Dtpi aniq va tabiiy fanlar fakulteti Kimyo yoʻnalishi 12k-20guruh talabasi Tog’ayeva Lobarning Organik kimyo fanidan

DTPI Aniq va tabiiy fanlar fakulteti Kimyo yoʻnalishi 12k-20guruh talabasi Tog’ayeva Lobarning Organik kimyo fanidan

Taqdimoti

Reja:

• Atsetosirka kislata haqida umumiy ma’lumot
• Malon efiri haqida ma’lumot
• Malon kislota haqida ma’lumot va xossalari ulardan foydalanish

Atsetosirka efir – atsetosir-ka kislotaning etil efiri, etilatseto-atsetat. Mol. m. 118,14, xushboʻy hidli rangsiz suyuqpik. Qaynash temperaturasi 180,8°, zichligi 1028 kg/m3. Suvda (14,3% 16,5° da), etanolda, efirda eriydi.

• Atsetosirka efir – atsetosir-ka kislotaning etil efiri, etilatseto-atsetat. Mol. m. 118,14, xushboʻy hidli rangsiz suyuqpik. Qaynash temperaturasi 180,8°, zichligi 1028 kg/m3. Suvda (14,3% 16,5° da), etanolda, efirda eriydi.

 Oddiy Atsetosirka efir (ikkala shakl aralashmasi) bir vaqtda ke-ton va yenol xossalarini namoyon qiladi. U keton sifatida sianid kislota yoki natriy bisulfatni biriktirib oladi. Yenol sifatida temir xlorid ta’sirida binafsha rangga kiradi, brom eritmasini rangsizlantiradi.

•  Oddiy Atsetosirka efir (ikkala shakl aralashmasi) bir vaqtda ke-ton va yenol xossalarini namoyon qiladi. U keton sifatida sianid kislota yoki natriy bisulfatni biriktirib oladi. Yenol sifatida temir xlorid ta’sirida binafsha rangga kiradi, brom eritmasini rangsizlantiradi.

Sanoatda etilatse-tatga metall hoddagi natriyni ta’sir ettirib olinadi (Klayzen kondensatsiyasi). Atsetosirka efir amidopirin, antipirin, akri-xin, V, vitamin va boshqa dorilarni sintez qilishda, boʻyoq ishlab chiqarishda, shuningdek oziq-ovqat sanoatida ishlatiladi.

• Sanoatda etilatse-tatga metall hoddagi natriyni ta’sir ettirib olinadi (Klayzen kondensatsiyasi). Atsetosirka efir amidopirin, antipirin, akri-xin, V, vitamin va boshqa dorilarni sintez qilishda, boʻyoq ishlab chiqarishda, shuningdek oziq-ovqat sanoatida ishlatiladi.

Malon efiri

• Malon efir meva hidini eslatuvchi hushbo`y suyuqlik bo`lib, 199 0C da qaynaydi. Malon efir kuchli reaksion qobiliyatga ega birikma hisoblanadi, shuning uchun bu efir asosida normal va izotuzilishli bir va ikki asosli krbon kislotalar sintez qilish mumkin. Malon efirning kimyoviy reaksiyalari uning quyidagi ikki kimyoviy xossalariga asoslangan:

 Malon efir molekulasidagi metilen guruhining vodorod atomlari juda qo`zg`aluvchan, shuning uchun ular boshqa atom va atomlar guruhlari bilan osonlikcha o`rin almashadi. Masalan, malon efirga natriy metali ta`sir ettirilganda dastlab bir, so`ngra ikki vodorod atomi natriy bilan o`rin almashadi va natriy malon efir va dinatriy malon efir hosil bo`ladi:

•  Malon efir molekulasidagi metilen guruhining vodorod atomlari juda qo`zg`aluvchan, shuning uchun ular boshqa atom va atomlar guruhlari bilan osonlikcha o`rin almashadi. Masalan, malon efirga natriy metali ta`sir ettirilganda dastlab bir, so`ngra ikki vodorod atomi natriy bilan o`rin almashadi va natriy malon efir va dinatriy malon efir hosil bo`ladi:

H5C2–OOC–CH2–COO–C2H5 + Na → [H5C2–OOC–CH–COO–C2H5]–Na+

• H5C2–OOC–CH2–COO–C2H5 + Na → [H5C2–OOC–CH–COO–C2H5]–Na+
• [H5C2–OOC–CH–COO–C2H5]–Na+ + Na → Na+–[H5C2–OOC–C–COO–C2H5]–Na+

Malon kislota molekulasida karboksil guruhlar qo`shbog` tekisligining bir tomonida joylashgan, shuning uchun u qizdirilganda suv ajratib chiqaradi va malon angidridga aylanadi:

• Malon kislota molekulasida karboksil guruhlar qo`shbog` tekisligining bir tomonida joylashgan, shuning uchun u qizdirilganda suv ajratib chiqaradi va malon angidridga aylanadi:

Malon kislota tabiatda uchramaydi, sanoatda benzol yoki naftalinni katalizator ishtirokida oksidlash yo`li bilan olinadi. Malein kislota beqaror modda bo`lib, 150 0C da suyuqlanadi, suvda yaxshi eriydi. Turli katalizatorlar (yod va nitrit kislota) ishtirokida malein kislota barqaror birikma fumar kislotaga aylanadi.

• Malon kislota tabiatda uchramaydi, sanoatda benzol yoki naftalinni katalizator ishtirokida oksidlash yo`li bilan olinadi. Malein kislota beqaror modda bo`lib, 150 0C da suyuqlanadi, suvda yaxshi eriydi. Turli katalizatorlar (yod va nitrit kislota) ishtirokida malein kislota barqaror birikma fumar kislotaga aylanadi.

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT !

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT !