Dr. Recep Albayrak Türklerin İranı
Yüklə 9,25 Mb.
|
| 13. Fars Bölge Valiliği
استان فارس Merkezi: Şiraz شيراز
Şiraz, köklü bir tarihe sahiptir. Kentin kuruluşu Pişdadi hanedanının ikinci padişahı olan Tahmors’un oğluna nisbet edilir. Bilinen husus, bu kentin itibarının İslam döneminde arttığıdır. Mehrüz-Zaman Novban, Şiraz kentini Emevi emirlerinden Haccac’ın kardeşi Muhammed bin-Yusuf Sagafi’nin Hicri 74/ 694 yılında kurduğunu nakleder ve Tahmors’a nispeti teyit eder.( s.87) Şiraz adı, doğu medeniyetinin yıldızlarından olan Sadi (Şeyh Meşrefeddin Maslaheddin Sadi Şirazi/ Şeyh-i Ecel) ve Hafız (Hace Şemseddin Muhammed Hafız Şirazi/ Lisanül-Gayb) ile özdeşleşmiştir. Bunların yanı sıra, İbn-i Mukaffa (Ruzbeh), Sibeveyh, Molla Sadra, Şeyh Ruzbehan, Ehl-i Şirazi, Kudbeddin Şirazi, Baba-Figani gibi çok sayıda ilim ve irfan erbabı bu şehirde yetişmiştir. Bu nedenle Şiraz, “Darül-İlm” lakabı ile anılmıştır. Haliyle Kaşkayı Türkü denildiğinde de ilk akla gelen gene Şiraz’dır. Bu şehir, yüzyıllar boyunca Türk sultanlarının hâkimiyeti altında yönetilmiştir. İslam’dan sonra ilk Türk hükümetinin başkenti de Şiraz olmuştur. Sadi ve Hafız gibi şairler, burada Türk sultanlarının himayesinde yaşamış ve onlara övgü dolu şiirler yazmıştır. Sadi, “Ebubekir Sad Zengi” mahlasını Türk hâkimiyetinden almıştır. Fars ve Şiraz’da, Kaşkayılardan başka, Hamse ili tayfaları da yaşamaktadır. Hamseler, Fesa’nın Qara-bulaq bölgesi/ mahalında, yaklaşık yirmi köyde toplu halde meskûndur. (Coğrafya-yı Kâmil-i İran, 2.cilt, s.876; http:fars-turk.blogspot.com, 04 Ağustos 2006-Seyyid Haydar Bayat)
Mahur Milati, diğer adıyla Milatun Nahiyesinde Yaşayan Kaşkayı İli Mahur Milati, diğer adıyla Milatun nahiyesinin merkezi Baba-Münir’dir. Memeseni kazasının (Maha/ bölge) merkez ilçesi olan Nurabad’a bağlıdır. Nurabad, Fars BV merkezi olan Şiraz’ın ilçelerindendir. Memeseni kazası olarak da anılan bölge, bugünkü idari yapının dışında geniş bir sahadır. Nüfusunun beşte dördünü Kaşkayı Türkleri oluşturur. Diğerleri Lor’dur. Geniş bir bölgeyi içine alan Memeseni toprakları; Fars BV, Kûhgiluye vu Buyer-Ahmed BV ve Buşehr BV sınırlarının birleştiği bölgeleri içine almaktadır. Doğuda Memeseni’nin kaza merkezi Nurabad ilçesi (Fars BV), batıda Bender-Gunave (Buşehr BV), kuzeyde Dugünbedan (Kûhgiluye ve Buyer-Ahmed BV), güneyde Kazerun (Fars BV) kentleri ile çevridir. Memeseni dağlık bir bölgedir. Kışları ılıman, yazları çok sıcaktır. Bazı mıntıkalarda havanın sıcaklığı 50 dereceden fazladır. Geri kalmış bir mıntıkadır. Halk, geçimini tarım ve hayvancılıkla sağlamaktadır. Burada oturan Kaşkayı Türkleri; Böyük Keşköllü, Dere-Şörlü, Şeşbeyli ve Farsi-Medan tayfalarına bağlıdır. Hicri XII/ XVIII. yüzyılın ikinci yarısında, bu kazada Cavid-Memeseni ve Mama Salihi-Rüstem tire/ cemaatleri oturmaktaydı. Daha sonra buralara Arap muhacirler geldi. Bahsekonu tarihte Böyük Keşköllü, Küçük Keşköllü tayfaları, ayrıca bu tayfalar ile Dereşörlü tayfasından oluşan bir Kaşkayı grubu, hayvanları ve çadırlarıyla beraber buraya gelerek, Baba-Münir mıntıkasını ele geçirdi. Veli Han-Bekeş ayaklanması ve daha önce burada oturan tayfaların güçlerini kaybetmesinden sonra onların havası hoş, suyu bol topraklarına yerleştiler. Aynı tayfalar bugün Mahur Milati bölgesi ile diğer bazı mıntıkalarda oturmaktadır. Yaylakları Çihl-Çeşme, Gara-Çeşme ve Sepidan’dır. Memeseni Türk mıntıkası, devlet hizmetlerinin ulaşmadığı mahrumiyet bölgesidir. (http://Loristan-tr.blogspot.com, 15 Temmuz 2006) Baharlu/ Baharlı İli Baharlu ili Azerbaycan, Horasan ve Kirman’da birbirlerinden uzak coğrafyalarda