EğİTİm ve zaman yönetiMİ

Sonuç

Erciyes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Öğretim Elemanı Mustafa ÇELİKTEN, “Bir Okul Müdürünün Günlüğü” adlı çalışmasında bir ilköğretim okulunda görev yapan bir okul müdürünü yaklaşık bir sömestr gözlemlenmiş; görev ve sorumluluklarıyla, etkinliklerinin ne derecede örtüştüğü saptanmaya çalışılmıştır. Gözlem tekniği kullanılarak elde edilen bulgulara göre, denek olarak seçilen okul müdürü zamanının büyük bir bölümünü odasının dışında geçirmekte, okulu adeta dolaşırken yönetmektedir.
Gözlemlenen müdürün gün boyunca formel ve enformel görevlerinin çok fazla sıklıkta değiştiği, kısa süreli istek ve şikayetlerle bölündüğü veya devam ettiği; öğretim liderliği, arabulucu, öğretmen, problem çözücü vb. rollerinde sürekli olarak değişim yaşadığı saptanmıştır.
Deneğin okulda zamanını nasıl kullandığı, yapılan etkinliklerin sınıflandırılması, harcanılan süreler ve oranlar konusunda bir yorum yapmak için hazırlanan Tablo 1’in incelenmesinden okul müdürünün en fazla zaman ayırdığı üç yönetim işlevinin genel yönetim, planlama, gezinti; en az ise üst yönetim, kendini yetiştirme ve okul-çevre ilişkileri gibi etkinlikler olduğu saptanmıştır. Buna karşın, denek zamanının yaklaşık %17’sinde değişik amaçla okula gelen ziyaretçilere ya da telefonda konuşmaya ayırmaktadır.
Tablo 1: Müdürün Zaman Kullanım Çizelgesi

Etkinlikler	Açıklama	Dakika	%
Genel Yönetim	İş görenler arasındaki sorunların çözümü, okulu amaçlarına ulaştırmak için yapılan mali işler, büro işleri, vb. etkinlikler.	920	21
Planlama	Bir sonraki gün yapılacakları düzenlemek, bu etkinliklerde kimlerin hangi sorumluluğu olduğuna karar vermek; acil olarak yapılması gereken konularla kısa, orta ve uzun sürede yapılacak etkinlikler arasında yetkileri oranında planlama yapmak.	560	13
Gezinti	Sabah okula geldiğinde binanın çevresini kontrol etme, teneffüs zili çaldığında öğrenciler arasında dolaşma, öğretmenler odasını ziyaret, öğretmenlerle sohbet, yapılan işleri denetlemek amacıyla yapılan gezintiler, ziyaretçileri karşılama uğurlama	520	12
Yazışma	Üst ve diğer kurumlardan gelen yazılara yanıt vermek için ilgili yardımcısını görevlendirmek, öğrenci velileri ve diğer iş görenlere yönelik yazışmaları takip etmek.	520	12
Disiplin	Öğrenci ve diğer iş görenler arasındaki anlaşmazlık ve disiplin sorunlarının çözümü için ilgili yardımcısını görevlendirmek, sorunun örgüt dışına taşmadan okul içinde çözümü için çaba harcamak.	480	11
Ziyaret	Öğrenci velileri, baskı grupları temsilcileri, okul-aile birliği üyeleri, kişisel ya da randevusuz ziyaretler.	400	9
Telefon	Çoğunluğunu öğrencilerle ilgili soruların oluşturduğu değişik amaçlı yapılan telefon görüşmeleri, bazen müdür yardımcılarının ve hatta sekreterin de yanıtlayabileceği sorulara gereğinden fazla zaman ayırma.	360	8
Toplantı	Yardımcıları, öğretmenler, veliler ve diğer iş görenlerle eğitim-öğretim, okula kaynak sağlama, acil bir sorun için çözüm arama vb. görüşmeler yapma.	240	6
Üst Yönetim	İl Milli Eğitim Müdürlüğünde toplantılara katılma, evrak takibi, yeni uygulamalarla ilgili sorular sorma ya da dönütler verme.	120	3
Kendini Yetiştirme	Kısıtlı da olsa alanıyla ilgili kitap, gazete ve dergileri okumak, zaman buldukça da tv. Seyretmek.	80	2
Okul-Çevre İlişkileri	Çevrenin sorunlarını ve eğitim ihtiyaçlarını saptamak için gerekli araştırıma ve görüşmeler yapmak, okulun çevreye tanıtılmasına yönelik etkinlikler planlamak.	80	2
Diğer	Yukarıdaki etkinliklerin dışında kalan, fakat yine de müdürün zamanını alan spor etkinlikleri, başsağlığı, düğün vb. ziyaretler.	20	1
Toplam		4300	100

