GRUP DİNAMİKLERİ
AMAÇ |
Grup dinamiklerinin farkında olup, bu beceriyi eğitimlerde kullanabilmek
| ÖĞRENME HEDEFLERİ |
Bu oturum sonunda katılımcılar
-
Grup içinde eğitmenin rollerini
-
İçerik ve süreklilik fonksiyonlarını
-
Bireysel rolleri (disfonksiyonel davranışları)
-
Grubun evrelerini tanımlayabilmeli
|
GİRİŞ
Çeşitli eğitim gruplarıyla çalıştıkça eğitmenler her grubun ayrı bir tarzı ve “kişiliği” olduğunu fark eder. Eğitim programının içeriği ve eğitmen aynı kaldığı halde eğitim grupları arasındaki farklar neye bağlanabilir? Her eğitim grubu, gruptaki bireylerin toplamından daha farklı, canlı bir sistemdir. Eğitim programı boyunca bu canlı sistem büyür, gelişir ve değişir. Eğitmenin bu sistemi tanıması için öncelikle iyi bir gözlemci olması gerekir.
Gözlem
Ortak bir amaçla bir araya gelmiş tek tek bireyler, grubun gelişmesiyle bir öğrenme toplumu haline gelirken önceden tahmin edilebilir belli dinamikler ve örüntüler gösterirler. Eğitmenin neler olup bittiğinin farkına varabilmek, ileride ne olabileceğini tahmin edebilmek ve grubun öğrenmesini destekleyecek şekilde gerekli müdahalelerde bulunabilmesi için grup içindeki dinamik ve örüntüleri anlaması çok büyük önem taşır. Eğitmenin konuşması, açıklaması ve dinlenmesi yeterli değildir, bundan daha fazlasını yapması, eylem halindeki grubu gözlemleme becerisine sahip olması gerekir.
Grup gözlem becerilerini geliştirmede izlenecek yol içerik ve süreci birbirinden ayırmaktır. İçerik grubun yapmakta olduğu görev, iştir; süreç ise bunun nasıl yapıldığıdır.
İçerik için şu örnekler verilebilir:
-
Eğitim programında o gün için belirlenmiş konu, bu konunun içeriği
-
Belli bir aktivitenin yapısı
-
Belli bir aktivite hakkında açıklamalar
-
Anatomik modellerle çalışma
Süreç için ise şu örnekler verilebilir:
-
Eğitmenin grupla iletişimi nasıl?
-
Grubun kendi içinde iletişimi nasıl?
-
Grup üyeleri kurs, eğitmen ve birbirleri hakkında neler hissediyorlar?
-
Hangi liderlik fonksiyonları gösteriliyor?
Eğitmen, kurslarda süreç hakkında gözlemler yaparken, olumlu bir öğrenim ortamı yaratma ya da bu ortamı geliştirme amacıyla katılımcıların kişiler arası davranışları üzerine yoğunlaşır. İyi gözlem yapan, gözlemleri üzerine düşünen eğitmenler, katılımcıların eğitim sırasında üretkenliklerini teşvik eden davranış örüntülerini anlayabilir ve eğitim grubunun işlevlerini etkileyebilmek için aşağıda belirtilmiş değişik yaklaşımlar seçenekler geliştirebilir.
İçerik İşlevleri
“İçerik işlevleri” (task functions) olarak tanımlanan yaklaşımlar, bir grubun yerine getirmek üzere bir araya geldiği görevleri yapmasını kolaylaştıran özgül davranışları içerir. Bu işlevler, eğitmen de dahil gruptaki tüm bireyler tarafından yerine getirilmelidir. Eğitimler sırasında aktiviteleri yürütürken aşağıdaki gibi davranışları uygun zamanlarda göstermek, görevin tamamlanmasını kolaylaştıracaktır.
-
Başlamak, fikir verme, yapılacak görevi önerme, yeni yollar sunma (aktiviteyi başlatma) anlamına gelir. Başlangıç, bir anlamda grubun yakıtı gibidir; yani grup nasıl başlarsa öyle devam edecektir. Hem eğitmenin hem de katılımcıların bir konu üzerinde daha çok durma ya da başka bir konuya geçme hakkında zamanlamaya duyarlı olmaları gerekir.
