DöRDÜNCİ BÖLÜm giRİŞİMCİLİK İŞletme ve giRİŞİMCİLİK İLİŞKİSİ

1.Vizyon: İş fikrini hayata geçirme faaliyetine bir sistem yaklaşımı ile bakarlar ve uzun vadeli planlar yaparlar. Vizyoner girişimci, sürekli bir tutku ile belirlemiş olduğu vizyonu doğrultusunda hareket eder. Bazı icatlar ihtiyacın şiddetinden bazıların da kazaen ortaya çıkmışlardır. Her halükarda bu icatları büyük fırsatlara çeviren vizyoner girişimciler vardır.

2.Başarma İhtiyacı: Başarma motivasyonu zorluklarla mücadele etme, yetenekler yönünde kendine güven, kişisel gelişim sağlama, rekabetçilik, kaynakları yönetme, yüksek standartlara ulaşma olarak düşünülebilir (Raab’ vd., 2005).

Mc Clelland'a göre, yüksek başarı ihtiyacı, bireylerin girişimci davranışlarda bulunmasına neden olur. Bazı çalışmalar başarı ihtiyacı ve girişimcilik arasında ilişki olduğunu gösterirken bazıları bunun aksini ortaya çıkarmaktadır (Hisrich ve Peters, 1985).

Girişimciler yüksek iş başarısı güdüsü etkisindedirler. Bu nedenle kendilerini başarı ile özdeşleştirme ve başarı ihtiyaçlarını tatmin etme eğilimindedirler. Girişimcilerin başarı güdülerini inceleyen Stormer ve arkadaşları (1999) da yüksek başarı güdüsünün yöneticiler ve üniversite örgencilerine kıyasla girişimcilerde daha yüksek olduğunu bu yüzden başarı güdüsünün esasen bir girişimcilik özelliği olduğunu belirtmektedirler. Girişimci ruhuna sahip kişilerin, en belirgin özellikleri, başarı arzularının yüksek olmasıdır. Bu tip insanlar, rutin işlerden pek hoşlanmazlar, yeni fikirler oluşturmayı tercih ederler.

3.Oto Kontrol Hissi: Kontrol hissi bir bireyin hayatındaki ödülleri ve cezaları algılamalarını ifade etmektedir. Oto kontrol hissine sahip bireyler, kendi hayatlarının gidişatını kendilerinin kontrol edebilme yeteneğine sahip olduklarına inanmaktayken, dış kontrol hissine sahip bireyler de hayatın olaylarının dış faktörlerin (şans, talih, kısmet v.b.) sonuçları olduğuna inanmaktadırlar (Koh, 1996). Brockhaus ve İçsel kontrol, Rotter (1966) tarafından karakteristik bir girişimci özelliği olarak, kabul edilmiştir. İçsel kontrole sahip olduğunu düşünen bireyler diğerlerinin aksine şansa ya da kısmete inanmak yerine hayatlarında başlarına gelen her şeyden kendilerinin sorumlu olduğuna inanırlar.

Oto kontrol hissi yüksek olan girişimciler başarısızlık durumunda başkalarını ve çevresindekileri suçlamazlar herşeyi kendileri üstlernir.

4.Risk Alma Eğilimi: Bir kişinin risk alma eğilimi belirsiz karar verme şartlarında şans almaya doğru eğilimi olarak tanımlanabilmektedir. Mill (1984) risk alma eğilimini girişimcileri idarecilerden ayırmada anahtar faktör olarak ileri sürmüştür. Diğerleri girişimcilik fonksiyonunun öncelikle risk ölçümü ve risk almayı kapsadığını ifade etmektedir.

Girişimci kişilik özelliklerinden en önemlisi risk alma eğilimi ya da risk almaya yatkınlıktır. Girişimcilikte de risk almaya yatkın olmak, finansal açıdan zarar tehlikesini ve sosyal açıdan da başarısızlığı göze almak demektir. Girişimcilik anlamında insanları risk almaya yönelten veya alıkoyan birçok faktör vardır. Bu faktörler, kişiden kişiye göre değişir ve bunları genellemek oldukça zordur. Örneğin, kişinin en yakın çevresinin (Anne-baba ve yakın akrabalarının) etkisi, yetişme tarzı, eğitimi, kendi iç dinamikleri ve cinsiyeti gibi faktörler risk almaya yatkınlık özelliğini belirleyen faktörlerden bazılarıdır (Kayalar ve Ömürbek, 2007).

Araştırmacılar risk alma davranışını değişik kategorilerde ele almışlardır. Örneğin, Mc Clelland (1961) girişimcide risk alma eğiliminin temel nedeninin başarı motivasyonu olduğunu bulmuştur. Ray (1986) ise, risk alma eğilimi ile saygınlık kazanma eğilimi ara sında, bir ilişki kurmuştur. Diğer bazı araştırmalarda da girişimci orta düzeyde risk alma eğiliminde olan biri olarak kabul edilmiştir göre, yeni bir riske girmek, girişimcinin enerjisinin ve zamanının çoğunu alır.

5.Bitmeyen Bir Çalışma Arzusu: Girişimciler belirlemiş oldukları hedeflere ulaşmak için aralıksız, bıkmak ve usanmak nedir bilmeden uzun vadeli çalışma arzusu taşırlar. Belirli bir çalışma süreleri yoktur. Bazen veya çoğu zaman sabahlara kadar işyerinde hesap yaptıkları görülür. Onlar için mesai kavramı yoktur. Hafta içi veya hafta sonu fark etmez sürekli çalışırlar. Bu çalışma arzusu onları her alanda karar almaya ittiği için birden çok kişi olmaya zorlar. Bir çok kişinin yapacağı işleri tek başına veya az sayıda kişi ile yapmaya çalışır. Bunun için gerekli olan enerjinin kendisinde var olması gerekir. Yani her girişimci başarı için gerekli olan şey yüksek seviyede enerji ihtiyacıdır. Bu kendi içinden gelmiyorsa takviyelerle gitmesi mümkün değildir.

6.Özgüven Sahibi Olması: Girişimciler başarıya ulaşmak için kendi yeteneklerine güvenirler. Özgüven sahibi insanlar, zor durumlarda korkusuzca ve kendilerinden emin bir şekilde karar verirler. Özgüven sahibi kişiler krizleri fırsata çevirebilirler. İşe başlamadan önce insan bilmediği bir işe kalkısırsa tereddütler yaşar. Özgüvenli bir girişimci, bu tereddütleri o işi iyi bilmesi ve iyi planlaması ile fırsata çevirir. Özgüvenli girişimciler, ne yapmak istediklerini iyi bilirler ve arzuludurlar. Bu sebepten dolayı girişim işinin yüzde ellisini halletmiş demektir.

7.Hataları Kabullenebilmesi: Hatasız insan olmaz her insan hata yapabilir. Burada önemli olan hatadan dönebilmek ve hatadan dersler çıkarak daha iyi işler yapabilmektir. Hatalı sonuçlar çıkınca yılmadan tekrar denemeler yapabilmektir. Edison’un yaptığı gibi bilmem kaç denemeden sonra hedefine ulaşması gösteriyor ki hataların onu yolundan döndürememesi başarı için önemli bir faktördür. Hataların başarıya ulaşma yollarının sayısını azaltığı fikri ile sürekli yeniden deneyerek başarılı olunacağı düşünülmelidir. İşler yolunda gitmediği zaman morellerini bozarak şoke girmezler. Morellerini yüksek tutarak yeni tecrübeler edinmeye çalışırlar.

8.Mucit, Kaşif ve Yenilikçi Olması: Mecburen girişimciler yeni ürünler, yeni fikirler, yeni alanlar geliştirmek zorunda kalırlar. Çünkü herkesin bakmadığı yönden olaylara bakabilmek için yenilikçi, keşfedici ve mucit olmaları gerekir. Bir girişimcide bulunan icat, kesif, yenilik özelliği, başarılı olmuş girişimcilerin ortak özelliğidir.