Yapılan gözlemlerden hareket ederek müdürün iş yoğunluğunun ne zaman artacağını kestirmek pek olanaklı olmamakla birlikte, haftanın ilk günlerinde sabah saatlerinde müdürün odasına gelen ziyaretçi ve telefon trafiğinin arttığı saptanmıştır. Müdürün en fazla zaman ayırdığı üç yönetim işlevi genel yönetim, planlama, gezinti; en az ise üst yönetim, kendini yetiştirme ve okul-çevre ilişkileri gibi etkinlikler olduğu gözlemlenmiştir.

Bu araştırmada elde edilen bulgulara dayanarak, ilköğretim okullarında görev yapan müdürlere zaman kullanımı konusunda aşağıdaki önerilerin yararlı olacağı düşünülmektedir.

• 
  Müdür etkili çalışmanın çok çalışmak demek olmadığını bilmeli, bunun için yetkilerinin bir kısmını astlarına devretmeli,
  
• 
  Elde edeceği zamanda da düşünmeye, sorun çözmeye, dinlenmeye ve kendine zaman ayırmalıdır. Çünkü sürekli yorgun olan bir yöneticinin kendine ve çalıştığı örgütüne pek fazla yararı olmayacaktır.
  
• 
  İlköğretim okullarını günün teknolojisine uygun ve yeterli düzeye getirmek için çeşitli kişi ve kurumlarla iş birliği yoluyla sağlanabilecek kaynaklar araştırılmalı, elde edilen kaynaklar eğitim-öğretim ortamlarını yenileme yanında yönetim işlerini de kolaylaştıracak araç-gereçlerin temini için kullanılmalıdır.
  

Zamanı ve kendimizi yönetmenin temelinde kişisel ve profesyonel önceliklerin belirlenmesi ve tüm düzenlemelerin bunlara göre yapılması vardır. Zamanımızı kontrol altında tutmak için gözümüzü saatten ayırıp işlerimize ve önceliklerimize odaklanmalıyız. Bu daha uzun süre ve daha çok çalışmak anlamına gelmez; daha sistematik bir biçimde çalışmak demektir. Zamanı ve çabayı daha zekice ayarlamak anlamına gelir. Açık hedefler belirleyip bunlara ulaşmak için çabalamak anlamına gelir.

O halde kaygılanmamız gereken, zamanın yetersizliği değil, zamanın büyük bölümünün düşük nitelikli biçimde harcanması eğilimidir. Hızlanmak ya da zamanı daha verimli kullanmamız bize yardımcı olmayacaktır; aslında bu düşünüş biçimleri çözüm olmaktan çok kendileri sorundur.
Son derece önemli bir kaynak olan zamanın iyi kullanılması ve yönetilmesinin yolu, kişisel olarak veya içinde bulunduğumuz örgütlerde sürekli iyileşme ve gelişme sürecinin çalıştırılmasıdır.

KAYNAKÇA

• 
  Açıkalın, A. (1995). Teknik ve Kuramsal Yönleriyle Okul Yöneticiliği. Ankara: PEGEM Yayını.
  

• 
  Açıkalın, A. (1998). Toplumsal, Kurumsal ve Teknik Yönleriyle Okul Yöneticiliği. (4. Basım), Ankara: Pegem.
  

• 
  Akçay, C. (1998). Okul Yönetimi. Çanakkale.
  
• 
  Alkan, A. (1999). İlköğretim Okul Müdürlerinin Çalışma Zamanlarını Değerlendirme Biçimleri. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  
• 
  Altınok, V. (1994). Eğitim Kurumlarında Zaman Yönetiminin Verimlilik Üzerine Etkisi (Meslek Liseleri Üzerine Bir Deneme). Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  
• 
  Aytaç, T. (2000). Okul Merkezli Yönetim. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
  
• 
  Balcı, A. (1995). Örgütsel Gelişme. Ankara: PEGEM Yayınları.
  
• 
  Balcı, A. (1995). Sosyal Bilimlerde Araştırma. Ankara.
  
• 
  Balcı, A. (2001). Etkili Okul ve Okul Geliştirme: Kuram, Uygulama ve Araştırma. Genişletilmiş ikinci baskı. Ankara: PEGEM A Yayınları.
  
• 
  Başaran, İ. E. (1982). Temel Eğitim Ve Yönetimi. Ankara: A.Ü. Eğitim Fakültesi Yayını.
  
• 
  Başaran, İ. E. (1984). Eğitim Yönetimi. Ankara.
  
• 
  Başaran, İ. E. (1989). Yönetim. İkinci Basım. Ankara.
  
• 
  Bernstein D. A.; Newman, Carol and others. (1994). Psychology. (Third edition) Bouston:Houghton Miiflin Company.
  

• 
  Boslough, J. (Mart, 1990). “Zaman”, National Geographic, (Der. F. Mefkure Ekici, 1999).
  

• 
  Bursalıoğlu, Z. (1981). Eğitim Yöneticisinin Yeterlikleri. Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları No: 93.
  
• 
  Bursalıoğlu, Z. (1991). Okul Yönetiminde Yeni Yapı ve Davranış. Sekizinci Baskı, Ankara: PEGEM Yayını.
  
• 
  Cotton, K. and K. R. Wikelund. (1989). Educational Time Factors (School Improvement Research Series). US: Office of Educational Research and Improvement (OERI). November.
  

• 
  Covey, S. R. (2000). Önemli İşlere Öncelik. (Çev.: Osman Deniztekin), Varlık Yayınları, Sayı No. 557.
  
• 
  Cüceloglu, D. (1999). İyi Düşün Doğru Karar Ver. İstanbul, Sistem Yayıncılık.
  
• 
  Çelikten M. (2004) Bir Okul Müdürünün Günlüğü. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 1, Sayı 1, Elazığ (2004)
  
• 
  Çopur, T. (1997). Yöneticinin El Kitabı. İstanbul: Ülker Gıda A. Ş. Yayın No: 2.
  
• 
  Drucker, P.F. (1994). Etkin Yöneticilik. (Çev. Ahmet Özden ve Nuray Tunalı). İstanbul: Yön yayıncılık Ltd. Şti.
  

• 
  Efil, İ. (2000). Zaman Yönetimi. Sınıf Yönetimi. (Ed. Leyla Küçükahmet). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım, s.s.: 81-97.
  

• 
  Ekici. F. M. (1999)." Zaman Nedir*? Verimlilik Dergisi, 126,15, 22.
  
• 
  Eren, E. (1996). Yönetim ve Organizasyon. İstanbul: Beta. Basın Yayın.
  
• 
  Fındıkçı, İ. (1996). Bilgi Toplumunda Yöneticilerde Kendini Geliştirme. İstanbul: Kültür Koleji Eğitim Vakfı yayınları: 2.
  
• 
  Gümüş, M. (1999). Yönetimde Başarı İçin Altın Kurallar. İstanbul: Alfa Yayın, No: 271.
  