-
Bilgiyi irdelemek/araştırmak, grubun söz konusu görevi tamamlayabilmesi için gerekli bilgileri (olguları ve fikirleri irdeleyerek) araştırması anlamına gelir. Eğitmen, aslında tüm yaşamı boyunca aynı zamanda öğrenci de olduğundan daha fazla bilginin ne zaman gerekli olduğunu, bu bilgilere nereden ulaşılacağını bilir ve katılımcıları da gönüllü olarak bildiklerini ortaya koymada destekler.
-
Bilgi vermek, bilgiyi araştırmanın bir başka yönüdür. Eğitmen, grubu ne oranda bilgilerini ortaya koymaya teşvik ederse, o oranda gruba içerik işlevlerini de yerine getirme sorumluluğu yüklemiş olur.
-
Netleştirmek ve inceden inceye işlemek, ortaya çıkan anlaşmazlıkları, karışıklıkları çözer, tam açıklanmamış, yarım bırakılmış bir fikrin netleşmesine, genişletilmesine olanak verir. Eğitmen sürekli grubun anlama düzeyini izler ve net olmayan, açıklama gerektirdiğini düşündüğü yerlerde de müdahale eder. Özellikle eğitim programının başında yapılacak görevlerle ilgili açıklamaları verirken bu işlev çok önemlidir.
-
Özetlemek, neler söylendiği kısaca tekrarlanır. Bir tartışmanın ortasında ya da sonunda o ana kadar gelinen nokta özetlenir, bir sonuca varılır. Özellikle tartışmalar uzun ve karmaşık bir yapıdaysa yer yer konuyu özetlemek yararlı olacaktır. Bu fonksiyon, gruptaki çeşitli katılımcılar arasında paylaştırıldığında tartışmalar daha pürüzsüz geçer. Eğitim programı boyunca her ana konunun sunumundan sonra da bir özet yapmak gereklidir.
-
Anlaşmaya varılıp varılmadığını sınama, herhangi bir konu hakkında tartışmalar sürerken, grubun anlaşmaya varma yolunda nerede olduğunu ortaya koyar (yani grup anlaşma yolunda mı gidiyor, yoksa herkes ayrı telden mi çalıyor?). Çok farklı fikirlerin öne sürüldüğü bir tartışmada bu fonksiyon eğitmen ya da katılımcılar tarafından yerine getirildiğinde, gruptakiler fikirleri arasında ne derece farklılıklar olduğunu daha iyi kavrayabilirler.
Grubun Süreklilik İşlevleri:
İçerik işlevleri (maintenance functions) “neler” yapılması gerektiği üzerine yoğunlaşırken, grubun süreklilik işlevleri “nasıl” yapılması gerektiği üzerine yoğunlaşır. Bu yaklaşımlar, duygular, tutumlar, gereksinimler, grup üyelerinin bireysel ve grubun bir bütün olarak gelişimi gibi alanları kapsar. Müzikal terimlerle ifade etmek gerekirse, içerik işlevleri bir parçanın sözlerine, süreklilik işlevleri ise müziğe benzetilebilir; ahenkli bir eğitim için her ikisi de vazgeçilmez unsurlardır. İçerik ve aşağıda özetlenen süreklilik işlevleri, hem eğitmenin hem de katılımcıların sorumluluğundadır.
-
Ahenk kurmak gerginliği azaltır. Farklı olan araştırılır, tartışılır ve anlaşma yoluna gidilir. Herhangi bir eğitim kursunda gerginlik, olayın doğal bir parçasıdır. Bu durumda eğitmenin yaklaşımı, gerginliğin varolduğunu kabul etmek (yokmuş gibi davranmamak) ve katılımcılarla birlikte gerginliği azaltmaya çalışmak olmalıdır. Grup herhangi bir konuda çatışmaya düşerse ya eğitmen ya da grup üyeleri herkesin kabul edebileceği ortak bir zemin bulmak için çaba göstermelidir.
-
Herkesin hakkını gözetmek, grup üyelerinin hepsine eşit katılım hakkını tanımak anlamındadır. Bu fonksiyon grup üyelerinin tamamının katılımını sağlamak açısından önemlidir. Bazı katılımcılar kendiliklerinden gönüllü olarak katılmaya çekinebilirler. Bu durumda yapılması gereken soru yönelterek ya da bir konudaki görüşlerini sorarak onların da katılımının sağlanmasıdır.