9.Bütün İhtimalleri Hesaba Katması: Girişimci iş fırsatını görüp bütün ihtimali hesaplayarak iş kurar. Buna rağmen hesaplayamadığı durumlarla karşılaşınca onu çözmek ona zevk verir. Bu belirsizlik ortamında hareket etmek değil belirsizlikleri belirli hale getirme çabasıdır. Bütün alternatiflerin hesaba katılmasıdır. Başarısızlık veya risk durumunda yeni çözümler üretebilen girişimciler başarıyı kovalayabilir.

10.Aile ve Çevresine Karşı Duyarlı Olması: Ebeveynlerin çalışma durumlarıda çocukların girişimciliğe yatkın olup olmadıklarını ifade eder. Ebeveylerinden sadece biri kendi işinde çalışıyor, diğeri çalışmıyor; sadece biri başkasının işinde çalışıyor, diğeri çalışmıyor; her ikisi de kendi işinde çalışıyor; her ikisi de emekli olduktan sonra kendi işlerini kurdular; her ikisi de başkasının işinde çalışıyor; sadece biri kendi işinde çalışıyor, diğeri başka işte çalışıyor; her ikisi de hayatının bir döneminde kendi işinde çalıştı şeklinde çalışma durumlarından her ikisi de başkasının yanında çalışıyor alternatiflerin dışındaki durumlar söz konusu ise bu kişilerin çocukları da girişimciliğe ve kendi işini kurmaya yatkın demektir. Ailenin ve çevresindeki insanların yaşayışları, kültürleri, örf adetleri girişimcinin kişiliğinin oluşmasına etkisi büyüktür.

4.2.3. Girişimci Olma Sebepleri

İnsanlar çok değişik sebeplerle girişimci olmak isterler. Her girişimci kendine has bir düşünceden dolayı girişimci olur. Kimisi, patrona kızmak, işten kovulmak, emeğinin karşılığını alamamak, esnek çalışma arzusu, mevcut işinde tatmin olmamak, mücbir sebeplerden dolayı, çevresindeki insanlara faydalı olma düşüncesi, orjinal fikirlerin hayata geçirilme isteği, kariyer alternatifi olarak vb. çok sayıda sayılabilir. Fakat insanlar genellikle altı temel sebepten dolayı girişimci olurlar. Bunlar kendi kendinin patronu olmak, yüksek kazanç elde etmek, iş garantisi sağlamak ve daha iyi bir hayat standardına ulaşmaktır.

1.Sosyal Statü: İşinin patronu veya iş adamı olmak girişimciye, toplum nezdinde itibarlı bir statü kazandırmaktadır. Kendi kendinizin patronu olma düşüncesi veya iş adamı olma fikri, iş adamının toplumdaki itibarı gerçekten insanları kendi işini kurmaya ve girişimde bulunmaya iten önemli bir etkendir. Düşünün sizden daha üst karar mercii yok. Bütün kararlarınızı serbestçe alıp uygulama şansınız var. Kendi işinin patronu olma fikri, girişimci olmak ve kendi işinizi kurmak için çok cazip bir fikirdir. İş adamı olarak tedarikçilerle, müşterilerle toptancı ve perakendecilerle iletişim kurma işini siz yürüteceğiniz manasına gelmektedir. Kendi kendinizin patronu olma düşüncesinin avantajları ve dezavantajları vardır. Avantajları;(Tekin 2009: 45)

• İzlemek yerine liderlik yapmak

• Fikirlerinizi uygulama şansı

• Yeniliğe açık

• Yüksek kazanç beklentisi

• Bağımsız çalışmak

• İş ortamını kontrol altında tutmak

• Emirler verebilmek

Dezavantajları ise;

