Dr. Recep Albayrak Türklerin İranı

*Listedeki isimlerin sunundaki “lı, lu” mensubiyet ekleri konusunda metne sadık kalınmıştır.
Şahseven ili, sadece Save/ Sava, Kum, Gazirân, Buinzehra/ Buyunzehra ve Tahran’da değil Şiraz, Zencan, Horasan, ayrıca Kerkük, Erbil, Suriye, Kuzey Azerbaycan ve Anadolu’da da yaşamaktadır.

Şahseven Bağdadî İli

Bağdadî ilinin aşağıda sunulan listesi İrec Afşar Sistani’den alınmıştır. Dr.Cilveger’in, “Azerbaycan Folklor Derlemeleri” esas alınarak, liste üzerinde gereken düzenleme ve ilaveleri yapmıştır.

Şahseven Bağdadî/ Bağdat Şahsevenleri üç il/ ulustan oluşmaktadır:

A.Lek (Azerbaycan Lekleri Türk olup, etnik İrani Leklerle bağlantısı bulunmamaktadır)

B.Aruhlu/ Arıhlı

C. İnanlu

D. -Kele-Kûyî (Zerend, Save ve Haşkrûd’ta), -Halac (Aştiyan ve Tefriş çevresinde), -Zend (Erak caddesi etrafı, Selefçigân ve Rahcerd’te), -Horasanî (Kum çevresinde).

Lek İl/ Ulusu	Aruhlu/ Arıhlı İl/Ulusu	İnanlu İl/ Ulusu
1.Ahmedlu tayfası tireleri (Oymak, cemaat): -Tevellelu/ Tevelleli توللو -Halidli -İmranlı عمرانلو -Veli-Garalı ولى قارالى -Muradlı -Bagırlı -Nagd-Hasanlu نقدحسنلو -Hasanli -Şerifli	1.Kelvend tayfası tireleri: -Mazlar مزلار -Şeyhler -İskenderli -Calallu جلاللو -Asişirlu آسيشرلو -Gerger گرگر/كركر -Hudaverdili -Doluhanlı -Muhammedli -Akıcı-Koyunlu/ Ahıcıgoyunlu آقيچى قوينلو (Ahıcı; Akmak fiilinden)	1.Yengicek tayfası ينگى جك
2.Köseler tayfası	2.Musullu موسولو tayfası tireleri: -Mihrablu مهرابلو	2.Gökler tayfası tireleri: -Şöleklu/ Şölekli -Garacalu/ Karacalı -Gangurlu قنقورلو -Aksaçlı -Şuluklu -Şah-Verenli -Çarıhılu/ Çarıklı چارخى لو -Rahatlı
3. Marcanlu tayfası مارجانلو tayfası tireleri (Oymak, cemaat): -Ağca-Goyunlu/ Akça-Koyunlu -Galavuzlu قلاوزلو -Sofular صوفى لار -Balışlu بلشلو -Veyisli -Behramlı -Gabaşlı -Gara-Guzulu/ Kara-Kuzulu -VAli -Ferruhyedi فرخ يدى -Velili -Mahmudlu	3.Sulduz
4.Yaramışlı	4.Hüseyinhanlı
5.Gara-Goyunlu/Kara-Koyunlu	5.Keremli
6.Ali-Gurutlu على قورتلو	6.Gasımlu (Kasımlı)
7.Satılı	7.Ağıl
8.Gurutlu قورتلو	8.Garalı
9.Ketünlu/ Ketünli	9.Ardanlı
10.Mey-HudAbendî/ Mey-Hudabendeli	10.Garib-Lekileki
11.Haggıcanlu/ Hagcanlu حق جا نلو	11.Döger دكر (دوگر şeklinde yazılmalı)
12.Şerefli	12.Hasanli

