası idi. Tarixi planda qərb sivilizasiyasında olduğu kimi bu sənayeləşmə, urbanizasiya və texniki tərəqqiyə olan reaksiya idi. Lakin ictimai həyatın unifikasiyası, kommunist ideologiyası, totalitarizm bu modelə dövlət bölgüsü elementlərini əlavə edir və bu elementlər cəmiyyətin həyat fəaliyyətinin bütün sahələrinə təkcə iqtisadi yox, eləcə də ideoloji nəzarəti həyata keçirir.

Millerin metodoloji yanaşmalarını tətbiq edərək yerli rifahın tarixi patternlərinin aşağıdakı növlərini qeyd etmək olar:

İctimai ideallar	Patriarxal model	İcma modeli	Kollektiv model
İctimai təşkilatın vahidi	Nəsil	İcma/ cəmiyyət	Kollektiv
Fərdi status	Borc	Yoxsullara qarşı məhəbbət hissi/vaciblik	Vətəndaşlıq
Siyasi təşkilat	Erkən feodal monarxiya	Monarxiya	Şuralar
Təminat modelinin əsası	Ənənəvi	Xristianlıq/dövlət tələbatı	İctimai ehtiyac
Təminat forması	Volyuntarizm	Selektiv	İnstitusional dövlət
İşarə forması	Ailə	İcma/ cəmiyyət	Kollektiv
Azadlığın interpretasiyası	Borc	Məsuliyyət	Sosium
Motivasiya	Qan qohumluğu əlaqəsi	Ehtiyac/ yoxsulluq	Prinsip və normalara uyğunluq
Hüququn əsası	Əlavə yazma	Əldə etmə	Universalizm

1990-cı illərdə SSRİ - nin geosiyasi məkanının dağılması, Rusiya Federasiyasının yaranması, sosial-iqtisadi vəziyyətin mürəkkəbləşməsi, siyasi sistemin böhranı ilə əlaqədar olaraq sosial siyasətin yeni meylləri formalaşır.

Konstitusiyaya əsasən Rusiya Federasiyası sosial dövlətdir. Və əgər sosial dövlətin ideoloji modeli bu gün təyin olunma mərhələsindədirsə, sosial siyasətin istiqamətlərinin hüquqi, təşkilatçı və ideoloji formaları mövcuddur.

Müasir dövrdə sosial siyasətin ən vacib istiqaməti əhaliyə sosial qulluğun siyasətinin planlaşdırılmasıdır və burada xüsusi yer və rol sosial işin sisteminə aiddir.

Əhaliyə sosial qulluq sistemi dedikdə əhaliyə dəstək sahəsində sosial xidmətlərin fəaliyyəti, sosial-məişət, sosial-tibbi, psixoloji-pedaqoji, sosial-hüquqi xidmətlər və maddi yardımın göstərilməsi, çətin həyat şəraitində olan vətəndaşların sosial adaptasiya və reabilitasiyasının həyata keçirilməsi başa düşülür.

“Rusiya Federasiyasında əhaliyə sosial qulluğun əsasları haqda” Federal qanunda sosial qulluğun əsas prinsipləri müəyyən olunub və bunların arasında aşağıdakıları qeyd etmək olar: ünvanlılıq, əlçatanlıq, könüllülük, humanizm, çətin həyat şəraitində azyaşlılara sosial xidmətlərin təqdim olunmasının prioritetliyi, məxfilik , profilaktik yönüm.

Əhaliyə sosial qulluq sistemində sosial intervensiyanın (müdaxilənin) aşağıdakı əsas formaları mövcuddur:

• 
  sosial təminat siyasətinin təhlili və planlaşdırılması;
  
• 
  əhalinin gəlirlərinin dəstəyi proqramları;
  
• 
  sosial qulluq müəssisələrinin proqramları;
  
• 
  əhaliyə sosial qulluğun inzibati idarə edilməsi və ona rəhbərlik edilməsi;
  
• 
  əhaliyə sosial qulluq müəssisələrində sosial iş.