dişbudak, zeytingiller (Oleaceae) familyasının Fraxinus cinsinden, genellikle kışın yapraklarını döken 70 kadar ağaç türünün ortak adı. Odunu ve güzel görünümü nedeniyle değerli olan bu ağaçlar Kuzey Yarıkü- re'de yaygındır. Karşılıklı dizilmiş tüysü yaprakları tek sayıda, ender olarak da tek bir yaprakçıktan oluşur; meyveleri kanatlı ve tek tohumludur. Gövde kabuğu kuvvet ilacı olarak kullanılan bir glikozit (fraksin) içerir. Genellikle göze çarpmayan çiçekleri erdişi ya da tek cinslidir; bazı türlerde taçyapraklar bulunmaz.
Avrupa'dan Kırım ve Kafkasya'ya kadar geniş bir dağılım gösteren adi dişbudak (F. excelsior), Türkiye'nin Trakya, Kocaeli ve Karadeniz yöresinde bulunur. Yüksekliği yaklaşık 30 m'yi bulan bu ağacın 7-11 yaprakçıklı, mavimsi yeşil renkli yaprakları vardır. Ağır ve sert odunu mobilya ve spor aletlerinin yapımında kullanılır. Anayurdu
Adi dişbudağın (Fraxinus excelsior) meyve ve yaprakları
A to Z Botanical Collection - EB İne
Güney Avrupa olan çiçekli dişbudak (F. ornus) da Türkiye'nin hemen bütün kıyı bölgelerinde yaygındır. Boyu 21 m'ye kadar yükselebilen ağacın güzel kokulu, beyaz çiçekleri ve genellikle yedi yaprakçıktan oluşan yaprakları vardır. Süs bitkisi ve yakacak olarak değerlendirildiği gibi, gövdesinden akan özsudan da müshil olarak kullanılan kudrethelvası(*) elde edilir. Türkiye'nin çeşitli orman bölgelerinde çok sık rastlanan sivri meyveli dişbudak (F. oxycar- pa) adi dişbudağa çok benzer. Kuzey Amerika'nın güneybatısında yetişen ve 8 m'ye kadar boylanabilen F. cuspidata'nm bileşik yaprakları 3-9 yaprakçıklıdır. Anayurdu Himalayalar olan, 30 m yüksekliğindeki F. floribunda'nm yapraklarında 7-9 yaprakçık bulunur; çiçekleri de 30 cm uzunluğunda çiçek salkımları oluşturur. Bileşik yapraklarında 5-9 yaprakçık bulunan Amerika dişbudağı (F. americana) fazla boylanmaz.
F. uhdei, 18 m yüksekliğinde, geniş tepeli ve yapraklan 5-9 yaprakçıklı bir ağaçtır. Ilıman iklim ağacı olan F. velutina'nva boyu 13 m'ye ulaşır ve yapraklarında üç-beş dar yaprakçık bulunur.
Dostları ilə paylaş: |