(http://savucbulaq-shehriyar-islamshehr-az.blogspot.com/; Mehran BahaRi 13 Ocak 2006; Yazan: Muhammed Çerağî, Düzenleyen: Seyyid Haydar Bayat; İrec Afşar, îlhâ, ÇadurnişîNan... 1.cilt, ,s.211, 2.cilt, s.1114-1115) Şahseven Bağdadî İli hakkında ayrıca bkz.→Zencan Bölge Valiliği

45.Tahran Bölge Valiliği

استان تهران

Merkezi: Tahran

Tahran Bölge Valiliği, tarihi Azerbaycan ülkesinin bir parçasıdır. Zencan ve Kazvin bölge valilikleri topraklarına Hamse Azerbaycanı Hemedan, Merkezî, Tahran, Elburz ve Kum bölge valilikleri topraklarına ise, Cibal Azerbaycanı (Azerbaycan-ı Cibal) veya Azerbaycan Irakı (Irak-ı Azerbaycan/ Irak-ı Acem) denmektedir.

Daha önceleri küçük bir Türk köyü olan Tahran, Cibal Azerbaycan şehirlerinden Rey’e (Şehr-i Rey) bağlı bir nahiye olduğu dönemde Ağa Muhammed Han Kacar (H.1205-1211/1791-1797) tarafından 1795 yılında payitaht yapılmıştır. Selçukluların başkenti olan Rey şehri, bügün Tahran’ın ilçelerindendir.

Nahiye halkı, zamanla su kaynaklarının bol olduğu kuzey bölgelerine yerleşmeye başladı. Tahran’daki tarihi eserlerin tamamı Kacar hanedanı döneminde yapılmıştır. Ağa Muhammed Han, Tahran Erki’ni bina ettirdikten sonra, ardından Taht-ı Mermer’i yaptırmıştır. Tahran Erki’nde; Kasr-ı Şah/ Şah Sarayı, Mescid-i Camii, idari binalar ve pazar bulunmaktaydı. Feth-Ali Şah zamanında Erk’e yeni binalar ilave edildi. H/K. 1223/ 1808 yılında Tahran sekiz misli büyümüştür. Önemli tarihi eserlerden saltanat sarayları, İmamzade Yahya, İmamzade Zeyd ve Mescid-i Şah (Günümüzde Mescid-i İmam Humeyni) 1809 yılında yapılmaya başlamış, inşatlar 31 yıl devam etmiştir.

Şehrin ilk planı Nasreddin Şah Kacar tarafından yaptırılmıştır. Kentin korunmasını sağlayan burçların önündeki hendekler temizlenmiş ve yenilenmiştir. Bu hendeklerin, sel baskınlarından korunmak amacıyla yapılmış olabileceği de düşünülmektedir. Şehrin giriş-çıkış kapıları yenilenmiştir. Devlet-i Kadim Kapısı ve Tophane Meydanı Kacar hanedanının son dönem yapılarıdır. (Sirus Nisari, Külliyât-ı Coğrafya-yı İran, s.489-491)

Ahmed Kesrevi, “Namhâ-yı Şehrhâ ve diyehâ-yı İran/ İran Şehir ve Köylerinin Adları” isimli kitabında; Tahran/ Tehran adının “Germ/ Sıcak”; Kehrân veya Tehran’ın “Germistan/ Germgâh/ Sıcak yer” anlamına geldiğini ifade etmektedir. Tehran adındaki “-rân”, “-lân” eki karşılığı olup, yer ve mekân anlamı taşımaktadır.

Tehrân تهران kelimesi, Tahrân طاهران olarak da yazılmaktadır. “Tahran Tarihi” isimli kitabın 24. sayfasında yer alan rivayete göre; eski dönemde düşman korkusu ile evler yer altına yapılırmış. Buna Tehran ته ران denirmiş. “Teh/ ته ”, aşağı, alt; “rân/ ران ” , yer ve mekân anlamına gelir. Kısaca Tehran ته ران “Yer altı” demektir. (Mehr’üz-Zaman Novbân, Veche Tesmiye Şehrhâ ve RusTahâ-yı İran, s.48-49)