• Uzun ve düzensiz çalışma saatleri

• Geniş sorumluluklar

• Risk almak

• Gelirin düzensizliği

• Daima finansmanla uğraşma zorunluluğu

• Zaman kısıtı

• Sürekli öğrenme gereği

• İşleri delege edememe

• İdari ve bürokratik işler

• Başarının çalışanlara da bağlı olması

2.Ekonomik Bağımsızlık: Yüksek kazanç elde etmek, sabit bir ücret ile yetinmemek kişiyi girişimde bulunmaya iter. Bir çok girişimci başlangıçta zengin olmak veya finansal açıdan çok daha iyi konumda olmak için girişimde bulunur. Çocuklarının eğitimlerini en iyi okullarda yaptırmak için çok paraya ihtiyaç olduğunu düşünürler. Yani girişimde başlangıçta çok para kazanmak, zengin olmak ve ailesini refah içinde yaşatmak düşüncesi yatmaktadır. Bütün bu söylenenlerin gerçekleşmesi, mevcut iş alanlarında çalışarak istenen yüksek ücretin alınması mümkün görülmemektedir. Her iş alanının verebileceği maksimum ücret sınırı vardır. Şu şartlarda bunun üzerine çıkabilmenin tek yolu var o da kendi işini kurmakla mümkündür.

3.İş Garantisi: Çok kabiliyetli çalışanlara pek çok işletme yüksek ücret ödese de yine de bir gün işsiz kalabilme düşüncesi onlarda sürekli vardır. Kriz dönemlerinde işletmeler kalifiye elemanı hemen çıkartmasa da krizin şiddetine göre belirli bir zaman sonra çıkartmak zorunda kalabilirler. Bu sebeple işten çıkma işsiz kalma fikri kalifiye elemanı kendi işini kurarak sürekli bir iş güvencesi elde etme ihtiyacı hissederler. İşten kovulma diye bir durumun söz konusu olmadığı hiç kimseden emir almadan bağımsız olarak bir işte çalışmak herkes ister. Japonların geliştirdiği ömür boyu istihdam japonya dışında ancak kendi işinde mümkündür.

4.Kariyer Alternatifi Olarak: Kariyer planlaması yapan gençler, öğrenciler, issizler, çalışanlar, yaşlılar, emekliler, ev kadınları, engelliler vb bir çok kesim kariyer alternatifi olarak girişimciliği görmektedir. Bu kesimler kariyer alternatifi olarak girişimciliği değerlendirmek istemektedir.

5.Yüksek Hayat Standardı: Hayat standartlarını arttırma ihtiyacı hisseden insanlar için girişimcilik çok cazip bir iştir. Girişimciye esnek çalışma ve hayatının kalitesini arttırma imkanı sunmasından dolayı bu yola başvurulur. İşi belirli bir seviyeye getirdikten sonra yaşanabilir bir hayat için daha fazla zaman ayırmak ve sosyal, spor ve kültürel faaliyetlere ağırlık vermek isteyenler girişimci olmak isteyebilir.

6.Bende Varım Demek: Kendini ispatlamak insanın genlerinde vardır. Normal bir insan kendisi dışındakilere kendini ispat etmek, varlığını ihsas etmek ister. Bu insanın tabiatında vardır. Hatta kendini aşmak ister. Diğer bir ifade ile kendini topluma kabul ettirmek ister. Her insan, önce kendini yakın çevresine kabul ettirmek için bir şeyler yapma ve başarı elde etme ihtiyacı hisseder. O başarıyı elde ettikten sonra toplumda kabul görür, saygınlığı artar. Herkes birşeyler yaparak kendini göstermek ister. Kimisi iyi eğitim alarak büyük makamlara gelir, kendisini öyle kabul ettirir, kimisi de girişimde bulunarak, bir şeyle icat ederek yakın çevresine faydalı olarak kendini kabul ettirebilir. Eski Türklerde yeni doğan çocuğa bir kahramanlık göstermeden bir başarı elde etmeden ad konulmazmış.