perakende olarak yaşamaktadır. J. Malcolm Baharlu ilinin, Şamlu aşiretinin bir kolu olduğunu belirtir. Timur onları Şam bölgesi/ Bilad-ı Şam’dan İran’a getirmiştir. Schindler de aynı inançtadır. Şöyle demektedir: “Baharlular, Fars Vilayetinde Arap ili olarak tanınmaktadır. Bunun nedeni Suriye/ Şam’dan gelmiş olmalarıdır”. Ancak her iki araştırmacının iddiaları herhangi bir belgeye dayanmamaktadır. Ancak Baharlu ili, Fars’ta Hamse ulus birliği bünyesindeki Arap iline bağlıdır. Buna mukabil Baharlu ve Gara-Gozlular, Şamlu iline bağlı olduklarını bilinmekte va kabul edilmektedir. (D.İslam, 2.baskı, “Gara-Gozlu” eki) Miyandab’ın 25 km kuzeybatısında “Gara-Gozlu” isimli bir köy vardır. Burası Merağa’nın kuzeybatısında yaşayan Baharluların mıntıkasına çok yakındır. Hemedan’ın batısında biri Baharlu, diğeri Gara-Gozlu olmak üzere iki köy vardır. (Rezm-ârâ, 4.cilt, s.365; 5.cilt, s.60,321) Fars Baharlularının bir cemaatının adı Gara-Gozlu adıyla meşhurdur. V. Minorsky, Baharlu ilinin diğer adının Barani (veya Baranlu) olduğunu, yani Oğuzların Yıva boyundan olan Kara-Koyunlu hâkimleri sislilesinden olduklarını belirtmektedir. Bunun yanı sıra Faruk Sümer, Baharlu ve Baranilerin aynı il olduklarına dair kanıt bulunmadığını kaydetmiştir. Kara-Koyunluların hâkimiyeti döneminde Baharlular, Hemedan civarında yaşamaktaydı. Hemedan’ın 14 km kuzeybatısında “Bahar” isimli bir kale mevcuttur. Kara-Koyunluların yenilmesinden sonra, Baharlular İran’ın batısında kaldı. Kara-Koyunlulardan birkaç tayfa da Azerbaycan’a yerleşmiştir. Görünüşte bunlar Ak-Koyunlularla işbirliği yapmışlardır ve/ veya yapar görünmüşlerdir. J. Malcolm’un kanaatına göre, Baharlular Safevi dergâhına bağlı yedi Kızılbaş ilden biridir. Ancak hiçbir kaynak ve belge bu iddiayı doğrulamamaktadır. Müneccimbaşı, “Fihrist”inde yedi Kızılbaş ilinin adını sayarken Baharlulara yer vermemiştir. (Tezkiretül-Müluk, s.194) Bugün Baharlulardan geriye kalanlar, İran’ın yanı sıra Türkiye ve Azerbaycan cumhuriyetlerinde yaşamaktadır. Güney Horasan’da, Afganistan sınırına 12 km mesafede Baharlu köyünde Baharlular yaşamaktadır. Bunun 3 km kuzeybatısındaki bilal isimli köyün halkı da Baharlu’dur. Kirman BV’de, Baft ilçesinin kuzeydoğusunda Raber ile Buzincan arasında Baharlulara mensup küçük bir cemaat yaşamaktadır. Bunlar, Kacar hanedanın son döneminde buraya gelmiştir. Henry Field, bunların 40 aile olduğunu kaydetmiştir. Horasan’da Meşhedlu adıyla anılan Baharlu cemaatı da vardır. Bunlar, Kara-Koyunluların çöküşünden sonra bu bölgeye kaçmıştır. Fars ve Kirman Baharluları, Ali Beg ve kardeşi Bayram Beg’in Sultan Yakup Ak-Koyunlu’ya yenilmesinden sonra Sircan ve Fars’a gelmiştir. Sircan, Kirman iline bağlı ilçedir. 1854 tarihinde Baharluların tamamı çadırda oturuyordu (çâdurnişîn). Ramcerd, Mervdeşt, ve Şiraz’ın kuzeyinin küçük bir bölümü yaylakları, Darab etrafı, Laristan/ İzed-i Hast’ın Hacıabad nahiyesi onların kışlaklarıdır. Baharluların yaylak ve kışlaklarının bulunduğu bu bölge, Fars Bölge Valiliği’nin güneydoğusudur. m Sheil, (??????????????????????????????????) 1949 yılında 1.230 aile, Keith Edward Abbott ise, 1850 yılında 2 bin aile olduklarını tahmin etmiştir. Baharlular, daha sonraki dönemlerde kışlaklarına yerleşmeye başladılar. Baharlu ili, Ş. 1278/ 1899 yılında Hamse iline dahil oldu. Fars Valisi Sultan Murad Mirza, Kaşkayı ilinin güçlenmesi nedeniyle şahın fermanı ve başvezirin yönlendirmesi ile Hamse il birliğini oluşturdu. (Pierre Oberling, s.65) Fars Baharluları, Ş.c1311/ 1932 yılında 8 bin aile ve 20 tire/ cemaatten oluşmaktaydı:
Yüklə 9,25 Mb. Dostları ilə paylaş:
|