• 
  Güney, S. (2000). Davranış Bilimleri. Ankara: Nobel Yayınevi.
  
• 
  Haimann, T. (1992). Professional Management: Theory and Practice. Boston: Houghton Mifflin Company.
  
• 
  Işık, C. (2000). Sınıf Öğretmenlerinin İlköğretim Okulu Yöneticilerinin Yeterlik Alanlarına İlişkin Beklentileri. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  
• 
  Kaynak, T. (1990). Organizasyonel Davranış. İstanbul: İşletme Fakültesi Yayın No: 223.
  

• 
  Koch, R. (1999). 80/20 İlkesi. Daha Azıyla Daha Çoğunu Elde Etmenin Sırrı. (Çev.: Kerem Özdemir). İstanbul: Varlık Yayınları, Sayı: 537.
  
• 
  MacKenzie, A. (1987). Zaman Tuzağı. (Çev. Yakut Güneri), İstanbul: İlgi Yayıncılık.
  

• 
  MEB. (2001). 2002 Yılı Başında Milli Eğitim. Ankara: MEB Yayını.
  
• 
  Özdemir, S. (1998). Eğitimde Örgütsel Yenileşme. 3. Basım Ankara: Pegem Yayınları.
  

• 
  Quik, A. (1995). Keep it Simple. New York: Addison-VVesley.
  
• 
  Scoot, M. (1997). Zaman Yönetimi. (Çev.: Aslı Çıngıl Çelik). İstanbul: Rota Yayın Yapım Tanıtım Tic. Ltd.Şti.
  
• 
  Senge, P.M. (1998). Beşinci Disiplin: Öğrenen Organizasyon Düşünüşü ve Uygulaması (Çev.: Ayşegül İldeniz ve Ahmet Doğukan). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları Ltd. Şti.
  
• 
  Smith, H. W. (1998). Hayatı ve Zamanı Yönetmenin 10 Doğal Yasası. (Çev. Adalet Çelbiş). İstanbul: Sistem Yayıncılık.
  

• 
  Şaktanlı, C. (2001). Sınıfta Ders Zamanının Yönetimi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  
• 
  Şişman, M. (2002). Eğitimde Mükemmellik Arayışları. Ankara: PegemA Yayıncılık.
  
• 
  Şişman, M. ve S. Turan. (2004). Eğitim ve Okul Yönetimi, Eğitim ve Okul Yöneticiliği. Ed.: Y. Özden. Ankara: PegemA Yayıncılık.
  
• 
  Taymaz, H. (2001). Uygulamalı Okul Yönetimi. Ankara: A.Ü. Eğitim Fakültesi Yayını.
  
• 
  Tekin, H. (1993). Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme. Ankara: Yargı Yayınları
  

• 
  Tezcan, M. (1982). Sosyolojik Açıdan Boş Zamanların Değerlendirilmesi. Ankara: A. Ü. E.B. F.
  

• 
  Töremen, F. (2001). Öğrenen Okul. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
  

• 
  Türkel, A. (1999). Globalleşen Dünyanın Süper Yöneticilerine. İstanbul; Türkmen Kitabevi.
  
• 
  Türkmen, İ. (1996). Yönetsel Zaman ve Yetki Devri Açısından Yönetimde Verimlilik. (2. basım). MPM Yayını No: 519.
  
• 
  Uysal, N. (1999). Zaman Kullanımı, İnsan Kaynakları. İstanbul: Hürriyet Yayınları.
  

• 
  Ünal, S. ve S. Ada. (2000). Sınıf Yönetimi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Teknik Eğitim Fakültesi.
  
• 
  Yavuz, M. (2002). İlköğretim Okulu Yönetici Ve Öğretmenlerinde İş Doyumu, Denetim Odağı Ve Demografik Faktörlerin Zaman Yönetimiyle İlişkisi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.