Dr. Recep Albayrak Türklerin İranı

Yerleşim Birimi
Dil, Yarı Dil ve Ağızlar
12	Zabulî
8	Türkçe
3	Nişaburi
2	Damğanî
-	Gurbetî Horasanî (Tatça, Horasan Çingenecesi)
-	Beluçî
1	KaşmiRi
-	GavDaRi
-	Kürdî Bocnurdî (Bocnurd Kürtçesi)
-	Afgânî

(http:mazandaran-turk.blogspot.com, 17 Eylül 2005)
Mazenderan’da Meskûn Geraylı, Usanlı, Goy-Hisarlu, Kacar ve İmranlu Türk Grupları
İslam’ın ilk dönemlerinde peygamber soyundan (Sadat) Hasani, Hüseyni ve Mer’aşîlerden önemli bir grup Mazenderan’a yerleşmiştir. Ayrıca, muhtelif dönemlerde şahlar ve sultanlar tarafından bu bölgeye Usanlı, Abdülmelikî, Lek, Geraylı, Beluç, Kürt ve Afgani gruplar da gönderilerek iskân edilmiştir. Bunlardan Abdülmelikî, Lek, Geraylı, Usanlı, Goy-Hisarlu, Kacar ve İmranlular Türk’tür:

Abdülmelikî	Önce Deregez’den Şiraz’a, daha sonra Kerec’in Şehriyar’ına ve Mazenderan’ın Nur kentine göç ettiler. Mirza Ağa-Han NuRi, Hicri 1272/ 1856 yılında bunları Behşehr/ Zağmerz’e göçürdü.
Hacevend	Aslen Loristanlıdırlar. Ağa Muhammed Han Kacar zamanında Tahran’daki karışıklıklar ve kuzeydeki ayaklanmalar nedeniyle Ardelân/ Ardalan ve Gorus’tan Mazenderan’ın batısına göçürüldüler.
Lek	Çoğunlukla KeLardeşt’te sakindirler. (Türk-Kürt karışımı)
Geraylu Türkleri	Ağa Muhammed Han Kacar tarafından Kelpûş’tan Endû-rûd, Miyandurûd (Miyan-du-rûd) ve Gara-Toğan’a getirildiler.
Talış	Talışlardan çok az bir grup, Kelet/ Gara-Toğan, Behşehr civarı ve Tunekabun’da yaşamaktadır.
Goy-Hisarlu Türkleri	Bunlardan küçük bir grup, Tunekabun’da oturmaktadır.
Kacar Türkleri	Mazenderan’da bunlardan küçük bir grup yaşamaktadır.
Afgani	Gılzai’lerden bir tayfa Behşehr/ Karatepe’de oturmaktadır.
Kürt	Mazenderan’da Cihanbeglu ve Madanlulardan bazı gruplar yaşamaktadır.
İmranlu	Gulugâh’tadırlar.
Arap	Ağa Muhammed Han Kacar zamanında az sayıda Arap bu bölgeye yerleştirilmiştir.
Mazenderan’da ayrıca; -Bungâşî, -BerbeRi, -Karaçî (Bir Roman/ Çingene tayfası) ve -Kolî (Bir Roman/ Çingene tayfası) yaşamaktadır. Şah Abbas zamanında bir miktar Gürcü ve Ermeni de bu bölgeye yerleştirilmiştir. Halen burada yaşamaktadırlar.

(http:mazandaran-turk.blogspot.com, 09 Eylül 2005)
Behşehr İlçesi/ Karasiye
Nadir Şah, Afganistan’ın Kandehar kentinden göçürdüğü insanları Karasiye’ye yerleştirdi. Ancak Nadir’in ölümünün ardından Kandehar’a geri döndüler. Ağa Muhammed Han da buraya Afganistan’dan insan göçürmüştür. Bugün Karasiye halkı, hem Türkçe, hem de Mazenderanice konuşmaktadır. Türkçe dışında Afganidillerden birini bilmemeleri, Karasiyelilerin Türk dilli bölümünün Afganistan Türkü olduklarını kesinleştirmektedir. (Şehribânu Vefâî, 31 Mayıs 2005)

Behşehr İlçesi/ Gelugâh

Mazenderan’ın doğusunda, Gülistan BV.’ne sınır Behşehr ilçesine bağlı Gelugâh kenti halkı iki önemli ile mensuptur. Bunlardan biri İmranlu/ Umranlu ili, diğeri Kelbadi ilidir. Kelbadi’ler Mazenderanice konuşmaktadır.

İmranlu ili, Ağa Muhammed Han Kacar tarafından Hicri 1296/ 1879 yılında Azerbaycan’ın Karabağ ve Karadağ bölgelerinden getirilip, sınır güvenliğini sağlamak amacıyla Gelugâh’a yerleştirilmiştir. Halen Azerbaycan Türkçesi konuşmaktadırlar. Gelugâh, Hazar sahilinde Halic-i Gürgân kıyısındadır.

Gelugâh, Hazar denizinin güneydoğusunda yer alan Behşehr kentine bağlı Halic-i Gürgân kıyısında yer alan, Türklerin yoğun olarak yaşadığı bir sahil kasabasıdır. Gülistan BV.’nin Bender-i Gez kenti ile sınırdır. 45 köyü ile birlikte 50 bin nüfusa sahiptir. Mazenderan ve Gülistan bölge valilikleri arasında, hangi bölge valiliğine bağlanacağı konusu ortada kalmıştır. İlçe yapılması beklenen Gelugâh’ın Mazenderan’a mı, yoksa İran Türkmenistanı da denen Gülistan Bölge Valiliği’ne mi bağlanacağı hususu mualLaktadır. Gelugâh Şura Başkanı Hüseyinali Hadimlu, İçişleri Bakanlığı’na müracaat ederek, nahiyenin ilçe yapılarak, hangi bölge valiliğine bağlanacağı hususuna açıklık getirilmesini istemiştir. (Feriba Ferhadiyân, 31 Mayıs 2005)

Babulser Kenti

İran’ın dil, yarı dil ve ağız haritasını çıkarmak amacıyla yürütülen çalışma grubunda yer alan Bayan Şehribanu Vefâî, Mazenderan Bölge Valiliği şehirlerinden sahil kenti Babulser’e bağlı 72 köyde yaptıkları 45 gün süren çalışmada, bu bölgede birinci dilin Mazenderanice, ikinci dilin Türkçe olduğunu açıkladı. Babulser’in doğusundaki komşusu Cûybâr kentinde, Cûybâr’a özgü Mazenderanice ağzı konuşulmaktadır. Ancak bölgede konuşulan; Mazenderanice Türkçe, Kürtçe, Tatça, Sistanice, SebzivaRice, Mazenderanice’nin Cûybâr ağzı, Bocnurdî, Horasan/ Gurbetî dil, yarı dil ve ağızlarının Farça’nın yoğun baskısı altında olduğu belirtildi. (Şehribânu Vefâî, 23 Şubat 2005; http://mazandaran-turk.blogspot.com)

*

“Amul’deki ŞomAli/ Şumali Üniversitesi’nde eğitim gören Türk öğrenciler, Türkler aleyhine yürütülen ırkçı kampanyaları kınamak amacıyla imzalı bildiri dağıtmışlardır. İkiyüz öğrenci ile güvenlik güçleri arasındaki çekişme beş saat sürmüş, üç öğrenci gözaltına alınmıştır”. (http:mazandaran-turk.blogspot.com, 28 Kasım 2008)