-
Diğerlerini yüreklendirmek, arkadaşça, sıcak davranmak ve diğerlerini oldukları gibi kabul etmek anlamına gelir. Bu fonksiyonu yerine getirirken dikkat edilecek en önemli nokta dengeyi kurmaktır. Eğitmenin tutumu açık, güven verici ise katılımcılar da genellikle bu tutum modelini izleyeceklerdir. Öğrenmeyi destekleyecek şekilde katılımı teşvik edilmelidir.
-
Uzlaşmak, statüyü ortadan kaldırmak, kişilerin kendi hatalarını kabul etmeleri anlamındadır. Bu fonksiyonun yerine getirilmesinde eğitmenin öncülük etmesi gereklidir. Eğitmenin kendi hatalarını kabul etmesi ve bunu grup önünde açıklaması, hem geleneksel “herşeyi bilen, bilmesi gereken” öğretmen modelindeki statüyü ortadan kaldıracaktır, hem de eğitmenin bu içtenliği katılımcılara da alçakgönüllü ve dürüst olmada iyi bir örnek oluşturacak, böylece karşılıklı güven ortamı pekiştirilmiş olacaktır.
-
Standart uygulamalar, grubun uyacağı normların, kuralların ortaya konması, sınırların belirlenmesi anlamındadır. Bu işlevin yerine getirilmesi için eğitim grubu eğitim programına başlarken normları da eğitmenle beraber belirler. Belirlenen normlar üzerinde anlaşmaya varılırsa, kursun daha sonraki günlerinde zaman zaman normlar hatırlatılmalıdır.
Bireysel Engelleyici Roller
Birey-merkezli olup grubun gelişimini, ilerlemesini engelleyen davranışlar (disfunctionall behaviours) aşağıda listelenmiştir. İçerik ve süreklilik işlevleri eğitmen ile katılımcılar tarafından yerine getirilmediğinde grup içinde eğitim programının hedeflerinin yerine getirilmemesi pahasına disfonksiyonel davranışlar belirir. Bunlar:
-
Engel olmak, uzlaşmayı bozmak, grubun ilerlemesini engellemek anlamındadır. Tartışmayı konu dışına sürüklemek, bir nokta üzerinde aşırı tartışmak, alakasız detaylar üzerinde çokça durmak gibi davranışlar grubun ilerlemesine engel olur. Bu tür davranışlarla grubu engelleyen üyenin kazancı ise dikkati kendi üzerine çekip bir anlık güç kazanmaktır.
-
Baskın olmak, diğerlerinin hakkını gözetmeden neredeyse sürekli konuşmak anlamındadır. Baskın olan bir kişinin özellikleri ise tartışma kabul etmeden kesin yargılar vermesi ve sonsuz söylevler çekmesidir. Bu tür bir davranış gergin bir ortam yaratarak olumsuz eğitim ortamına yol açması yanı sıra daha az zorlayıcı, çekingen üyelerin katılımını da engeller.
-
Dalga geçmek, uygun olmayan yerlerde espri yapmak, mizahı kötü kullanmak anlamındadır. Kurs boyunca sürekli espri yapmak bir “dalga geçme”, “oyun oynama” ortamı yaratacağından yeni şeylerin öğrenilmesine engel olacaktır.
-
Kendini düşünmek, kendi kişisel gereksinimlerini her zaman ön plana koymak, bu yolla diğerlerine baskı yapmak anlamındadır. Sürekli kendini düşünen (bir anlamda bencil) bir katılımcı, dikkati kendi üzerine çeker, tartışmalar sırasında kendini merkez alır ve gruptaki diğer üyeleri, onların gereksinimlerini gözardı eder.
Eğitim grubundaki kişiler, bu işlevlerin bilincinde olduklarında, eğitim sırasında hangi durumda ne tür bir gereksinim ortaya çıktığını tanımlayabilir ve bu gereksinime uygun bir fonksiyon ile yanıt verebilir. Eğitmenler, hem lider hem de grup üyesi olarak becerilerini geliştirdikçe grubu hedeflerine ulaştırırken grup içinde gösterdikleri işlevlerin sınırları genişleyecek, niteliği artacaktır.
Dostları ilə paylaş: |
