Doç. Dr. Doç. Dr. İShak emin aktepe iÇİndekiler

Tasarruf sahipleri fonlarını farklı para ve mallara yatırarak değerlendirmek isteyebilirler.

Bu amaçla katılım bankalarında dolar ya da avro hesabı açabilecekleri gibi altın ve gümüş hesabı da açabilirler.

Katılım bankası satın aldığı altın ve gümüşü şube ya da internet aracılığıyla müşterilerine satabilir.

Satılan altınları müşteriye elden teslim zorunluluğu yoktur. Banka hesaplarına kayıt elden teslim anlamına gelmektedir (hükmi teslim). Önemli olan satılan altının bankanın hesabında varolmasıdır.

• Katılım bankalarının ikinci fon toplama yöntemi ise katılma hesabı açmaktır. Bu hesaplar yoluyla katılım bankası hesap sahipleriyle kâr ve zarara ortaklık yapar. Topladığı fonu fâizsiz işlemlerde değerlendirip kâr ederse kârı ve kanun öyle emrettiği için zarar oluşursa zararı paylaşmak üzere anlaşma yapar. Bu işlemin teknik adı mudârabedir (emek sermaye ortaklığı).

• Klasik bankalar hem mevduat toplarken hem de topladığı mevduatı değerlendirirken “para borcu / karz” sözleşmesi yapar. Vadesiz hesap yoluyla topladıkları mevduata faiz ödemezler. Yani faizsiz borç almış olurlar. Vadeli hesapları ise “faizli borç” sözleşmesine dayanır. Banka mevduat sahibine hangi vadede ne kadar faiz ödeyeceğini en baştan deklare eder.

• Buna göre klasik bankalara vadeli hesap açıldığında

• Bankaya borç verilmiş olunur.
• Mevduat bankanın mülkiyetine geçmiştir.
• Bankanın mevduatı istediği gibi (faizli faizsiz enstrümanlarla) değerlendirme özgürlüğü vardır.
• Banka hesap sahiplerine kâr payı dağıtımı için belli dönemlerde kâr zarar hesabı yapmak zorunda değildir.
• Vadeli hesaplarda vade sonunda fazlalık alınacağı hesap açılırken kesindir.
• Alınacak fazlalığın miktarı hesap açılırken bellidir.
• Alınacak fazlalık bankanın kâr ya da zararına bağlı değildir.

Katılım bankalarında ise fon toplanırken câri ya da katılma hesabı açılır. Câri hesaba yatırılan fonlar da “faizsiz borç” hükmündedir. Katılma hesapları ise mudârabe / emek sermaye ortaklığı sözleşmesine dayanır. Katılma hesabı sahibi “sermayedar”, katılım bankası “mudarip” sıfatını taşır. Kâr ve zarara ortaktırlar.

• Katılım bankalarında ise fon toplanırken câri ya da katılma hesabı açılır. Câri hesaba yatırılan fonlar da “faizsiz borç” hükmündedir. Katılma hesapları ise mudârabe / emek sermaye ortaklığı sözleşmesine dayanır. Katılma hesabı sahibi “sermayedar”, katılım bankası “mudarip” sıfatını taşır. Kâr ve zarara ortaktırlar.

• Buna göre bankamıza katılma hesabı açıldığında

• Bankaya borç değil sermaye verilmiş olur. Banka bu sermayeyi işletecektir.
• Fon bankanın mülkiyetine geçmez; bankaya emanet bırakılmış sayılır.
• Banka fonu istediği gibi kullanamaz; meşru ve faizsiz alanlarda kullanmak zorundadır.
• Banka kâr zarar dağıtımı için sürekli hesap yapmak zorundadır.
• Katılma hesaplarında vade sonunda fazlalık alınacağı kesin değildir. Zarar ihtimali vardır.
• Dolayısıyla alınacak fazlalığın miktarı da hesap açılırken belli değildir.
• Alınacak fazlalık bankanın dönem içindeki kârına bağlıdır.

• Katılma hesaplarına yatırılan meblağın 50.000 TL’sinin TMSF tarafından garanti edilmesi ortaklığa zarar vermez. Öncelikle garantiyi veren banka değil devlettir. Devlet şirketlerden zorunlu olarak prim alıp söz konusu şirketleri sigortalayabileceği gibi vergi alıp zora düşen şirketlere fon da aktarabilir. Bu durum katılma hesaplarının faizsizlik yönüne zarar vermez.

Türkiye’de faiz oranlarını belirleyen temel kuruluş Merkez Bankası’dır.

• Türkiye’de faiz oranlarını belirleyen temel kuruluş Merkez Bankası’dır.

• Türk bankacılık sisteminin % 95’i faizli bankaların elindedir.

• Bankalar Merkez Bankası’nın açıkladığı faiz oranlarını baz alıp kendi faiz oranlarını belirlerler.

• Katılım bankaları da bankacılık piyasasında yer aldıklarından piyasadaki faiz oranlarını baz alıp kendi kar oranlarını tespit ederler.

• Katılım bankaları bir yandan katılma hesabı sahiplerinin diğer yandan banka sahiplerinin ve son olarak da kredi müşterilerinin mutmain olacağı bir oranı belirleme amacındadırlar.

• Piyasa koşulları gereği yapılan işlemlerden doğan kâr başta anlaşılan oranlarla paylaşıldığında faizli banka faiz oranlarına yakın bir miktar ortaya çıkmaktadır.

• Oranların yakınlığı kâr payını faize çevirmez.

• Katılım bankaları profesyonel kuruluşlardır.

• Katılım bankaları faizsiz bankacılık ilkeleri gereği toksit ürünler kullanmazlar. Dolayısıyla aşırı riskli ürünlerden uzak dururlar.

• Katılım bankaları satın aldıkları her malı piyasa koşullarına göre kar ile satarlar.

• Katılım bankaları yaptıkları satışların ödemeleri için her zaman teminat alırlar.

• Katılım bankası müşterilerinin önemli bir kısmı nispeten borçlarına hassas insanlardan oluşur.

•