7.Topluma Hizmet Etmek: Tüm işletmelerin üç temel amacından biri çevresindeki topluma hizmet etmek vardır. Her girişimci aynı zamanda bir işletme sahibi olduğu için onlarında kuruluş gayeleri arasında çevresindeki insanlara faydalı olma düşüncesi yatar. Girişimciler girişimlerini sadece yüksek kazanç elde etmek için yapmazlar, bunun yanında insanlara hizmet etmek onlara faydalı olmakta vardır. Çevresinde veya dünyadaki yardıma muhtaç insan sayısının çokluğu ve onda da var olan diğergamlık (Empati) düşüncesiyle girişimci yeni bir işletme kurabilir. Bu şekilde kurulan işletme sayısıda az değildir. Çevresindeki insanların yardımına koşmak ve onlara iş imkanı sunabilmek gerçekten insani bir duygudur. Girişimcilerde de bu duygunun varlığı inkar edilemez.

8.Ülke Ekonomisine ve İstihdama Katkı Sağlamak: İnsanları girişime yönelten en önemli sebeplerin başında issizlere iş imkanı sunmak gelmektedir. Onların bakmak zorunda oldukları ailelerine maddi ve manevi destek olma düşüncesi girişimciyi motive eden önemli faktörlerden biridir. Bir girişimcinin büyüklüğü, istihdam imkanı sunduğu kişilerin ve ailelerin sayısı ile doğru orantılıdır. İstihdama çok büyük katkı sağlamasının yanında devlete vergiler vererek, toplumsal, bölgesel sorunlara çözümler üreterek te katkı sağlamaktadır.

9. Mecbur Kalmak: İşten atılması, başka yapacak bir işin olmaması veya mevcut işlerin onu tatmin etmemesi kişiyi girişimci olmaya iten önemli bir sebeptir. Kadın girişimciler için bu mecbur kalış sebebi, eşinin vefat etmesi aileye bakmak zorunda kalması olarak ortaya çıkar. Bazen de sermayesi olanlar bu sermayeyi rasyonel değerlendirmek için bir başkasına vermek yerine o sermaye ile yeni bir iş yeri kurmak zorunda kalması tarzında ortaya çıkar.

4.2.4. Girişimci Olma Şekilleri

1. Yeni Bir İş Kurmak: Yeni bir buluş veya fikri pazara sunma arzusuyla kendi iş fikrine uygun sıfırdan yeni bir iş kurmak demektir. İş fikrinin hayata geçirilmesi için gerekli araştırmayı yaparak kendi işletmesini kurmaktır. Bu en çok karşılaşılan veya olması gereken durumdur. Yeni bir iş kurmak demek yeni mal ve hizmet süreçlerinin teşekkül ettirilmesidir. Bu iş fikri ve süreçlerle ilgili yeni mamul veya hizmetlerin koruma altına alınması gerekir. Marka ve patenet tescilleri unutulmamalıdır. İş fikrinin hayata geçirilmesi, işletmenin kurulması ve devam ettirilmesi tamamen müşterinin beğenisine bağlıdır. Onun için yeni bir iş kurarken müşteri araştırmasını çok titizlikle yapılması gerekir. Yeni bir iş kuracak olan girişimci kendisine şu soruyu sorarak işe başlamalıdır. Müşteri benin ürettiğim mal ve hizmeti neden alsın? Tabiki diğer iki şekilde piyasada uygulanmaktadır.

Günümüz piyasasında çok sayıda örnek mevcuttur. Fakat en iyi örnek olarak yemeksepetim.com uygulaması verilebilir. Türkiye’nin ilk online yemek sipariş sitesi olup Türkiyenin bir çok yerinde, KKTC, BAE, ve Rusyada hizmet vermektedir.

