Dolayı vergilərin uçot və auditinin təkmilləşdirilməsi yolları

Misal. 1. Mədaxil sənədlərində anbara daxil olmuş parçanın öz dəyəri 100 min manat, əlavə dəyər vergisi isə 18 min manat göstərilmişdir. Bu zaman aşağıdakı mühasibat yazısı aparılmalıdır.

Debet	Kredit	Məbləğ (man)
10 “ Xammal və materiallar”	60 “Malsatan və pоdratçılarla hеsablaşmalar”	100 000
19 “Alınmış sərvətlər üzrə ƏDV”	60 “Malsatan və pоdratçılarla hеsablaşmalar”	18 000

Həmin parçanın pulu ödənildikdə:

Debet	Kredit	Məbləğ (man)
60 “Malsatan və pоdratçılarla hеsablaşmalar”	51 “Hesablaşma hesabı”	118 000
68/5 “Əlavə dəyər vеrgisi üzrə hеsablaşmalar”	19 “Alınmış sərvətlər üzrə ƏDV”	18 000

Misal 2. Kənar təşkilatın hüquqi şəxsə göstərdiyi təmizlik xidmətinə görə 1000 manatlıq (o, cümlədən 180 manat ƏDV) dəyərində ödəniş sənədi mühasibatlığa təqdim olunduqda

Debet	Kredit	Məbləğ (man)
20 “Əsas istehsal”	60 “Malsatan və pоdratçılarla hеsablaşmalar”	1000
19 “Alınmış sərvətlər üzrə ƏDV”	60 “Malsatan və pоdratçılarla hеsablaşmalar”	180

Göstərilmiş xidmətin haqqı nağdsız qaydada ödənildikdə aşağıdakı müxabirləşməsi verilməlidir:

Debet	Kredit	Məbləğ (man)
60 “Malsatan və pоdratçılarla hеsablaşmalar”	51 “Hesablaşma hesabı”	1180
68/5 “Əlavə dəyər vеrgisi üzrə hеsablaşmalar”	19 “Alınmış sərvətlər üzrə ƏDV”	180

Bu zaman vergi ödəyici olan müəssisələr dəyəri ödənilmiş və ödənilməmiş mal-materialların uçotunu ayrı-ayrılıqda aparmalıdırlar.

Ticarət təşkilatları (ictimai iaşə müəssisə daxil olmaqla) daxil olan mallar üzrə ƏDV məbləğini 60 “Mal göndərənlər və podratçılarla hesablaşma” hesabın krediti ilə müxabirləşməklə 41 “Mallar” hesabının debetinə əks etdirirlər .

Satılmış mallar (işlər, xidmətlər) üzrə alıcılara (sifarişçilərə) təqdim edilmiş vergi məbləği mal göndərən (podratçı) tərəfindən müvafiq satış hesablarının (46 “Məhsul (iş, xidmət) satışı”, 47 “Əsas vəsaitlərin satışı və sair xaric olmaları”, 48 “Sair aktivlərin satışı”) debeti, 68 saylı hesabın isə krediti üzrə əks etdirilir.

Ticarət təşkilatları  malların  satış  və  alış  qiymətləri arasındakı fərqə (ticarət əlavəsi və ya güzəştinə) aid olan vergi məbləğini 46 “Məhsul (iş, xidmət) satışı hesabın debetində, 68/5 “Əlavə dəyər vеrgisi üzrə hеsablaşmalar” hesabın kreditində göstərirlər.