2. Mevcut bir işi satın almak veya ortak olmak; çeşitli sebeplerden dolayı var olan bir işletmeyi satmak zorunda kalan işletme sahibinden işletmenin satın alınmasıdır. Bu işletmede yapılacak yenilik ve değişikliklerle işletmeyi ileri götürmek hedeflenir. Fakat mevcut bir işletmenin satın alınması girişimcinin fikirlerini hayata geçirmek için bazı sınırlamalar getirir. Önce satın alınacak işletmenin durumu çok titiz bir şekilde araştırılmalıdır. Beklenmedik durumlarla karşılaşılabilir. Buna rağmen sıfırdan bir işletme kurmaktan daha az risklidir. Yeni bir iş kurmanın riski büyüktür. Mevcut bir işletmeyi satın almak daha avantajlıdır. Çünkü mevcut işletmenin piyasada müşteriler tarafından bilinirliliği, mal veya hizmetin üretim ve satışı için gerekli izin ve ruhsatların alınmış olması ve belirli sayıda çalışanın varlığı yeni bir işletmeye göre çok daha fazla avantajlar sağlar. Aynı zamanda belirli tedarikçileri vardır. Onlarla çalışmaya devam etmek daha kolaydır. Yapılan iş ile ilgili gerekli kredi temini yeni işletmeye göre çok daha kolay bulunabilmektedir.

Ülker şirketler grubunun lüks çikolata pazarında lider konumda olan belçika kökenli Godiva şirketin 2007 yılında satın alınması güzel bir örnek teşkil etmektedir.

3. Franchise (İmtiyaz hakkı elde etmek) satın almak; başarılı olmuş mevcut bir iş fikrinin, markanın, patentin, işletmenin, mal veya hizmetin dağıtımı, kullanımı veya işletim hakkının belirli bir süre, şart ve sınırlamalarla yasal ve finansal açıdan tamamen bağımsız olarak ana şirketten alınması durumudur. Bu yolla piyasaya girmek girişimcinin başarı şansını artırır. Fakat çok yüksek kazanç elde etmesi durumu söz konusu değildir. Tecrübe edilmiş ve başka yol ile buna ulaşılması zor olan bir durum söz konusu olduğu için başarısızlık riski çok düşüktür. Yani mevcut bir işi satın almaktan çok daha az risklidir. Fakat girişimcinin hareket kabiliyeti sınırlıdır. Ayrıca satın alınabilecek çok sayıda franchise alanı vardır. Hangi alanlardaki franchise daha karlı veya başarı şansı yüksektir? Bunların belirlenmesi gerekir. Bu işlemde ana şirkete franchisor, franchise satın alan tarafa ise franchisee denir. İki taraf arasında bir sözleşme imzalanarak bu işlem tamamlanır.

Klasik metotlarla üretilen dondurmacılığa dayanan MADO, yurt içinde ve yurt dışında çok sayıda franchise anlaşması yoluyla çok sayıda girişimciye franchise vermiştir. Franchise vediği yurt içinde 200 den fazla girişim faaliyeti ve yurt dışında da Dubai, Kıbrıs, Hong Kong, Güney Kore, Bulgaristan, Suudi Arabistan, Avustralya gibi ülkelerde franchise anlaşması yaptığı çok sayıda şirket vardır.

4. Aileden devralmak: işletmeyi aile reisinin vefat etmesi veya varislerine bırakması sonucu devralan kişinin işini geliştirmesi şeklinde ortaya çıkar. Miras yoluyla varislerine kalan işletmeler ya daha ilerilere taşınmaktadır. Ya da işletmenin faaliyetlerini devam ettirememe gibi durum ortaya çıkar. Devralınan işletmelerin geliştirilmesi ve daha ilerilere taşınabilmesi durumu devralan kişinin girişimcilik kabiliyetleri ile doğru orantılı olarak cerayan eder. Devralan şahısta var olan girişimcilik kabiliyetleri işletme sahipliğini devralmasıyla birlikte ortaya çıkabilir ve ilgili şahıs yeni girişimlerde bulunabilir.